Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mâko uvua ‘mua kukuatshisha mu mudimu’

Mâko uvua ‘mua kukuatshisha mu mudimu’

Mâko uvua ‘mua kukuatshisha mu mudimu’

MU TSHISUMBU tshia ku Antiokia mukavua muenzekaku bimue bilumbu, kadi kabivua bia buena bivua bienzeke pankatshi pa Paulo ne Banaba nansha. Bapostolo babidi aba bavua badilongolola bua kuya ku luendu lua bumisionere, kadi pa kusungula muntu wa kuyabu nende mu luendu alu ‘bakatandangana’ bikole. (Bien. 15:39, MMM) Ke kutapulukabu, muntu ne muntu kuya wende njila. Matandu abu aa akajuka anu bua bualu bua misionere nabu mukuabu, diende Mâko.

Mâko uvua nganyi? Ntshinyi tshiakafikisha bapostolo babidi abu ku ditandangana bua bualu buende? Bua tshinyi yonso wa kudibu kavua witaba tshia mukuende? Yonso wa kudibu wakashala anu mukuate ku tshiende anyi bakashintuluka? Bualu bua Mâko budi mua kutulongesha tshinyi?

Pavuabu ku Yelushalema

Mâko uvua pamuapa wa mu dîku dia bena kantu ku bianza, uvua mukolele ku Yelushalema. Bualu bua kumpala budibu bamutelela mbua pavuabu bakula bua tshisumbu tshia bena Kristo ba kumpala. Pabuipi ne tshidimu tshia 44, dîba divua muanjelu wa Yehowa muenze tshishima tshia kupatula mupostolo Petelo mu buloko muvua Helode Agipa wa I mumuele, Petelo wakaya mutangile ku ‘nzubu wa Malia, mamu wa Yone wakadi ne dinga dîna Mâko; mu nzubu muakadi ba bungi badisangishe, bakadi batendelela Nzambi.’​—Bien. 12:1-12. *

Nanku mbisue kumueneka ne: bena Kristo ba mu tshisumbu tshia ku Yelushalema bavua badisangishila mu nzubu mua mamuende wa Mâko. Padibu bamba ne: mu nzubu au muvua “ba bungi” badisangishamu, bidi bileja ne: nzubu au uvua munene. Malia uvua ne muena mudimu mukaji, diende Loda, uvua muye kuitaba Petelo ‘pavuaye mukokole ku tshiibi tshia kumbelu.’ Malu aa adi aleja ne: Malia uvua muena kantu ku bianza. Kabidi badi bamba ne: nzubu au uvua wende, kavua wa bayende to, nanku uvua pamuapa mukaji mukamba ne Mâko pende utshivua kansongalume.​—Bien. 12:13.

Mâko uvua pende mua kuikala munkatshi mua bantu bavua basambila mu nzubu au. Nanku uvua ne bua kuikala mumanye bayidi ba Yezu bimpe ne bantu bakuabu bavua badimuene ne abu abidi mudimu wa Yezu. Bushuwa, Mâko eu pamuapa ke nsongalume uvua kayi muvuale bimpe wakanyema pakasuabu kumukuata pavuaye mutete kulonda Yezu dîba ditshivuabu bamukuatshilaku.​—Mâko 14:51, 52.

Midimu yende mu tshisumbu

Disomba dia Mâko ne bena Kristo bakole mu nyuma diakamuvuija muntu wa nsongo. Yeye kukola mu nyuma, ke bana betu bavua balombola tshisumbu kumutabalelabu. Pabuipi ne mu 46, pavua Paulo ne Bânaba balue ne bintu bia ku Antiokia bua ‘kukuatshisha nabi’ bavua ku Yelushalema bua kukepesha nzala ivuabu nayi, bakamona ne: Mâko nguvua mua kubambuluisha. Pakapinganabu ku Antiokia, bakangata Mâko bua kuya nende.​—Bien. 11:27-30; 12:25.

Mubadi wa mpukampuka wa bualu ebu udi pamuapa mua kuamba ne: pa kumbusha malanda abu a buena Kristo, kakuvua bulongo bukuabu bua pa buabu pankatshi pa Paulo ne Bânaba ne Mâko to, Paulo ne Bânaba bakasungula pabu Mâko anu bua dimanya diende patupu. Kadi mukanda kampanda uvua Paulo mufunde udi uleja ne: Mâko uvua umue wa ku bana babu ne Bânaba. (Kolos. 4:10) Bualu ebu budi mua kutuambuluisha bua kumvua tshivua tshilue kuenzeka pashishe bua bualu bua Mâko.

Panyima pa tshidimu bu tshimue anyi bia bungi, nyuma muimpe wakasungula Paulo ne Bânaba bua kubangabu luendu lua bumisionere. Bakashila luendu ku Antiokia batangile ku Kupulio. Yone Mâko wakaya nabu “bu mubakuatshishi.” (Bien. 13:2-5) Pamuapa bivua bua Mâko kuikalaye ubenzela bintu kampanda bivuabu nabi dijinga bua bobu kudifila ne muoyo mujima ku mudimu wa bumisionere.

Paulo, Bânaba, ne Mâko bakapita ku Kupulio benda bayisha, e kuyabu ku Asia Mukese. Kuine aku ke kuvua Yone Mâko muangatshile dipangadika diakatonda Paulo. Bible udi wamba ne: pavuabu bafike ku Pêge, ‘Yone wakabalekela, wakapingana ku Yelushalema.’ (Bien. 13:13) Ki mbatuambile tshivuaye mupinganyine to.

Panyima pa bidimu ndambu, Paulo ne Bânaba ne Mâko bakapingana ku Antiokia. Paulo ne Bânaba bakayikila bua kulongolola luendu luabu luibidi lua bumisionere bua kujikija bivuabu batuadije kumpala. Bânaba wakajinga bua baye ne muanabu Mâko, kadi Paulo kubenga ne muoyo umue, bualu Mâko uvua mubashiye mu luendu lua kumpala. Bualu ebu ke buvua bukebeshe matandu atudi balonde ku ntuadijilu kua tshiena-bualu etshi. Bânaba wakangata Mâko kuyabu kuenzela nende mudimu kuabu ku Kupulio, Paulo pende kuyaye ku Sulia. (Bien. 15:36-41) Bidi bimueneka patoke ne: Paulo ne Bânaba bavua bumvue dialukila dia Mâko dia musangu wa kumpala adi mishindu mishilangane.

Bakapunga

Kakuyi mpata, Mâko uvua munyingalale bua tshivua tshienzeke atshi. Wakashala anu wenzela Nzambi mudimu ne lulamatu. Bidimu bu 11 anyi 12 panyima pa matandu abu ne Paulo, Mâko wakalua kumvuika kabidi mu miyiki ya bena Kristo ba kumpala. Mpenyi apu? Mmuaba uuvua kuyi pamuapa mua kuelela meji: ukavua kabidi ne ba Paulo!

Pavua Paulo mu buloko ku Lomo mu tshidimu tshia 60-61, wakafunda mikanda ya bungi idi mikanda ya mu Bible lelu eu. Wakamba mu umue uvuaye mufundile bena Kolosai ne: ‘Alistâko, muena lukanu nanyi, udi unuela muoyo, ne Mâko, muanabu ne Bânaba (nuakamana kuangata mikenji ya bualu buende; bialuaye kunudi, numuitabuje). Anu bobu nkayabu mbadi benzejanganyi nanyi ba mudimu bua bukalenge bua Nzambi, bobu mene bakuikala basambi kundi.’​—Kolos. 4:10, 11.

Malu e kukudimuka dikema! Mâko uvua kayi usankisha Paulo kumpala nansha kakese, kuluaye tshiakabidi muenzejanganyi nende wa mudimu uvuaye wanyisha bikole! Mbimueneke ne: Paulo uvua mumanyishe bena Kolosai muvua Mâko mua kuya kabatangila pavua mushindu upeteka. Bu Mâko muenze luendu alu, uvua kuikala muye bu muleji mpala wa Paulo.

Paulo uvuaku anu ubipisha Mâko bidimu bivua bishale abi anyi? Mâko pende, malu avua mamufikile avua mamupaku dilongesha anyi? Peshi ngenyi eyi yonso ibidi ivua nanku bua Paulo ne Mâko? Nansha bikale nanku, dipunga diabu didi dileja ne: Paulo ne Mâko bavua bantu bakole mu ditabuja. Bakalekela mianda ya kalekale kupuekayi ne mâyi, kubanguluilabu kuenza kabidi mudimu tshia pamue. Etshi si ntshilejilu tshilenga kudi yonso uvua mukokangane ne muena Kristo nende pa bualu kampanda!

Mâko uvua muena ngendu

Paudi ubala bua ngendu kabukabu ivua Mâko muenze, neumone ne: uvua mutambakane bikole. Wakumuka ku Yelushalema, e kuya ku Antiokia, pashishe kulua kuyaye ku Kupulio ne ku Pêge mu bato. Pashishe kuyaye kabidi ku Lomo. Ku Lomo aku ke kuvua Paulo mujinge bua kumutuma ku Kolosai. Kuvua kabidi ngendu mikuabu ivuaye muenze!

Petelo wakafunda mukanda wende wa kumpala kubangila pamue ne mu tshidimu tshia 62 too ne tshia 64. Wakamba ne: ‘Wa mu Babulona udi unuela muoyo, ne muananyi Mâko udi unuela muoyo kabidi.’ (1 Pet. 5:13) Nanku, Mâko uvua muenze luendu pamue ne mupostolo Petelo uvua kale ubuela bisangilu bia bena Kristo bivua bienzekela mu nzubu muabu.

Pavua Paulo mu buloko ku Lomo musangu muibidi mu tshidimu tshia 65, wakafundila Timote uvua ku Efeso umubikila ku Lomo wamba ne: ‘Wangate Mâko, ulue nende.’ (2 Tim. 4:11) Bidi biumvuika ne: Mâko uvua ku Efeso. Bulelela, kavua mua kuikala mubenge bua kuya ku Lomo pavua Paulo mubabikile ne Timote nansha. Nansha muvua ngendu mikale mikole tshikondo atshi, Mâko wakayenze ne disanka dionso.

Mudimu mukuabu munene wa Mâko

Mudimu munene uvua Mâko muenze ngua muvua nyuma wa Yehowa mumusake bua kufunda umue wa ku mikanda ya Evanjeliyo. Nansha mudi Evanjeliyo au kayi uleja dîna dia uvua mumufunde, malu a kale adi aleja muvua Mâko mumufunde ne muvuaye mupetele malu avuaye mufundamu kudi Petelo. Petelo nguvua mudimuene malu onso avua Mâko mufunde au.

Bantu badi balonge mukanda wa Mâko mbafike ku dimona ne: uvua muwufundile bantu ba bisamba bia bende; ubumvuija bimpe tshivua bilele bia bena Yuda. (Mâko 7:3; 14:12; 15:42) Mâko uvua mukudimune miaku ya mu tshiena Alama ivua mua kutatshisha babadi bavua kabayi bena Yuda. (Mâko 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) Uvua muelamu miaku ya bungi ya mu Latin, kuangataye ne miaku ya mu Latin bua kumvuija mene ne miaku mimanyike ya mu tshiena Greke. Wakakudimuna mushinga wa makuta a bijanja a bena Yuda mu wa makuta a bena Lomo. (Mâko 12:42) Malu onso aa mmaleje mudiwu apetangana ne tshikavua ba bungi bambambe katshia ku kale ne: Mâko uvua mufundile mukanda wende ku Lomo.

‘Munkuatshishi mu mudimu wa Nzambi’

Pavua Mâko ku Lomo kavua anu mufunde mukanda patupu to, wakenza ne malu makuabu. Tuvuluke tshivua Paulo muambile Timote ne: ‘Wangate Mâko, ulue nende.’ Paulo wakamba nanku bua tshinyi? Paulo wakamba ne: ‘Bualu yeye udi mukumbane mua kunkuatshisha mu mudimu wa Nzambi.’​—2 Tim. 4:11.

Padibu batela Mâko muaba eu (bua musangu wa ndekelu bilondeshile dîba diakafundabu bualu ebu mu Bible), bidi biumvuija malu a bungi pa bidi bimutangila. Mu bionso biakenza Mâko mu tshisumbu, kakuena muaba nansha umue udibu bamutele bu mupostolo, anyi mulombodi, anyi muprofete to. Uvua mukuatshishi, tuambe ne: muambuluishi anyi udi wenzela bakuabu mudimu. Tshikondo atshi tshivua matuku makese mashadile Paulo bua kufuaye, uvua bushuwa dijinga ne diambuluisha dia Mâko.

Patudi tusangisha tumalu tuonso tutudi bamanye pa bidi bitangila Mâko, tudi tumona ne: uvua mulume wa tshisumi mu mudimu wa difikisha lumu luimpe miaba kabukabu ya pa buloba bujima; uvua ukuatshila bakuabu mudimu ne disanka. Bulelela, muvuaye kayi mulekele mudimu wende, wakapeta masanka a bungi be!

Lelu tudi petu tuyisha lumu luimpe lua Bukalenge ne tshisumi anu bu Mâko. Anu bu Mâko, bamue ba kutudi mbakokeshe bua kuya miaba mikuabu, pamuapa ku ba bende, anu bua kuyisha lumu luimpe kuine aku. Nansha mutudi katuyi anu mua kukokesha bonso bua kuya ku ba bende, buonso buetu tudi mua kuidikija Mâko mu mushindu mukuabu muimpe. Anu muakadifilaye bua kuya kuenzela bana babu bena Kristo mudimu, ke mutudi petu basue kudifila ne muoyo mujima bua kuambuluisha bena Kristo netu ne bidibu nabi dijinga bua kutungunukabu ne mudimu wabu wa Nzambi bimpe. Patudi tuenza nanku, tudi mua kutekemena bua kupeta masanka a kudi Yehowa.​—Nsu. 3:27; 10:22; Gal. 6:2.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 5 Bantu ba bungi mu tshikondo tshia ba Mâko bavua ne tshilele tshia kuangata dîna dibidi dia tshiena Ebelu anyi dia ku ba bende. Dîna dia Mâko dia tshiena Ebelu divua Yohanan, tuambe ne: Yone mu Tshiluba. Diende dia mu Latin divua Marcus, mmumue ne: Mâko.​—Bien. 12:25.

[Karte/​Tshimfuanyi mu mabeji 8, 9]

(Bua kumona malu malongolola bimpe, tangila mu mukanda)

Bimue bimenga bivua Mâko mupitshile

Lomo

Efeso

Kolosai

Pêge

Antiokia (wa ku Sulia)

Kupulio

MBUU WA MÉDITERRANÉE

Yelushalema

Babulona