Bushe Mufwile Ukulasunga Isabata lya Cila Mulungu?
Bushe Mufwile Ukulasunga Isabata lya Cila Mulungu?
KU KUPWA kwa mwaka wa 1980, utubungwe twa bantu bapepa ku calici lya Methodist twashingile umusumba ukalamba uwa Suva, mu calo ca Fiji. Abaume na banakashi na bana bonse balifwele na mayuniformu ya ku calici lyabo kabili bacilike imisebo mu fifulo 70. Balileseshe imyotoka shonse isha makwebo ukwenda, ukubikako fye no kulesha indeke ukwima nelyo ukuwa pa fibansa. Cinshi calengele ukuti bacite fi? Balefwaya ukuti abantu bonse mu calo ca Fiji balesunga Isabata.
Ukutendeka mu mwaka wa 2001, icikuulwa conse ica ntunti ico bakuula mu calo ca Israel, mulaba icikwepe nangu fye cimo iciminina fye icine cena pa ntunti imo na imo. Mulandu nshi bacitila ifi? Ni pa kutila abaYuda abasunga Isabata pali Cisano icungulo ukufika pa Cibelushi icungulo, belatina amabatani ya cikwepe pantu bamona ukuti ukucita ifi, kubomba umulimo pe Sabata.
Mu calo ca Tonga, icabela mu South Pacific, balibinda ukubomba umulimo uuli onse pa Mulungu. Tabasuminisha ne ndeke ukwima nelyo ukuwa pa cibansa kabili tabasuminisha amato ukwenda. Ifipangano basainishanya pali ubu bushiku, tabafikonka. Ifunde mu calo ca Tonga lya kuti umuntu onse fye te mulandu no ko apepa, afwile ukulamona ubushiku bwa pa Mulungu ukuti “bwa mushilo.” Cinshi cabela ifi? Ni pa kuti abantu bonse fye balesunga Isabata.
Nge fyo twamona muli ifi twalandapo, abengi batontonkanya ukuti Lesa afwaya ukuti abantu balesunga Isabata cila mulungu. Na kuba, bamo batila ukusunga Isabata e cintu cacindamisha icingalenga umuntu ukupusuka. Bambi nabo bamona ukuti ukusunga Isabata, e funde lyacindamisha pa mafunde ya kwa Lesa. Bushe Isabata line ili cinshi? Kabili bushe Baibolo yalyeba Abena Kristu ukulasunga Isabata cila mulungu?
Bushe Isabata Cinshi?
Ishiwi lya kuti “Isabata” lyapilibulwa kwi shiwi lya ciHebere ilipilibula ukuti “ukutuusha, ukuleka, nelyo ukukanacita” icintu. Nangu ca kutila ibuuku lya Ukutendeka litila Yehova Lesa alituushishe pa bushiku bwalenga 7 ilyo apwile ukupanga ifintu, lelo ni mu nkulo ya kwa Mose e lyo aebele abantu bakwe ukwamba ukulasunga Isabata lya bushiku bumo. (Ukutendeka 2:2) Ilyo abena Israele bafumine mu Egupti mu 1513 B.C.E., Yehova mu cipesha amano abapangiile mana mu matololo. Umfweni ifyo abebele pa fyo bali no kulatoola iyi mana, atile: “Mwakulatoola mu nshiku 6, lelo pa bushiku bwalenga 7 lisabata. Tafyakulapangwa pali ubu bushiku.” (Ukufuma 16:26) Kabili Baibolo itweba no kuti “abantu batendeke ukusunga isabata pa bushiku bwalenga 7,” ukufuma pali Cisano icungulo bushiku ukufika pa Cibelushi icungulo bushiku.—Ukufuma 16:30.
Tapakokwele ukutula apo Yehova abebeele aya mashiwi, abapeele ifunde pa fya kusunga Isabata, kabili ili funde alibikile pali yalya Mafunde Ikumi ayo abapeele ukupitila muli Mose. (Ukufuma 19:1) Ifunde lyalenga bune pali yalya mafunde lyaleti: “Uleibukisha ubushiku bwe sabata no kubulenga ukuba ubwa mushilo, inshiku 6 ulebomba no kucitamo imilimo yobe yonse. Lelo ubushiku ubwalenga 7 lisabata kuli Yehova Lesa obe.” (Ukufuma 20:8-10) Kanshi ukusunga Isabata kwaishileba ukwacindama sana ku bena Israele.—Amalango 5:12.
Bushe Yesu Alesunga Isabata lya Cila Mulungu?
Ee, Yesu alesunga Isabata. Baibolo ilanda pali Yesu ukuti: “Lintu inshita yakumene, Lesa atumine Umwana wakwe, uwaishilefyalwa ku mwanakashi no kufyalilwa mu mafunde.” (Abena Galatia 4:4) Apo Yesu afyalilwe mu luko lwa bena Israele, alekonka Amafunde, ukubikako ne funde lya kusunga Isabata. Aya Mafunde yapwile pa numa ya mfwa ya kwa Yesu. (Abena Kolose 2:13, 14) Ukwishiba ilyo ifi fyacitike kulatwafwa ukumfwikisha ifyo Lesa amona Isabata.—Belengeni na pali charti ili pe bula 15.
Ca cine ukuti Yesu alilandile ukuti: “Mwilatila naishile ku konaula ifyalembwa mu mabuuku ya Mafunde nelyo mu ya Bakasesema. Nshaishile ku konaula iyo, lelo ku kufikilisha.” (Mateo 5:17) Nomba bushe amashiwi ya kuti “ku kufikilisha” yalola mwi? Natulangilile: Kakuula kuti atila nafikilisha icipangano bapangene no muntu nga apwisha ukukuula icikuulwa bamwebele ukwabula ukulekela pa nshila. Nga apwisha ukukuula, no mwine wa cikuulwa atemwa, ninshi uyu kakuula nafikilisha icipangano, kabili epo no mulimo wakwe upwila. Cimo cine na Yesu, na o tafumishepo Amafunde; lelo aliyafikilishe ilyo aleyakonka. Ilyo afikilishe aya Mafunde, abantu ba kwa Lesa tabaali na kulayakonka na kabili.
Bushe Abena Kristu Bafwile Ukusunga Isabata?
Apo Kristu alifikilishe Amafunde, bushe Abena Kristu bafwile ukulasunga Isabata lya cila mulungu? Umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa watungulwile umutumwa Paulo ukulemba ukuti: “E ico mwileka umuntu nangu umo amupingule pa fya kulya na pa fya kunwa nelyo pa mutebeto nangu pa kusunga ubushiku bwa mweshi upya nangu isabata; pantu ifyo fintu fyaba fye cinshingwa ca fikesa, lelo ifya cine cine fya kwa Kristu.”—Abena Kolose 2:16, 17.
Aya mashiwi yalelanga ukuti Lesa alyalwile ifintu fimo ifyo ababomfi bakwe balingile ukulakonka. Mulandu nshi ayalwilile? Pantu nomba Abena Kristu bakonka ifunde ilipya, “ifunde lya kwa Kristu.” (Abena Galatia 6:2) Amafunde Lesa apeele abena Israele ukupitila muli Mose, yapwile ilyo Yesu afwile pantu e lyo ayafikilishe. (Abena Roma 10:4; Abena Efese 2:15) Bushe ifunde lya kusunga Isabata na lyo lyalipwile? Ee lyalipwile. Ilyo Paulo alandile ukuti “twalilekwako ku Mafunde,” alandile na pe funde limo ilyali muli yalya Mafunde Ikumi. (Abena Roma 7:6, 7) Kanshi Amafunde Ikumi, ukusanshako ne funde line ilya kusunga Isabata, yonse yaba pa Mafunde ayalekele ukubomba. Kanshi bakapepa ba kwa Lesa tabalingile ukulasunga Isabata lya cila mulungu.
Ifyo imipepele ya bena Israele ya-alwike ku kuba imipepele ya Bena Kristu, kuti twaipashanya ku ficitika mu calo: Icalo kuti cayalula amafunde. Ilyo amafunde ayapya yapangwa, abantu balaleka ukulakonka amafunde ya kale. Nangu ca kuti mu mafunde ayapya kuti mwaba na yamo aya kale, yambi kuti yapusanako. Kanshi umuntu alingile ukusambilila bwino amafunde ayapya pa kuti eshibe amafunde alingile ukulakonka. Na cimbi ca kuti, umwikala calo wafumaluka kuti afwaya no kwishiba ilyo amafunde ayapya ya-ambile ukubomba.
Yehova Lesa na o alipeele abena Israele amafunde ukucila pali 600, ukubikako na yalya ayakalamba 10 ayo balingile ukulakonka. Aya mafunde yalelanda pa mibele, pa malambo balingile ukulatuula, ifya kusunga ubumi na pa kusunga Isabata. Lelo Yesu atile abasambi bakwe abasubwa bali no kupanga “uluko” ulupya. (Mateo 21:43) Ukutendeka mu mwaka wa 33 C.E. ukufika na lelo, ulu luko lwalikwata “amafunde” ayapya, ayashimpwa pa mafunde yabili, ukutemwa Lesa no kutemwa abanensu. (Mateo 22:36-40) Nangu ca kutila mwi “funde lya kwa Kristu” mwaliba na mafunde ayapalana na yali mu Mafunde Lesa apeele abena Israele, tatufwile ukupapa ukuti amafunde yamo yalipusana sana na ya kale e lyo yambi tayabomba no kubomba. Ifunde lya kusunga Isabata lyaba pali yalya ayashibomba pali lelo.
Bushe Lesa Alyalula Ifyo Afwaya?
Bushe ifi Lesa ayalwile ukuti abantu belakonka Amafunde ya kwa Mose lelo balekonka ifunde lya kwa Kristu, calola mu kuti alyalula ne fyo afwaya ifintu ukuba? Nakalya. Nga filya fine umufyashi alulako amafunde abana balingile ukulakonka ukulingana no mushinku bafikilepo ne fyo ifintu fili, e fyo na Yehova ayalwileko amafunde ayo abantu bakwe balingile ukulakonka. Umutumwa Paulo alondolwele muli iyi nshila, atile: “Ilyo icitetekelo cali tacilafika, twalesungwa kwi funde, abaisalilwa capamo, ukulolela icitetekelo icali no kusokololwa. E ico amafunde yaisaba aya kututungulula kuli Kristu, ukuti tulungamikilwe ku citetekelo. Lelo apo icitetekelo caliisa, tatutungululwa na kabili no mubomfi.”—Abena Galatia 3:23-25.
Bushe aya mashiwi Paulo alandile yakuma shani Isabata? Tontonkanyeni pali ici cilangililo: Umwana we sukulu, kuti alesambilila ifya kupala imbao ubushiku fye bumo mu mulungu. Lelo nga ayamba ukuibombela, akalabomfya ifyo asambilile ku sukulu cila bushiku, te bushiku fye bumo mu mulungu. E fyo cali na ku bena Israele abalekonka Amafunde, babebele ukupaatulako fye ubushiku bumo mu mulungu ubwa kutuusha no kupepa. Lelo Abena Kristu bena, balingile ukulapepa Lesa te pa bushiku fye bumo mu mulungu, lelo cila bushiku.
Nomba bushe cibi ukupaatulako ubushiku bumo mu mulungu ubwa kutuusha no kupepa? Awe. Icebo ca kwa Lesa citila ni fwe fwe bene tulingile ukuipingwila. Citila: “Umuntu umo amona ubushiku bumo ati bwalicindama ukucila ububiye; umbi na o amona ubushiku bumo ukuti bwaba fye nga shimbi; cila muntu ashininkishe bwino ukuti ico aletontonkanya e cishinka.” (Abena Roma 14:5) Nomba nangu bamo basalepo ubushiku bumo ukuti bwalicindamisha ukucila inshiku shimbi, Baibolo yalilanda bwino bwino ukuti Lesa tenekela Abena Kristu ukulasunga Isabata lya cila mulungu.
[Amashiwi pe bula 12]
“Mwakulatoola mu nshiku 6, lelo pa bushiku bwalenga 7 lisabata. Tafyakulapangwa pali ubu bushiku.”—UKUFUMA 16:26
[Amashiwi pe bula 14]
“Amafunde yaisaba aya kututungulula kuli Kristu, ukuti tulungamikilwe ku citetekelo. Lelo apo icitetekelo caliisa, tatutungululwa na kabili no mubomfi.”—ABENA GALATIA 3:24, 25
[Akabokoshi/Icikope pe bula 13]
Ukupusana kwa Nshita no Kusunga Isabata
Ifi inshita ipusana ukulingana ne calo, cilafya ku basumina ukuti bafwile ukulasunga Isabata lya cila mulungu pa bushiku bumo bwine na bantu abekala mu fyalo fimbi. Ukulingana ne fyo isonde lyaba, ifyalo fyabela ku masamba sana aye sonde fyalitangilako ubushiku bumo ukucila ifyabela ku kabanga.
Ku ca kumwenako, nga ni pa Mulungu ku Fiji na ku Tonga, ku calo ca Samoa na Niue ninshi kwena ni pa Cibelushi. Kanshi abekala mu Fiji nga basunga Isabata pa Cibelushi, abo bapepa nabo abekala mu calo ca Samoa ninshi bena ni pali Cisano, balebomba no kubomba. Ukufuma ku Fiji ukuya ku Samoa paba amakilomita 1,145.
Abantu bekala mu Tonga abapepa mwi calici lya Seventh-Day Adventist, basunga Isabata pa Mulungu, ico bacitile fi, kufwaya ukusungila Isabata pamo nabo bapepa nabo abekala ku Samoa, apaba amakilomita ukucilako pali 850 ukufuma mu Tonga. Nomba pa bushiku bumo bwino ubwa pa Mulungu, abapepa ku calici lya Seventh-Day Adventist ku Fiji bena ninshi balebomba pantu bena basunga Isabata pa Cibelushi. Ukufuma ku Tonga ukuya ku Fiji paba amakilomita nalimo 800!
[Icikope]
(Nga mulefwaya ukumona icikope, moneni muli magazini)
\
\
\
\ SAMOA
\
— ― ― ― ― ― ― ―
FIJI \
Pa Mulungu \ Pa Cibelushi
\
\
TONGA \
\
\
\
[Charti pe bula 15]
(Nga mulefwaya ukumona charti, moneni muli magazini)
Ifyo Tulingile Ukwishiba pe Sabata:
Nangu cingati ifikomo fimo mu Baibolo filalanda pa kusunga Isabata lya cila mulungu, tufwile ukwishiba ilyo ayo mashiwi bayalandile.
4026 B.C.E. ILYO INKULO YA KWA MOSE TAILABAKO
ADAMU ABUMBWA Ilyo abena Israele na Mose tabalabako,
ifunde lya kusunga Isabata takwali.—
1513 B.C.E. AMAFUNDE LESA APEELE ABENA ISRAELE
LESA APEELA Lesa apeele ifunde lya kusunga Isabata
ABENA ISRAELE AMAFUNDE ku bena Israele fye epela. (Amalumbo
147:19, 20) Ili funde lyali “cishibilo” pa
kati ka kwa Yehova na bena Israele.
Lesa taebele abena Israele ukulasunga
fye Isabata lya cila mulungu, kwali
amasabata na yambi ayengi ayo balingile
ukulasunga.—Ubwina Lebi 16:29-31; 23: 4-8;
25:4, 11; Impendwa 28:26.
33 C.E. IFUNDE LYA KWA KRISTU
AMAFUNDE YALEKA UKUBOMBA Mu mwaka wa 49 C.E., ilyo abatumwa na
bakalamba mu Yerusalemu balepingula
pa fyo Lesa afwaya Abena Kristu ukulakonka,
tabalandilepo ukuti bafwile ukulasunga Isabata
lya cila mulungu.—Imilimo 15:28, 29.
Umutumwa Paulo alisakamikwe ilyo Abena Kristu
bamo batwalilile ukulasefya inshiku shimo ishaibela.
2010 C.E.
[Icikope pe bula 11]
Amanyunshipepala yacitile lipoti ukuti ba Methodist balicilike imisebo, balefwaya ukuti abantu bonse mu calo ca Fiji balesunga Isabata
[Abatusuminishe]
Courtesy of the Fiji Times