Marko Aali Kaafwa

ICILONGANINO ca ku Antioke calikwete amafya yamo, lelo ukukansana kwa mutumwa Paulo na Barnaba na ko kwali-ibelele. Aba baume balepekanya ukuya pa lwendo lwa bumishonari, lelo pa kusala uwali no kuya na bena pali ulu lwendo, ‘balikansene nga nshi.’ (Imil. 15:39) Ne ci calengele ukuti aba babili bapaatukane. Uo balekansaninapo ni mishonari umbi uwe shina lya Marko.

Marko aali nani? Cinshi calengele balya batumwa babili ukukansanina pali ena? Mulandu nshi cila muntu akoseelepo fye pa co alefwaya? Bushe balisukile baumfwana? Kabili cinshi mwingasambililako ku lyashi lya kwa Marko?

Ku Mwabo mu Yerusalemu

Marko, uo cimoneka ukuti afumine ku lupwa lwa ciYuda ulukankaala, akuliile mu Yerusalemu. Inshita ya kubalilapo iyo alumbulwa mu kulungatika fye ni lintu tulebelenga pa cilonganino ca Bwina Kristu ica kubalilapo. Mupepi na 44 C.E. ilyo mu cipesha amano malaika wa kwa Yehova afumishe  umutumwa Petro mu cifungo ca kwa Herode Agripa 1, Petro aile ku “ng’anda ya kwa Maria nyina wa kwa Yohane uwitwa Marko, uko abengi balongene ku kupepa.”—Imil. 12: 1-12. *

Kanshi cimoneka kwati aba mu cilonganino ca mu Yerusalemu balelonganina mu ng’anda ya banyina ba kwa Marko. Apo abalelonganinapo baleba “abengi,” ciletulanga fye ukuti iyo ng’anda yali iikalamba. Maria alikwete no mubomfi mwanakashi uwe shina lya Roda, uwaiswileko ilyo Petro akonkonseshe “pa ciibi ca pa mpongolo.” Ifi fyonse filelanga fye ukuti Maria afwile alikweteko icuma. Kabili apo Baibolo yalanda ukuti ing’anda yakwe, tayalanda ukuti iya mwina mwakwe, cimoneka kwati aali ni mukamfwilwa kabili Marko pali iyi nshita aali fye umunono.—Imil. 12:13.

Marko afwile e po aali pali balya abalongene ku kupepa. Afwile alishibe bwino abasambi ba kwa Yesu na bambi abamweneko uko Yesu alebomba umulimo wakwe. Na kuba, Marko nalimo e ulya mulumendo afimbene fye insalu pa mubili uwakonkele Yesu ilyo bamwikete pa muku wa kubalilapo lelo uwafulumwike ilyo na o bafwaile ukumwikata.—Marko 14:51, 52.

Imilimo Abombele mu Cilonganino

Ukwabula ukutwishika ukwampana na Bena Kristu bakosoka kufwile kwalyafwile sana Marko ukubomba bwino. Alikosele mu kupepa ica kuti abaletungulula balimwene ukulunduluka kwakwe. Mupepi na 46 C.E. ilyo Paulo na Barnaba batwele “ifya kukumbusuka” ukufuma ku Antioke ukuya ku Yerusalemu ku kwafwilisha abaponenwe ne cipowe, baishiletemwa imibombele ya kwa Marko. Ilyo Paulo na Barnaba babwelelemo ku Antioke, balimusendele.—Imil. 11:27-30; 12:25.

Uulebelenga ili lyashi mu lubilo fye kuti amona kwati icaikatenye fye aba batatu, ni co bonse bali Bena Kristu, no kuti icalengele Paulo na Barnaba ukusenda Marko ni co alikosele mu kupepa. Lelo kalata imo iya kwa Paulo isokolola ukuti Marko aali mufyala wa kwa Barnaba. (Kol. 4:10) Ici kuti catwafwa ukumfwikisha ilyashi lyakonkapo ililelanda pali Marko.

Ilyo papitile umwaka umo no kucilapo, umupashi wa mushilo walengele Paulo na Barnaba ukuya pa lwendo lwa bumishonari. Bafumine ku Antioke no kulungama ku Kupro. Yohane Marko alibakonkele ku “kubabombela.” (Imil. 13:2-5) Nalimo Marko aali no kulabombelako abatumwa imilimo yalekanalekana pa lwendo pa kutila bena bengabika sana amano ku kusambilisha.

Paulo, Barnaba, na Marko baendele icalo conse ica Kupro, balebila imbila nsuma; e lyo pa numa balungeme ku Asia Minor. Uku e ko Yohane Marko acitile icintu ico Paulo ashatemenwe. Baibolo itila ilyo aba batatu bafikile ku Perga, “Yohane afumine kuli bena no kubwelela ku Yerusalemu.” (Imil. 13:13) Baibolo tayatweba ico acitile ici.

 Ilyo papitile imyaka iinono, Paulo, Barnaba, na Marko babwelele ku Antioke. Abatumwa babili balanshenye ulwa kubwelelako kulya bashimikile no kuyakosha abapokelele imbila nsuma. Barnaba alefwaya ukusenda umufyala wakwe Marko, lelo Paulo alikeene sana pantu Marko alibashiile pa bulendo bwa kubalilapo. Ici e calengele kube kulya kukansana tulandilepo pa kutampa kwa cino cipande. Barnaba asendele Marko no kuya mu kubombela ku Kupro uko afumine, e lyo Paulo aile ku Siria. (Imil 15:36-41) Twamona kanshi ukuti, ifyo Paulo alemona ifyacitile Marko, fyalipusene ne fyo Barnaba alefimona.

Bawikishanya

Ukwabulo kutwishika Marko alyumfwile sana ububi pali uku kukansana. Lelo, atwalilile ukubombela Lesa ne cishinka. Imyaka nalimo 11 nangu 12 pa numa ya kupusana na Paulo, Marko alilandilwepo na kabili mu lyashi lya Bena Kristu ba kubalilapo. Ni kwi aali? Ali no muntu uo mushingenekela ukuti kuti aba nankwe, no yu ni Paulo!

Mu 60-61 C.E., ilyo Paulo aali mu cifungo mu Roma, atumine amakalata ayengi ayo nomba yaba pa Malembo ya Mushilo. Muli kalata alembeele abena Kolose atile: “Alistaaki umufungwa munandi amuposha, na Marko umufyala wa kwa Barnaba, (e ulya namwebele ukuti nga aisa kuli imwe mukamupokelele bwino) . . . Aba beka e babomba na ine umulimo wa bufumu bwa kwa Lesa, kabili e bankoselesha.”—Kol. 4:10, 11.

Awe mwandini ifintu fyalyalwike! Marko uwakalifye sana Paulo aishileba na kabili umubomfi munankwe uwatemwikwa. Paulo afwile alyebele abena Kolose ukuti Marko nalimo kuti abatandalila. Nga abatandalila, Marko aali no kuba umwiminishi wa kwa Paulo.

Bushe Paulo tatemenwe fye ifyo Marko alecita ku numa, lelo pali iyi nshita alikutulwike? Nelyo bushe icalengele ni co Marko alyalwike pa numa ya kumusalapula? Nangu bushe ni fyonse ifi fibili twalandapo e fyalengele bawikishanye? Te mulandu ne calengele, apo baliwikishenye, ciletulangilila fye ukuti Paulo na Marko baali abakosoka. Balilabileko ku fyo bapusene kabili batwalilile ukubombela pamo na kabili. Mwandini ici, ca kumwenako icishaiwamina ku muntu fye onse uwapusana no Mwina Kristu munankwe!

Inyendo sha kwa Marko

Ilyo mulebelenga pa nyendo shalekanalekana isha kwa Marko, mwalasanga ukuti alyendele sana. Afumine ku Yerusalemu, no kukuukila ku Antioke, kabili ilyo afumine kulya aile ku Kupro na ku Perga. Lyena aile ku Roma. Ukufuma kulya Paulo alefwaya ukumutuma ku Kolose. Lelo kwali na kumbi uko aile!

Umutumwa Petro alembele kalata yakwe iya kubalilapo nalimo mu 62 ukufika mu 64 C.E. Atile: “Uuli mu Babiloni . . . amuposha, e lyo no mwana wandi Marko, na o amuposha.” (1 Pet. 5:13) Kanshi Marko aliile ku Babiloni ku kubombela pamo no mutumwa Petro uwali pa balelonganina mu ng’anda ya banyina Marko mu myaka ya ku numa.

Ilyo Paulo aali mu cifungo mu Roma pa muku walenga bubili, nalimo mu 65 C.E., alembeele Timote kalata ya kumwita ukufuma ku Efese umo amwebele no kuti: “Ukese na Marko.” (2 Tim. 4:11) Kanshi pali iyi nshita Marko aali ku Efese. Ukwabula no kutwishika, alisumine  ukubwelela ku Roma pamo na Timote uko Paulo abetile. Pali ilya nshita tacali icayanguka ukuya ku fifulo fimbi lelo Marko aleitemenwa ukuya.

Umulimo na Umbi Uushaiwamina

Umulimo umo uushaiwamina uo Marko abombele wa kubomfiwa na Yehova ukulemba ibuuku limo ilya mu Baibolo. Nangu ca kutila ibuuku lya kwa Marko talyalumbula amashina ya balilembele, abena kale batila ni Marko walilembele, e lyo ne fyebo alembele afifumishe kuli Petro. Na kuba, fyonse ifyo Marko alembele fintu Petro aimwenene na menso.

Ababelenga no kubebeta ibuuku lya kwa Marko batila alembeele Abena fyalo; alilondolola bwino ifintu fimo ifyalecita abaYuda. (Marko 7:3; 14:12; 15:42) Marko alipilibwile amashiwi ya ciAramaiki ayo abashali baYuda bashali na kumfwa. (Marko 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) Alibomfeshe amashiwi ya ciLatini ayengi kabili na pa kulondolola amashiwi ya ciGriki ayo abantu balebomfya sana, abomfeshe amashiwi ya ciLatini. Alondolwele indalama ya ciYuda mu ndalama sha cina Roma. (Marko 12:42) Ifi fyonse filekosha fye icishinka caishibikwa ukutula na kale ica kuti Marko alembele ibuuku lyakwe ninshi ali mu Roma.

“Kuti Alengafwako”

Ilyo Marko ali mu Roma, tapelele fye pa kulemba ibuuku lya mu Baibolo. Ibukisheni ukuti Paulo aebele Timote ati: “Ukese na Marko.” Cinshi alemufwaila? Paulo atile,“pantu kuti alengafwako.”—2 Tim. 4:11.

Aya mashiwi Paulo alandile pali Marko yalatulanga bwino bwino ifyo Marko ali. Takwaba apo batila Marko aali mutumwa, intungulushi, nangu kasesema ilyo alebomba imilimo ya kwa Lesa. Aali mubomfi uwalebombela bambi imilimo. Kabili pali iyi nshita, Paulo ninshi ali mupepi no kufwa. Kanshi tatuletwishika ukuti uyu mutumwa alinonkelemo sana mu kwafwa kwa kwa Marko.

Ifishinka fyonse ifyo twaishiba pali Marko nga twafibika pamo fitulanga ukuti aali muntu uwacincila mu kulundulula imbila nsuma mu ncende shalekanalekana isha pano calo, no kuti alitemenwe sana ukubombela bambi. Mwandini Marko ali-ipakishe ukubomba imilimo iyalemuletela insansa pa mulandu wa kuti tanenwike!

Fwe babomfi ba kwa Lesa twaliba no mupampamina wa kushimikila imbila nsuma iya Bufumu nga Marko. Nga filya Marko acitile, bamo pali ifwe balakuukila ku ncende shimbi, nangu ku fyalo fimbi, ku kuyabila imbila nsuma. Nangu ca kuti fwe bengi te kuti tukuukile ku ncende shimbi, kuli fimbi ifyacindama ifyo Marko acitile ifyo bonse twingacita. Nga filya fine Marko aitemenwe ukubombela Abena Kristu banankwe, na ifwe tulaibikilishako ukucitila Abena Kristu banensu ifintu fimo pa kuti batwalilile ukubombela Lesa. Ilyo tulecita ifyo, ukwabula ukutwishika Yehova akatwalilila ukutupaala.—Amapi. 3:27; 10:22; Gal. 6:2.

[Futunoti]

[Mapu ne Cikope pe bula 8, 9]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

Imisumba Imo Imo Iyo Marko Aileko

Roma

Efese

Kolose

Perga

Antioke (uwa ku Siria)

Kupro

BEMBA WA MEDITERRANEAN

Yerusalemu

Babiloni