Sapwellimen Siohwa Elen Kaunda Pweidahr!
Sapwellimen Siohwa Elen Kaunda Pweidahr!
“Koht, Wasa Lapalahpie, kin ketin kaunda wehin aramas koaros.”—DAN. 4:17.
1, 2. Ia ekei kahrepe kan me kaundahn aramas sohte kin pweida?
KAUNDAHN aramas sohte kin pweida! Met uhdahn mehlel. Ehu kahrepe me aramas sohte kak pweikihda iei arail sohte ahneki erpit en kaunda. Kaundahn aramas eh sohte kin pweida kin uhdahn sansalda rahnpwukat pwehki kaun tohto kin kasalehda me irail ‘roporop ong pein irail, mehwo, aksuwei oh pohnmwahso; re sohte pahn poadidi ong pelien lamalam; soh mahk, karaun likamw oh pehmara, lemei, oh re pahn kailongki me mwahu; re pahn pangala iangarail kan, re pahn loaumwohmw oh kalahwasa.’—2 Tim. 3:2-4.
2 Mahsie, tepin atail pahpa oh nohno soikala sapwellimen Koht elen kaunda. Ni ara wia met, ele ira medewe me ira pilada en uhtohrda. Ahpw ni mehlel, ira kin uhpah kaundahn Sehdan. Sehdan, “kaunen sampah wet,” kin inenen kamwakid aramas en kaunda sapwung erein sounpar wenekid. Met kin kahrehda kitail en mihla nan irair ehu me inenen kansensuwed nan poadopoad en aramas. (Sohn 12:31) Ehu pwuhk me ndahki irair en tohnsampah rahnpwukat koasoia me sohte katepen “rapahki sampah unsek ehu.” E doula kawehwehda: “Re sohte kak diarada met oh arail kin song en wiahda met kin ihte kahluwalahng kahpwal, kaunda lemei, oh mahwen me keieu suwed.” (The Oxford History of the Twentieth Century) Ia uwen met eh wia ire mehlel ehu duwen sohte pweidahn en aramas kaunda!
3. Ia pahn duwen sapwellimen Koht elen kaunda ma Adam oh Ihp sohte wiahda dihp?
3 Eri, ia uwen eh kansensuwed me atail tepin pahpa oh nohno soikala elen kaunda ehute me kin pweida, me iei sapwellimen Koht kaunda! Ei, mehlel kitail sohte uhdahn ese ia duwen Siohwa eh pahn ketin koasoanehdi sapwellime elen kaunda sampah ma Adam oh Ihp kolokolte ara lelepek ong ih. Ahpw kitail kak kamehlele me sapwellimen Koht elen kaunda me tohnsampah koaros pwungki pahn sansalkihda limpoak oh sohte lipilipilki aramas. (Wiewia 10:34; 1 Sohn 4:8) Ni atail kin medewehla sapwellime erpit, kitail pil kak kamehlele me ma tohnsampah mihmihte pahn sapwellimen Siohwa kaunda, soangen sapwung koaros me kaundahn aramas kin wiahda sohte pahn lelohng kitail. Sapwellimen Koht elen kaunda pahn uhdahn “ketin kaitarala ar anahn akan koaros.” (Mel. 145:16) E pahn wia kaunda unsek ehu. (Deud. 32:4) Ia uwen kansensuwed me aramas akan soikala elen kaunda wet!
4. Ia uwen laud Siohwa eh ketin mweidohng Sehdan en kaunda?
4 E mwahu en tamataman me mendahki Siohwa ketin mweidohng aramas en kaunda irail, e sohte kin ketin pweieksang sapwellime pwuhng en kaunda sapwellime kapikipikda kan. Nanmwarki en Papilon pil anahne pohnese me “Koht, Wasa Lapalahpie, kin ketin kaunda wehin aramas koaros.” (Dan. 4:17) Ni imwi, Wehin Koht pahn kahrehda kupwure en wiawi. (Mad. 6:10) Mehlel, Siohwa ketin mweidohng Sehdan en wia “koht suwed en sampah wet” ni erein ahnsou mwotomwot ehu pwehn ketikihda pasapeng me keieu mwahu ong ire kan me sounpeliano kihda. (2 Kor. 4:4; 1 Sohn 5:19) Ahpw Sehdan sohte kak wia daulihla sang dahme Siohwa ketin mweidohng ih. (2 Kron. 20:6; pil kilang Sohp 1:11, 12; 2:3-6.) Pil ahnsou koaros mie irail kan me pilada en uhpah Koht, mehnda ma re kin mihmi nan sampah ehu me mi pahn kaundahn sapwellimen Koht Imwintihti me keieu suwed.
Koht Ketin Kaunda Mehn Israel kan
5. Dahme mehn Israel kan inoukihong Koht?
5 Sangete Eipel lel ahnsou me wehin Israel wiawihda, mie irail me lelepek kan me kin kaudokiong Siohwa oh kin peikiong sapwellime kehkehlik kan. (Ipru 11:4-22) Ni mwehin Moses, Siohwa ketin wiahda inou ehu rehn kadaudok en Seikop kan, oh re wiahla wehin Israel. Nan pahr 1513 mwohn Krais, mehn Israel kan inoukihda me irail oh kadaudokarail kan pahn pwungki me Siohwa iei arail Kaun. Re nda: “Se pahn kapwaiada mehkoaros me KAUN-O ketin mahsanih.”—Eks. 19:8.
6, 7. Ia duwen omw pahn kawehwehda sapwellimen Koht kaunda ong mehn Israel kan?
6 Mie kahrepen Siohwa eh ketin pilada mehn Israel kan en wia sapwellime aramas. (Wadek Deuderonomi 7:7, 8.) Pilipil wet kin pidada laudsang epwel mwahu en mehn Israel kan. E kin pidada mwaren Koht oh sapwellime pwuhng en kaunda oh pil ire riau me keieu kesempwal. Mehn Israel kan anahne kadehdehda me Siohwa iei ihte Koht mehlel. (Ais. 43:10; 44:6-8) Eri, Siohwa mahsanihong wehi wet: “Kumwail sapwellimen KAUN-O, amwail Koht; e ketin pilkumwailda sang nanpwungen aramas teikan koaros en sampah pwehn wiahkinkumwailla sapwellime aramas.”—Deud. 14:2.
7 Sapwellimen Koht elen kaunda mehn Israel kan kin kasalehda me Siohwa kin ketin pohnese me irail soh unsek. Ni ahnsowohte, sapwellime kosonned kan me unsek oh kin kasalehda sapwellime irair kan. Sapwellimen Siohwa kehkehlik kan me e ketikihong Moses kin kasalehda ni sansal sapwellime irair en mwakelekel, mahk, kanengamah oh eh kin kupwurperenki dahme pwung. Mwuhr, ni mwehin Sosua, wehi wet kin peikiong sapwellimen Siohwa kehkehlik kan oh paiekihda popohl oh pil sapwellimen Koht kapai kan. (Sos. 24:21, 22, 31) Poadopoad en Israel ahnsowo kin kasalehda pweidahn sapwellimen Siohwa elen kaunda.
Imwila Suwed en Kaundahn Aramas
8, 9. Pekipek soaloalokong dahieu me mehn Israel kan wiahda? Ia imwilahn met?
8 Ahpw mwurin mwo, mehn Israel kan kin kalapw sohpeisang sapwellimen Koht kaunda oh kin lokolongki arail katihasang pereparail. Kedekedeo, mehn Israel kan peki rehn soukohp Samuel en idihada arail nanmwarki men. Siohwa eri mahsanihong Samuel en kapwaiada dahme re peki. Ahpw, Siohwa pil mahsanih: “Pwe kaidehk kowe me re soikalahr, pwe ngehi me re soikalahr I en dehr wia ar nanmwarki.” (1 Sam. 8:7) Mendahki Siohwa ketin mweidohng mehn Israel kan en ahneki nanmwarki men, e ketin panawihekin irail me met pahn imwila suwed.—Wadek 1 Samuel 8:9-18.
9 Poadopoad kin kasalehda mehlelpen dahme Siohwa ketin panawihekin irail. Mehn Israel kan arail mi pahn kaundahn nanmwarki men kin kihong irail kahpwal laud kan, ahpw mehlel ma nanmwarki menet sohte kin lelepek. Ni atail kin medewe duwen mehn Israel kan, e sohte kapwuriamwei me erein ahnsou werei koperment en aramas me sehse Siohwa sohte kak en wahdo imwila mwahu. Mehlel, ekei soun politik kan kin peki rehn Koht en ketin kapaiada arail nannanti en wahdo nsenamwahu oh epwel mwahu. Ahpw ia duwen Koht eh pahn ketin kapaiada irail kan me sohte kin uhpah sapwellime elen kaunda?—Mel. 2:10-12.
Wehi Kapw Ehu Pahn Kaundahn Koht
10. Dahme kahrehda Koht ketin wiliankihdi mehn Israel kan wehi ehu me e ketin pilada?
10 Wehin Israel kin kadehdehda arail sohte men papah Siohwa ni lelepek. Kedekedeo, irail soikala Mesaia me Koht ketin idihada, oh Siohwa ketin soikala irail oh koasoanehdi en wiliankihdi irail pwihn en aramas me wiahla wehi kapw ehu. Imwilahn met, mwomwohdisohn Kristian keidi kan me kin kaudokiong Siohwa wiawihda nan pahr 33. Mwomwohdiso wet eri wiahla wehi kapw ehu pahn sapwellimen Siohwa manaman en kaunda. Pohl koasoiakin irail “Israel en Koht.”—Kal. 6:16, NW.
11, 12. Dahme kin duwepenehte rehn mehn Israel kan oh “Israel en Koht” me pid koasoandi en epwel mwahu?
11 Mie soahng kan me wekpeseng oh pil duwepenehte nanpwungen wehin Israel oh “Israel en Koht” kapw. Mwomwohdiso en Kristian sohte duwehte Israel en mahs me ahneki nanmwarki men oh pil anahne wiahda meirong en mahn ong me dipan akan. Ahpw ira duwepenehte pwehki mie koasoandi en ohl mah kan, de elder kan. (Eks. 19:3-8) Elder Kristian pwukat sohte kin kaunda pelin sihpw me re kin apwalih. Ahpw re kin apwalih mwomwohdiso oh wia uwen arail kak en tiengla mwowe ong doadoahk kan en Kristian. Re kin apwalih emenemen nan mwomwohdiso ni limpoak oh kin wauneki koaros.—2 Kor. 1:24; 1 Pit. 5:2, 3.
12 Ni arail kin doudouloale duwen sapwellimen Koht wiewia kan ong mehn Israel, towe kan en “Israel en Koht,” oh pil iengerail “sihpw teikan” kin kalaudehla arail kalahnganki Siohwa oh sapwellime elen kaunda. (Sohn 10:16, NW) Karasepe, poadopoad kasalehda me kaun en Israel kan kin inenen kamwakid irail kan me mi pahn arail kaunda, ong ni me mwahu de suwed. Pwehki met, irail kan me kin tiengla mwowe nanpwungen Kristian akan anahne wia mehn kahlemeng mwahu en pwoson ahnsou koaros mehnda ma irail kaidehn kaun ekei me duwehte nanmwarki en mahs ko.—Ipru 13:7.
Ia Duwen Siohwa Eh Ketin Kaunda Rahnwet?
13. Ia wiewia kesempwal me pwarada nan pahr 1914?
13 Rahnwet Kristian akan kin kalohkihong tohnsampah me kaundahn aramas pahn kereniong imwisekla. Nan pahr 1914, Siohwa ketin koasoanehdi sapwellime Wehi nanleng pahn Nanmwarki Sises Krais me e ketin idihada. Ahnsowo e ketikihong Sises manaman en kohlahng “kalowehdi eh imwintihti kan.” (Kaud. 6:2) Siohwa mahsanihong Nanmwarki kapw menet: “Komwi en kaunda sapwellimomwi imwintihti kan.” (Mel. 110:2) E kansensuwed me wehi kan kin pwurepwurehng soikala arail uhpah sapwellimen Siohwa kaunda. Arail wiewia kan kin pousehlahte kasalehda me “sohte katepen Koht!”—Mel. 14:1.
14, 15. (a) Ia duwen Wehin Koht eh kaunda kitail? Me pid duwen ire wet, dahme kitail anahne idek rehtail? (b) Ia duwen kamwahupen sapwellimen Koht kaunda eh kin sansalda rahnwet?
14 Ekei me keidi kan me kisehn “Israel en Koht” mihmihte, oh rien Sises pwukat kin pousehlahte wia “meninkeder en Krais kei.” (2 Kor. 5:20) Irail idihddahr nin duwen ladu lelepek oh loalokong pwehn apwalih oh kihda padahk mehlel ong me keidi kan oh pil irail pokon en Kristian rar kei me kin wie tohtohla oh ahneki koapworopwor en mour soutuk nin sampah. (Luk 12:42-44; Kaud. 7:9-15) Kapai kan me tohnkaudok mehlel kan kin ahneki rahnwet iei kadehdepen me Siohwa kin kupwuramwahwih koasoandi wet.
15 Emenemen kitail anahne idek rehtail: ‘I kin uhdahn pohnese ei pwukoa kan me I anahne wia nan mwomwohdisohn Kristian? I kin utungada sapwellimen Siohwa elen kaunda ni pwung? I kin perenki wia towe mehlel en Wehin Siohwa? I koasoanehdier en pousehlahte wia uwen ei kak en padahkihong meteikan duwen Wehin Koht?’ Nin duwen pwihn ehu, kitail kin perenki uhpah kaweid me kohsang Pwihn me kin apwalih mwomwohdiso nan sampah pwon oh sewese elder kan nan mwomwohdiso. Ni ahl wet, kitail kin kasalehda me kitail pwungki sapwellimen Koht elen kaunda. (Wadek Ipru 13:17.) Atail kin perenki uhpah kin kaminiminkitailpene nan sampah pwon me weksang sampah saminimin wet. E pil kin wahdo popohl oh pwung oh kalinganahla Siohwa. Met kin kasalehda me sapwellime elen kaunda iei me keieu mwahu.
Sapwellimen Siohwa Kaunda Pweida
16. Pilipil dahieu me aramas koaros anahne wia rahnwet?
16 Ahnsoun kapwungala ire kan me pwarada nan Ihden kerendohr. Eri, met iei ahnsou me aramas akan wiahda arail pilipil. Emenemen irail anahne pilada ma e pahn pwungki sapwellimen Siohwa elen kaunda de e pahn kolokolte kaundahn aramas. E wia pwais kaselel ong kitail en sewese me aktikitik kan en wiahda pilipil pwung. Ahnsou keren ni Armakedon, sapwellimen Siohwa elen kaunda pahn wiliandi douluhl koperment en aramas me kin mi pahn manaman en Sehdan. (Dan. 2:44; Kaud. 16:16) Kaundahn aramas pahn imwisekla oh Wehin Koht pahn kaunda sampah pwon. Sapwellimen Siohwa elen kaunda uhdahn pahn pweida douluhl.—Wadek Kaudiahl 21:3-5.
17. Ire mehlel dah kan me sewese emenemen irail me aktikitik kan en wiahda pilipil mwahu me pid duwen kaunda?
17 Irail kan me saikinte wiahda arail pilipil me pahrekiong kupwuren Siohwa anahne kapakap oh medewehla kapai kan me sapwellimen Koht kaunda pahn wahdohng aramas akan. Kaundahn aramas sohte kak kamwahwihala kahpwal en kauwehla kosonned iangahki tiahk lemei. Sapwellimen Koht kaunda pahn kihsang soahng suwed koaros nan sampah. (Mel. 37:1, 2, 9) Kaundahn aramas kin kahrehda mahwen me sohte kin uhdi, ahpw sapwellimen Koht kaunda pahn “katokehdi mahwen wasa koaros nin sampah.” (Mel. 46:9) Sapwellimen Koht kaunda pil pahn kapwurehiong popohl nanpwungen aramas akan oh mahn akan! (Ais. 11:6-9) Semwehmwe oh duhpek kin kahlap pwarada nan kaundahn aramas ahpw e pahn sohrala nan sapwellimen Koht kaunda. (Ais. 65:21) Mendahki kaun akan nsenohki kamwahwihala, re sohte kak kihsang soumwahu oh mehla. Ahpw me mah kan oh me soumwahu kan pahn perenkihda arail pahn pwurehng pwulopwulla pahn sapwellimen Koht kaunda. (Sohp 33:25; Ais. 35:5, 6) Mehlel, sampah pahn wiahla paradais wasa me melahr akan pahn iasada ie.—Luk 23:43; Wiewia 24:15.
18. Ia duwen atail kin kasalehda me kitail kamehlele me sapwellimen Koht elen kaunda iei me keieu kaselel?
18 Ei, sapwellimen Koht kaunda pahn kapwungala suwed koaros me Sehdan kahrehda ni ahnsou me e kamwakid tepin atail pahpa oh nohno en sohpeisang ara Sounkapikada. Oh medewehla met, Sehdan kin kahrehda kahpwal kan erein sounpar wenekid samwa, ahpw Koht pahn ketin doadoahngki Sises pwehn kihsang kahpwal pwukat koaros erein sounpar kid! Ia uwen e wia mehn kadehde me keieu mwahu en kasalehda kamwahupen sapwellimen Koht elen kaunda! Nin duwen Sounkadehde kan en atail Koht, kitail kin pwungki me iei ih atail Kaun. Eri, ahnsou koaros nan atail mour kitail kin kasalehda me kitail tohnkaudok en Siohwa, towe kan en sapwellime Wehi, oh perenki wia sapwellime Sounkadehde kan. Oh kitail en doadoahngki ahnsou mwahu koaros en padahkihong aramas sohte lipilipil me pahn men rong me sapwellimen Siohwa elen kaunda me keieu kaselel.
Kousapahl
• Dahme Deuderonomi 7:7, 8 mahsanih duwen kahrepen Koht eh ketin pilada mehn Israel kan en wia sapwellime aramas akan?
• Nan 1 Samuel 8:9-18, dahme Siohwa mahsanih pahn wiawihong mehn Israel kan pwehki arail men ahneki nanmwarki men?
• Nan Ipru 13:17, dahme kitail kak wia pwehn kasalehda me kitail pwungki sapwellimen Koht kaunda?
• Dahme Kaudiahl 21:3-5 mahsanih Koht pahn ketin wia pwehn kasalehda me sapwellime elen kaunda me keieu mwahu?
[Peidek en Onop]
[Kilel kan nan pali 29]
Siohwa kin ahnsou koaros sapwellimanki pwuhng en kaunda
[Kilel nan pali 31]
Atail perenki uhpah sapwellimen Siohwa elen kaunda kin kaminiminkitailpene nan sampah pwon