Mak—‘O Fi Obọ Họ Evaọ Iruo Odibọgba Na’

EBẸBẸ jọ e rrọ ukoko obọ Antiọk na no vẹre, yọ orọnikọ ebẹbẹ yena e wha ẹwhọ Pọl avọ Banabas ze he. Pọl avọ Banabas a jẹ gba ẹgwae erẹ usiuwoma ota; rekọ nọ a jẹ jiroro ohwo nọ o re kuomagbe ae kpohọ erẹ na ‘ẹwhọ ọgaga’ ọ tẹ romavia evaọ udevie rai. (Iruẹru 15:39) Aimava a tẹ hẹriẹ abọ, ọvuọ oboriẹ o te kpohọ. A jẹ whọ fiki ohwo avesa nọ o re kuomagbe ae evaọ erẹ usiuwoma ota na—koyehọ Mak.

Ono họ Mak? Fikieme ikọ ivẹ e jẹ rọ whọ fiki riẹ? Fikieme aimava a rọ dadamu ọvuọ iroro riẹ? Kọ iroro rai i nwene uwhremu na? Kọ eme whọ rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe Mak ze?

Evaọ Obọ Ẹwho Riẹ Jerusalẹm

Mak, nọ o wọhọ nọ o no uviuwou ohwo Ju jọ nọ o fe ze, ọ rro whẹro evaọ Jerusalẹm. Oria ọsosuọ nọ ma kaki jo wuhrẹ kpahe iẹe họ evaọ ikuigbe erọ ukoko Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na. Evaọ oware wọhọ 44 C.E. nọ ukọ-odhiwu Jihova  o rọ edhere igbunu si Pita no uwou-odi nọ Herọd Agripa I o fi rie họ, Pita o te kpohọ obọ “uwou Meri, oni Jọn, nọ a re se Mak, e tẹe otu rai buobu a koko họ rọ olẹ ẹlẹ.”—Iruẹru 12:1-12. *

O wọhọ nọ ukoko nọ o jọ obọ Jerusalẹm a jẹ hae jọ uwou oni Mak ru iwuhrẹ. Nọ o jọ nọ “otu rai buobu” a je koko họ etẹe na u dhesẹ nọ uwou na o jọ ruaro. Meri o wo odibo ọmọtẹ nọ a re se Roda nọ ọ kpọ Pita unu evaọ okenọ Pita o kporo “ẹthẹ unuighẹ” na. Onana u dhesẹ nọ Meri o fe omojọ. A dhesẹ uwou na wọhọ o rọ obọriẹ orọnikọ o rọ ọzae riẹ hẹ, fikiere o sae jọnọ aye-uku ọ jọ jegbe inọ Mak ọ gbẹ jọ ọmaha.—Iruẹru 12:13.

O wọhọ nọ Mak ọ jọ usu ahwo nọ a kokohọ jẹ lẹ na. Ọ riẹ kpahe ilele Jesu gbe amọfa ziezi enọ e rọ ẹro ruẹ eware nọ e via evaọ oke odibọgba Jesu. O sae jọ nọ Mak họ ọmoha nọ ọ rehọ ogbru wowo nọ o je lele Jesu evaọ okenọ a ro mu Jesu, rekọ nọ ọ dhẹ uwhremu na nọ a jẹ gwọlọ mu ei.—Mak 14:51, 52.

Ewha-Iruo Evaọ Ukoko Na

Ileleikristi nọ e kpako evaọ abọ-ẹzi nọ Mak ọ nyusu kugbe u fi obọ họ kẹe wowoma. O wo emamọ edikihẹ abọ-ẹzi, yọ onana o dhẹruọ inievo na oma. Oware wọhọ 46 C.E. nọ Pọl avọ Banabas a wha “uko obufihọ” no Antiọk kpohọ Jerusalẹm fiki ohọo nọ u je mu, a dhesẹ isiuru kpahe Mak. Nọ Pọl avọ Banabas a je zihe kpohọ Antiọk, a wha Mak lele oma.—Iruẹru 11:27-30; 12:25.

Ohwo nọ o bi se ikuigbe na erueru ọ sai roro nọ u te no Ileleikristi nọ imasa nana a rrọ no, usu ofa o gbẹ jọ udevie rai hi, gbe inọ Pọl avọ Banabas a wha Mak lele oma fiki onaa nọ o wo. Rekọ ileta jọ nọ Pọl o kere u dhesẹ nọ Mak avọ Banabas a jọ emọ-inievo ivẹ. (Kọl. 4:10, NW) Onana o sai fi obọ họ kẹ omai ru eware efa nọ e via kpahe Mak vẹ.

Oware wọhọ ukpe soso o vrẹ no, ẹzi ọfuafo ọ tẹ kpọ Pọl avọ Banabas re a kpohọ erẹ usiuwoma ota. A tẹ wọ no Antiọk bi kpohọ Saiprọs. Jọn Mak o lele rai re “o fiobọhọ” kẹ ae. (Iruẹru 13:2-5) O sae jọnọ a wha Mak lele oma re ọ rẹrote ẹgwọlọ abọ-iwo rai evaọ etoke erẹ na, re ikọ na a sai wo uvẹ ziezi tẹrovi iruo usiuwoma ota na.

Pọl, Banabas, gbe Mak a nya Saiprọs vrẹ jẹ ta usiuwoma na; kẹsena a tẹ rọ ovao rri Esia Minor. Etẹe Jọn Mak ọ jọ jiroro nọ e kẹ Pọl idhọvẹ gaga. Iku na i dhesẹ inọ nọ aimasa a te Pẹga, “Jọn ọ tẹ se ae ba ziheze Jerusalem.” (Iruẹru 13:13) Ikere na e fodẹ oware nọ o lẹle riẹ ru ere he.

Ikpe jọ e vrẹ no, Pọl, Banabas, gbe Mak a tẹ wariẹ jọ kugbe evaọ Antiọk. Ikọ ivẹ na  a tẹ jẹ jiroro epanọ a re ro kpohọ erẹ-usiuwoma avivẹ re a bọ isiuru ahwo nọ a jọ erẹ ọsosuọ rai ta usiuwoma kẹ ga. Banabas ọ gwọlọ wha Mak omoni riẹ lele oma, rekọ Pọl ọ gwọlọ ere he fikinọ Mak ọ dhẹ se ae ba evaọ erẹ ọsosuọ rai. Onana o wha ẹwhọ nọ ma t’ẹme te evaọ obehru na se aimava na. Banabas ọ wha Mak lele oma kpohọ Saiprọs ẹwho riẹ, rekọ Pọl o te kpohọ Siria. (Iruẹru 15:36-41) O rrọ vevẹ inọ, ọvuọ oghẹrẹ riẹ Pọl avọ Banabas a rehọ uruemu nọ Mak o dhesẹ evaọ erẹ ọsosuọ na.

A Ruẹrẹhọ Kugbe

Ababọ avro, oware nọ o via na o kẹ Mak uye gaga. Ghele na, ọ gbẹ jọ ọgbodibo nọ o wọ ẹrọwọ. Nọ oware wọhọ ikpe 11 hayo 12 e vrẹ no, a tẹ te wariẹ fodẹ Mak evaọ ikuigbe Ileleikristi ọsosuọ na. Evaọ diẹse? Evaọ oria nọ who roro nọ whọ sai jo duku ei hi—kugbe Pọl!

Evaọ ukpe 60-61 C.E., nọ Pọl ọ jọ uwou-odi evaọ Rom, o kere ileta sa-sa nọ e rrọ Ebaibol na enẹna. Ọ ta evaọ onọ o kere se Ahwo Kọlọsi inọ: ‘Aristakọs omọvo uwou-odi mẹ, o yere owhai, gbe Mak ọnọ avọ Banabas a rọ emọ-inievo ivẹ, ọnọ wha wo uwuhrẹ kpahe na—o te bru owhai ze, wha rehọ iẹe, enana họ ibe iruiruo mẹ rọkẹ uvie Ọghẹnẹ, enọ erọ omosasọ rọ kẹ omẹ.’—Kọl. 4:10, 11.

Onana yọ enwene ologbo! Mak nọ ọ jẹ dha Pọl eva vẹre na, ọ wariẹ zihe ruọ ibe-oruiruo ọghaghae kẹ Pọl. Pọl o vi uwou se Ahwo Kọlọsi inọ ẹsejọhọ Mak o ti weze bru rai. O tẹ via ere, Mak o ti ru eware nọ Pọl ọ hai ru.

Kọ Pọl ọ dheva kpahe Mak gahrọ evaọ ikpe nọ i kpemu? Kọ Mak o wo erere no evedha Pọl na ze? Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, ẹwhọ rai nọ a kuhọ u dhesẹ nọ Pọl avọ Mak a kpako evaọ abọ-ẹzi. A kpairoro vrẹ eware nọ e via vrẹ no, a tẹ wariẹ mu iruo họ kugbe. Onana yọ obọdẹ oriruo kẹ ohwo kpobi nọ o wo ẹwhọ kugbe ibe Oleleikristi riẹ.

Mak Ọnọ Ọ Jẹ Hai Kpohọ Erẹ Gaga Na

Nọ who bi se kpahe erẹ sa-sa nọ Mak ọ nya na, who ti muẹrohọ nọ o kpohọ erẹ gaga. O no Jerusalẹm kpohọ Antiọk, jẹ ruọ okọ no etẹe kpohọ Saiprọs gbe Pẹga. Kẹsena o te kpohọ Rom. Etẹe Pọl ọ jọ gwọlọ vi ei kpohọ obọ Kọlọsi. Je no etẹe kpohọ eria efa!

Pita ukọ na o kere ileta ọsosuọ riẹ evaọ oware wọhọ 62 C.E. rite 64 C.E. O kere nọ: “Ukoko-Kristi obọ Babilọn . . . u kpeze uyere se owhai, epaọvo na ọmọzae mẹ Mak o ru re.” (1 Pita 5:13) Mak o kpohọ Babilọn re o kuomagbe Pita ukọ na ru iruo odibọgba na ọnọ evaọ ikpe nọ e vrẹ ọ jẹ hai kpohọ iwuhrẹ evaọ uwou oni Mak.

Okenọ a mu Pọl fihọ uwou-odi ọrọ avivẹ evaọ Rom oware wọhọ 65 C.E., nọ o kere se Timoti re o no Ẹfẹsọs ze, o fiba ae nọ: “Rehọ Mak kugbe oma ze.” (2 Tim. 4:11) Oyena u dhesẹ nọ Mak ọ jọ obọ Ẹfẹsọs evaọ oke yena. Avro ọ riẹ hẹ inọ Mak o lele Timoti  zihe kpohọ Rom wọhọ epanọ Pọl ọ yare. Erẹ ọnya evaọ oke yena o lọhọ tere he, rekọ Mak ọ rọ unevaze kpohọ erẹ eyena.

Uvẹ-Ọghọ Ulogbo Ofa

Uvẹ-ọghọ ulogbo jọ nọ Mak ọ reawere riẹ họ, Jihova ọ rọ ẹzi riẹ kẹe ẹgba ro kere obe ovo jọ evaọ usu ebe Usiuwoma nọ e rrọ Ebaibol na. Dede nọ oria ovo evaọ obe Mak o fodẹ odẹ ohwo nọ o kere i rie he, ikuigbe oke anwae e ta nọ Mak o kere i rie, gbe inọ obọ Pita o je wo evuẹ riẹ. Pita ọ rọ ẹro ruẹ eware kpobi nọ Mak o kere kpahe na.

Ahwo nọ a ta ẹme kpahe obe Mak na no a rọwo inọ ahwo nọ a rọ ahwo Ju hu Mak o kere obe riẹ na kẹ; o kere vevẹ kpahe iruemu ahwo Ju. (Mak 7:3; 14:12; 15:42) Mak ọ fotọ eme Aremia nọ ahwo nọ a rrọ ahwo Ju hu ọvo a hae sai wo otoriẹ rai. (Mak 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) Ọ rehọ eme ẹvẹrẹ Latin buobu ro kugbe kere, jẹ tubẹ rehọ eme Latin ro ru eme Griki jọ vẹ. O dhesẹ ohẹriẹ nọ o rọ udevie ugho ahwo Rom avọ ọrọ ahwo Ju. (Mak 12:42) Enana kpobi i dhesẹ inọ obọ Rom Mak o gine jo kere obe Usiuwoma riẹ na.

“O re Fiobọhọ kẹ Omẹ Eva Iruo na Gaga”

Orọnikọ ekere obe Usiuwoma riẹ na ọvo o jọ oware nọ Mak o ru evaọ obọ Rom hu. Kareghẹhọ oware nọ Pọl ọ ta kẹ Timoti: “Rehọ Mak kugbe oma ze.” Fikieme Pọl ọ rọ ta ere? Ọ ta nọ: “Keme o re fiobọhọ kẹ omẹ eva iruo na gaga.”—2 Tim. 4:11.

Wọhọ epanọ ikuigbe na i dhesẹ, onana họ orọ urere nọ a fodẹ Mak evaọ Ikereakere na—yọ u dhesẹ eware buobu kpahe Mak. A jọ uvumọ oria Ikereakere na dhesẹ nọ Mak ọ jọ ukọ, osu, hayo ọruẹaro ho. Ọgbodibo ọ jọ. U muẹro inọ, taure Pọl o te ti whu, o wo erere gaga no obufihọ Mak ze.

Ikuigbe Mak i dhesẹ nnọ ọ jọ ohwo nọ o wo ajọwha kẹ ẹwhaharo emamọ usi na evaọ eria sa-sa, ọ tẹ jẹ jọ ohwo nọ ọ rọ evawere gbodibo kẹ amọfa. Evaọ uzẹme, Mak ọ reawere uvẹ-ọghọ sa-sa fikinọ ọ kuvẹ kẹ elọhoma ha.

Wọhọ Mak, mai idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ ma be rehọ oghẹrẹ ọtamuo ọvona rọ ta usiuwoma Uvie na. Wọhọ epanọ o jọ kẹ Mak, otu mai jọ a be sai kpohọ ekwotọ efa, makọ erẹwho efa dede, re a jọ obei ta usiuwoma na. Dede nọ mai kpobi o rẹ sae nwane lọhọ kẹ re ma kpohọ ekwotọ efa ha, mai kpobi ma rẹ sae raro kele Mak evaọ edhere obọdẹ ọfa jọ. Nwane wọhọ epanọ ọ fialoma via gbodibo kẹ inievo Ileleikristi riẹ na, ere ọvona ma be daoma fi obọ họ kẹ ibe Ileleikristi mai evaọ idhere sa-sa re a sai ru iruo odibọgba rai kẹ Ọghẹnẹ. Nọ ma bi ru ere na, jọ u mu omai ẹro inọ ma ti gbe wo eghale Jihova.—Itẹ 3:27; 10:22; Gal. 6:2.

[Oruvẹ-obotọ]

[Udhesẹ-oria/Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 8, 9]

(Rọkẹ onọ a ruẹrẹhọ ziezi, rri obe na)

Ikpewho Jọ nọ Mak O Kpohọ

Rom

Ẹfẹsọs

Kọlọsi

Pẹga

Antiọk (ọrọ Siria)

Saiprọs

ABADE MẸDITERENIA

Jerusalẹm

Babilọn