Xana U Fanele U Hlayisa Savata Vhiki Na Vhiki?

EKU heleni ka va-1980, mintlawa leyitsongo ya Mamethodist yi rhumele swirho swa yona eSuva, leyi nga ntsindza wa Fiji. Vavanuna, vavasati ni vana, lava hinkwavo ka vona a va ambale swiambalo swa kereke va pfale magondzo. A va yimisa vanhu hinkwavo ku katsa ni lava tshamaka kwalaho ni swihaha-mpfhuka leswi humaka ematikweni yo hambana-hambana. I yini lexi va susumeteleke ku endla tano? A va lava leswaku tiko hinkwaro ri tlhelela emhakeni yo hlayisa Savata.

Le Israyele, muako wun’wana ni wun’wana lowuntshwa lowu nga ni swithezi lowu akiweke emahlweni ka 2001, wu fanele wu va ni khexe leyi tifambelaka hi yoxe naswona yi yimaka eka xithezi xin’wana ni xin’wana. Hikwalaho ka yini? Leswi swi endleriwa leswaku Vayuda lava tinyiketeleke lava hlayisaka Savata ku sukela hi Ravuntlhanu nimadyambu ku ya fika hi Mugqivela nimadyambu, va nga vi na ntirho wo tlhava tibatheni ta khexe.

Le Tonga, leri ku nga tiko ra le Pacific Dzonga, mintirho hinkwayo yi yirisiwile hi Sonto. Ku hava xihaha-mpfhuka lexi pfumeleriwaka ku phatsama kumbe xikepe lexi pfumeleriwaka ku yima ehlalukweni. Mintwanano hinkwayo leyi sayiniwaka hi siku leri a yi tekeriwi enhlokweni. Nawu wa le Tonga wu lava leswaku vanhu hinkwavo va teka siku ra Sonto tanihi leri “kwetsimaka,” ku nga khathariseki vukhongeri lebyi munhu a nga eka byona. Ha yini swi ri tano? Ku endlela leswaku tiko hinkwaro ri hlayisa Savata.

 Hilaha swikombiso leswi nga laha henhla swi kombisaka hakona, vanhu vo tala va ehleketa leswaku Xikwembu xi lava leswaku va hlayisa siku ra Savata vhiki na vhiki. Entiyisweni van’wana va ehleketa leswaku ku hlayisa Savata i swa nkoka hikuva va tshemba leswaku yi ta hi pfuna leswaku hi ponisiwa. Van’wana va ehleketa leswaku xileriso lexikulu ku tlula swileriso hinkwaswo swa Xikwembu i ku hlayisa Savata. I yini Savata? Xana Bibele yi khutaza Vakreste ku hlayisa siku ra Savata vhiki na vhiki?

I Yini Savata?

Rito ra Xinghezi leri nge “Savata” ri huma eka rito ra Xiheveru leri vulaka “ku wisa kumbe ku tshika.” Hambileswi rungula ra Genesa ri vulaka leswaku hi siku ra vunkombo Yehovha Xikwembu u wisile entirhweni wakwe wo tumbuluxa, vanhu va Xikwembu a va lerisiwanga ku wisa tiawara ta 24 kumbe ku hlayisa Savata ku kondza ku fika nkarhi wa Muxe. (Genesa 2:2) Endzhaku ka loko Vaisrayele va hume aEgipta hi 1513 B.C.E., Yehovha u va nyike mana hi singita emananga. Malunghana ni ku rholela mana, a va byeriwe leswi: “Mi ta swi rholela masiku ya tsevu, kambe hi siku ra vunkombo i savata. A swi nge vumbeki esikwini rero.” (Eksoda 16:26) Kutani hi byeriwa leswaku “vanhu va [hambete] va hlayisa savata hi siku ra vunkombo,” ku sukela hi Ravuntlhanu nimadyambu ku ya fika hi Mugqivela nimadyambu.—Eksoda 16:30.

Endzhakunyana ka loko va nyikiwe swileriso sweswo, Yehovha u va nyike nawu lowu vulavulaka hi ku hlayisa Savata naswona u wu katse exikarhi ka Milawu ya Khume leyi a yi nyikeke Muxe. (Eksoda 19:1) Nawu wa vumune eka milawu yoleyo a wu ku: “Tsundzuka siku ra savata leswaku u ri hlawulekisa, u ta endla ntirho naswona u fanele ku tirha ntirho wa wena hinkwawo hi masiku ya tsevu. Kambe siku ra vunkombo i savata ya Yehovha Xikwembu xa wena.” (Eksoda 20:8-10) Xisweswo, ku hlayisa Savata a ku ri mukhuva eka Vaisrayele.—Deteronoma 5:12.

Xana Yesu U Yi Hlayisile Savata Vhiki Na Vhiki?

Ina, u yi hlayisile. Malunghana na yena hi byeriwa leswi: “Loko nkarhi lowu pimiweke wu hela, Xikwembu xi rhume N’wana wa xona, loyi a humeke eka wansati ni loyi a veke ehansi ka nawu.” (Vagalatiya 4:4) Loko Yesu a velekiwa a a ri Muisrayele naswona a ri ehansi ka Nawu, kutani yin’wana ya milawu yoleyo a yi katsa nawu wa Savata. Nawu wa ku hlayisa Savata wu herisiwe endzhaku  ka rifu ra Yesu. (Vakolosa 2:13, 14) Ku tiva leswaku swiendlakalo sweswo swi endleke rini, swi hi pfuna ku twisisa ndlela leyi Xikwembu xi yi langutaka ha yona mhaka leyi.—Vona chati leyi nga eka  tluka 15.

Yesu u tshame a ku: “Mi nga ehleketi leswaku ndzi tele ku ta lovisa Nawu kumbe Vaprofeta. Ndzi tele ku ta hetisisa, ku nga ri ku ta lovisa.” (Matewu 5:17) Xiga lexi nge ‘ku hetisisa’ xi vula yini? Hi xikombiso: Muaki u hetisisa ntwanano lowu a wu endleke handle ko wu tshova kukondza a heta muako wa kona. Hambiswiritano, loko ntirho se wu herile naswona muthori a enerisekile, ntwanano wu va wu hetisisiwile naswona muaki u va se a ntshunxekile. Hilaha ku fanaka, Yesu a nga wu tshovanga Nawu; ematshan’weni ya sweswo, u wu hetisisile hi ku tshembeka. Endzhaku ka loko wu hetisisiwile, vanhu va Xikwembu a va nga ha boheki ku wu landzela.

Xana Ya Boha Eka Mukreste?

Leswi Kreste a hetisiseke Nawu, xana Vakreste va ha boheka ku hlayisa Savata vhiki na vhiki? Muapostola Pawulo u huhuteriwe ku tsala a ku: “Hikokwalaho ku nga tshuki ku va ni munhu loyi a mi avanyisaka hi ku dya ni ku nwa kumbe emhakeni ya nkhuvo kumbe ku tlangela ku thwasa ka n’weti kumbe savata; hikuva swilo sweswo i ndzhuti wa swilo leswi nga ta ta, kambe swa xiviri i Kreste.”—Vakolosa 2:16, 17.

Marito wolawo lama huhuteriweke ma hi byela hi ku cinca lokukulu malunghana ni leswi Xikwembu xi swi languteleke eka malandza ya xona. Ha yini ku ri ni ku cinca? Xivangelo hileswi Vakreste va nga ehansi ka nawu lowuntshwa, ku nga “nawu wa Kreste.” (Vagalatiya 6:2) Ntwanano wa Nawu wa khale lowu Yehovha a wu nyikeke Vaisrayele hi ku tirhisa Muxe wu sungule ku nga ha tirhi endzhaku ka rifu ra Yesu. (Varhoma 10:4; Vaefesa 2:15) Xana xileriso xo hlayisa Savata na xona xi nambe xi fika emakumu? Ina. Endzhaku ko vula leswaku “hi ntshunxiwile eNawini,” Pawulo u tlhele a vulavula hi yin’wana ya Milawu ya Khume. (Varhoma 7:6, 7) Nawu wa Savata lowu welaka eka Milawu ya Khume wu herisiwile. Xisweswo, vagandzeri va Xikwembu a va ha fanelanga va hlayisa Savata vhiki na vhiki.

 Ku cinca ka Vaisrayele va ya eka ndlela ya Vukreste ya ku gandzela ku nga fanisiwa ni mhaka leyi: Tiko ri nga ha cinca nawu wa rona. Loko se nawu lowuntshwa wu simekiwe ximfumo, vanhu va fanele va landzela wona. Hambiloko yin’wana ya milawu leyintshwa yi nga ha vaka yi fana ni ya khale, yin’wana yi ta va yi cincile. Kutani munhu u ta boheka ku dyondza milawu leyintshwa leswaku a tiva leyi sweswi ku tirhisiwaka yona. Ku engetela kwalaho, muaka-tiko loyi a tshembekeke u ta lava ku swi tiva leswaku nawu lowuntshwa wu sungule rini ku tirha.

Hilaha ku fanaka, Yehovha Xikwembu u nyike tiko ra Israyele milawu yo tlula 600 ku katsa ni yin’wana ya khume leyi a yi ri ya nkoka swinene. Yona a yi katsa milawu ya mahanyelo, switlhavelo, timhaka ta rihanyo ni ku hlayisa Savata. Nilokoswiritano, Yesu u vule leswaku valandzeri vakwe lava totiweke va ta vumba “tiko” lerintshwa. (Matewu 21:43) Ku sukela hi 33 C.E. ku ya emahlweni, tiko leri, se a ri ri ni nawu lowuntshwa lowu sekeriweke eka milawu yimbirhi ya nkoka, ku nga ku rhandza Xikwembu ni muakelani. (Matewu 22:36-40) Hambileswi “nawu wa Kreste” wu nga ni swiletelo leswi fanaka ni leswi nga eNawini lowu nga nyikiwa Vaisrayele, a hi fanelanga hi hlamala loko hi xiya leswaku yin’wana yi cincile naswona yin’wana a ya ha tirhi. Nawu wa ku hlayisa Savata vhiki na vhiki hi wun’wana wa milawu leyi nga ha tirhiki.

Xana Xikwembu Xi Cince Milawu Ya Xona?

Xana ku tshika Nawu wa Muxe kutani ku tirhisiwa nawu wa Kreste swi vula leswaku Xikwembu xi cince milawu ya xona? A swi tano. Ku fana ni mutswari loyi a antswisaka milawu leyi a yi vekelaka vana vakwe hi ku ya hi malembe ya vona ni swiyimo swa vona, Yehovha na yena u antswise milawu leyi vanhu vakwe va faneleke va yi yingisa. Muapostola Pawulo u hlamusele mhaka yoleyo hi ndlela leyi: “Ripfumelo ri nga si fika, a hi hlayisiwe ehansi ka nawu, hi yisiwa swin’we eku khotsiweni, hi langute ripfumelo leri a ri ta hlavuteriwa. Hikwalaho Nawu wu hundzuke mukongomisi wa hina la yisaka eka Kreste, leswaku hi vuriwa lava lulameke hikwalaho ka ripfumelo. Kambe leswi sweswi ripfumelo ri fikeke, a ha ha ri ehansi ka mukongomisi.”—Vagalatiya 3:23-25.

Ndlela leyi Pawulo a vekaka timhaka ha yona yi fambisana njhani ni Savata? Anakanya hi xikombiso lexi landzelaka: Loko n’wana a ha ri exikolweni a nga ha boheka ku endla dyondzo yo karhi, yo tanihi ku tirha hi mapulanga kan’we hi vhiki. Loko a sungula ku endla ntirho wa kona, swi nga ha lava leswaku a tirhisa leswi a nga dyondzisiwa swona, ku nga ri swa siku rero ntsena kambe a endla hilaha ku fanaka vhiki rin’wana ni rin’wana. Hilaha ku fanaka, loko Vaisrayele va ha ri ehansi ka Nawu, a va fanele va tivekela siku etlhelo vhiki rin’wana ni rin’wana leswaku va wisa ni ku gandzela. Kambe Vakreste vona va fanele va gandzela Xikwembu siku rin’wana ni rin’wana ku nga ri swa siku rin’we ntsena evhikini.

Xana swi bihile ku va munhu a tihlawulela siku ro karhi evhikini leswaku a wisa kumbe a gandzela? Sweswo a swi bihanga. Rito ra Xikwembu ri lava leswaku munhu a tiendlela xiboho emhakeni yoleyo loko ri ku: “Munhu un’wana a nga vula leswaku siku ro karhi ri kwetsima ku tlula laman’wana. Un’wana a nga ha vula leswaku masiku hinkwawo ma fana. Kutani munhu un’wana ni un’wana u fanele a tiendlela xiboho.” (Varhoma 14:5, God’s Word) Hambileswi vanhu van’wana va nga ha tekaka siku ro karhi tanihi leri kwetsimaka ku tlula man’wana, Bibele yi swi veka erivaleni leswaku Xikwembu a xi langutelanga swona leswaku Vakreste va hlayisa Savata vhiki na vhiki.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 12]

“Mi ta swi rholela masiku ya tsevu, kambe hi siku ra vunkombo i savata. A swi nge vumbeki esikwini rero.”—EKSODA 16:26

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 14]

“Nawu wu hundzuke mukongomisi wa hina la yisaka eka Kreste, leswaku hi vuriwa lava lulameke hikwalaho ka ripfumelo. Kambe leswi sweswi ripfumelo ri fikeke, a ha ha ri ehansi ka mukongomisi.”—VAGALATIYA 3:24, 25

[Bokisi/Dayagramu leyi nga eka tluka 13]

Savata Ni Ntila Lowu Tirhisiwaka Ku Kongomisa Tiwachi eMisaveni Hinkwayo

Ntila lowu tirhisiwaka ku kongomisa tiwachi emisaveni hinkwayo wu vanga swiphiqo eka vanhu lava vulaka leswaku va fanele va hlayisa Savata vhiki na vhiki hi siku leri fanaka emisaveni hinkwayo. Hambileswi ntila lowu wu nga vonakiki, ku vuriwa leswaku wu tsemakanya hi le xikarhi ka Lwandle ra Pacific wu suka exiphen’wini xa le N’walungwini xa misava wu ya eka lexi nga eDzongeni. Matiko lama nga evupela-dyambu bya ntila lowu ma le mahlweni hi siku rin’we eka lama nga evuxeni.

Hi xikombiso, loko eFiji ni le Tonga ku ri Sonto, ku va ku ri Mugqivela eSamoa ni le Niue. Kutani loko munhu a tlangela Savata a ri eFiji hi Mugqivela, swirho swa kereke yakwe leswi nga eSamoa, leyi nga eka mpfhuka wa tikhilomitara ta 1 145 swi va swi ri eku tirheni hikuva kona ku va ku ri Ravuntlhanu.

Lava va tivitanaka ma-Seventh-Day Adventist eTonga va tlangela Savata hi Sonto naswona va ehleketa leswaku hi ku endla tano va yi tlangela swin’we ni swirho swa vona leswi nga eSamoa, leyi nga eka mpfhuka lowu tlulaka tikhilomitara ta 850. Kambe hi hala tlhelo, vanhu va kereke yoleyo lava nga eka mpfhuka lowu nga ehansi ka tikhilomitara ta 800 ku suka eFiji, va va va nga wisanga hikuva eka vona ku va ku ri Sonto, leswi endlaka leswaku va tlangela Savata hi Mugqivela!

[Dayagramu]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

\

\

\

\ SAMOA

\

— ― ― ― ― ― ― ―

FIJI \

Sonto \ Mugqivela

\

\

TONGA \

\

\

\

 [Chati leyi nga eka tluka 15]

 (Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Leswi Hi Faneleke Hi Swi Tsundzuka Malunghana Ni Savata:

Hambiloko ndzimana ya Bibele yo va yi vulavula hi xilaveko xo hlayisa Savata, hi fanele hi tiva leswaku marito wolawo ma vuriwe rini.

4026 B.C.E. LOKO MUXE A NGA SI VA KONA

ADAMU A VUMBIWA Nawu lowu vulavulaka hi

Savata a wu nga ri kona

loko Muxe ni Vaisrayele

va nga si va kona.—Deteronoma 5:1-3, 12-14.

1513 B.C.E. NAWU WA XIKWEMBU EKA VAISRAYELE

VAISRAYELE VA NYIKIWA NAWU Nawu lowu vulavulaka hi

Savata a wu nyikiwe

Vaisrayele ntsena.

(Pisalema 147:19, 20)

A wu ri “xikombiso”

exikarhi ka Yehovha ni

vana va Israyele.—Eksoda 31:16, 17.

Siku ra Savata ra vhiki

na vhiki a ko va yin’wana

ya tisavata to tala leti

Vaisrayele a va lerisiwe

ku ti tlangela.—Levhitika 16:29-31; 23:4-8; 25:4, 11; Tinhlayo 28:26.

33 C.E. NAWU WA KRESTE

NAWU LOWU NYIKIWEKE VAISRAYELE WU FIKA EMAKUMU Loko vaapostola ni

vakulukumba va le

Yerusalema va vula

leswi Xikwembu xi swi

languteleke eka

Vakreste hi 49 C.E.,

ava yi boxanga

mhaka ya ku hlayisa

Savata vhiki na

vhiki.—Mintirho 15:28, 29.

Muapostola Pawulo a a

karhateka swinene hi

Vakreste lava vulaka

leswaku ku ni masiku yo

hlawuleka lama

faneleke ma tlangeriwa.—Vagalatiya 4:9-11.

2010 C.E.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Phepha-hungu leri kombisaka magondzo lawa a ma pfariwe hi mintlawa ya Mamethodist hi xikongomelo xa leswaku tiko ra Fiji ri tlhelela emhakeni yo hlayisa Savata

[Xihlovo Xa Kona]

Courtesy of the Fiji Times