Skip to content

Skip to table of contents

Marko—‘Ulagwasya Mumulimo wa Leza’

Marko—‘Ulagwasya Mumulimo wa Leza’

Marko—‘Ulagwasya Mumulimo wa Leza’

IMBUNGANO yaku Antiokeya yakalijisi mapenzi, pele kuzwangana kwa baapostolo, Paulo a Barnaba, lyakali penzi limbi. Bamaalumi aaba bakali kulibambila lweendo lwabo lwabumisyinali, pele nocakasika akusala muntu wakeelede kubasindikila mulweendo lwabo, kwakaba “kukazyanya kupati” naa kunyemezyanya. (Inc. 15:39) Bakaandaana, aumwi wakagama kumbi. Kuzwangana kwabo kwakali kujatikizya mumisyinali watatu—Marko.

Ino Marko wakali ni? Ino mbuti mbwaakapa kuti bamaapostolo aaba bobile bazwangane? Ino nkaambo nzi ncobakajisi mizeezo iisiyene kujatikizya nguwe? Sena mizeezo eeyo kuli noyakacinca? Alimwi ino ncinzi ncomukonzya kwiiya kuzwa kumakani aaya aajatikizya Marko?

Kali Kwabo mu Jerusalemu

Marko, walo uulangilwa kuti wakazwa mumukwasyi uuvwubide, wakakomenena mu Jerusalemu. Ciindi cakusaanguna ncotuzyiba makani aajatikizya Marko kumugama nciindi notulanga-langa makani aamba zyambungano ya Banakristo yakusaanguna. Muma 44 C.E., ciindi mungelo wa Jehova naakaangulula Petro camaleele kuzwa muntolongo ya Heroda Agripa I, Petro wakaunka “kuŋanda ya-Mariya, banyina Johane uutegwa Marko, nkobakali kubungene banjibanji balakomba.”—Inc. 12:1-12. *

Aboobo kulibonya kuti mbungano yamu Jerusalemu yakali kucitila miswaangano muŋanda yabanyina Marko. Mbwaanga ibakali kubungana baambwa kuti bakali “banjibanji,” citondezya kuti ŋanda eeyo yakali mpati. Mariya wakalijisi mubelesi musimbi iwakali kwiitwa kuti Roda, iwakazwa anze ciindi Petro naakali kukonkomona “kucitendele camulyango.” Makani aaya atondezya kuti Mariya wakali mukaintu uuvwubide. Alimwi ŋanda yaambwa kuti yakali yakwe ikutali kuti yakali yamulumi wakwe, aboobo kulibonya kuti wakali mukamufwu alimwi akuti Marko wakacili muniini.—Inc. 12:13.

Kweelede kuti Marko wakali akati kabantu aabo bakabungene akukomba. Kuboneka kuti wakalibazyi kabotu basikwiiya ba Jesu alimwi abamwi ibakalibonena zyintu nzyaakali kucita Jesu. Alimwi buya, Marko weelede kuti ngomulombe uulya wakalivwumbide buyo mulembo, iwakasola kutobela Jesu ciindi naakajatwa pele iwakatija nobatikamujate.—Mk. 14:51, 52.

Mikuli Mumbungano

Cakutadooneka, ikuyanzana a Banakristo basimide kwakamukulwaizya kapati Marko. Wakakomena kumuuya alimwi eeci cakapa kuti baalu bamuzyibe kabotu. Muma 46 C.E., ciindi Paulo a Barnaba nobakaleta ‘zyintu zyakugwasya’ baabo ibakajisi penzi lyanzala ku Jerusalemu kuzwa ku Antiokeya, bakatalika kumubikkila maano Marko. Paulo a Barnaba nobakajokela ku Antiokeya, bakamutolelezya Marko.—Inc. 11:27-30; 12:25.

Ikuti muntu tanaabikkila maano nabala inga wayeeya kuti andiza Paulo, Barnaba alimwi a Marko bakazyibene buyo akaambo kabunyina bwakumuuya alimwi akuti Paulo a Barnaba bakayanda kubeleka a Marko akaambo buyo kakuti wakajisi luzyibo lumwi. Pele, lugwalo lwa Paulo lumwi lutondezya kuti Marko wakali mweeninyina Barnaba. (Kol. 4:10, NW) Kaambo aaka kalagwasya mukupandulula zyintu zyakacitika kujatikizya Marko.

Nokwakainda mwaka omwe naa kwiinda waawo, Paulo a Barnaba bakalaililwa amuuya uusalala kuti batalike lweendo lwabo lwabumisyinali. Bakatalika lweendo lwabo kuzwa ku Antiokeya kuya ku Kupro. Bakaunka a Johane Marko, kali “mugwasyi wabo.” (Inc. 13:2-5) Andiza Marko wakali kubagwasyilizya mumilimo imwi yakumubili kutegwa balo baapostolo babikkile buyo maano kuzyintu zyakumuuya.

Paulo, Barnaba alimwi a Marko bakainda mu Kupro kumwi kabayabukambauka; mpoonya bakagama ku Asia Minor. Kabali kokuya, Johane Marko wakacita cintu cakamutyompya Paulo. Cibalo citondezya kuti Paulo abeenzinyina aaba nobakasika ku Perge, “Johane wakabasia, wabweeda ku-Jerusalemu.” (Inc. 13:13) Ikaambo ncaakacitila boobo takaambidwe pe.

Nokwakainda myaka iili mbwiibede, Paulo, Barnaba alimwi Marko bakajokela ku Antiokeya. Baapostolo aaba bobile bakali kupangana kuti batalike lweendo lwabili lwabumisyinali, kuyakulingula akuyumya babunyina muminzi yoonse njobakaswaya mulweendo lwakusaanguna. Barnaba wakali kuyanda kuti baunke amweeninyina Marko, pele Paulo wakakaka akaambo kakuti mulweendo lwakusaanguna wakaakubasiya. Eeci ncicakapa kuti kube mazwanga aambwa kumatalikilo aacibalo. Barnaba wakatola Marko, waunka awalo ku Kupro, elyo Paulo wakaunka ku Suriya. (Inc. 15:36-41) Cakutadooneka, Paulo a Barnaba bakaliindene mbobakali kucibona ncaakacita Marko mulweendo lwakusaanguna.

Bakayanzana Alimwi

Cakutadooneka, makani aaya akamunyonganya mumizeezo Marko. Nokuba boobo wakazumanana kusyomeka kuli Leza. Nokwakainda myaka iibalilwa ku 11 naa 12 kuzwa ciindi nobakaimpana a Paulo, makani aajatikizya Marko alimwi akatalika kulimvwisya akati kamakani aansiku aa Banakristo bakusaanguna. Nguni ngwaakali limwi? Wakali amuntu ambweni ngomutakonzyi kuyeeyela kuti inga baba limwi—wakali a Paulo!

Mu 60-61 C.E., ciindi Paulo naakali muntolongo ku Roma, wakatuma magwalo manji alo aali akati ka Magwalo Aasetekene. Mulugwalo ndwaakalembela bana Kolose, wakaamba kuti: “Ulamujuzya Aristarko mwaangema, alakwe Marko [mweeninyina, NW.] Barnaba (Mulitambwide kale mulazyo wakuti, asika oyo, mumususunkanine), . . . Aba botatwe mbombabo balike akati kabasibupalule mbutubeleka abo milimo ya-Bwami bwa-Leza. Mbibanduumbulizizya moyo.”—Kol. 4:10, 11.

Elyo kaka zyintu zyakacinca! Wakaleka kuba muntu Paulo ngwaatakali kuyanda, Marko wakaba similimonyina uuyandwa kapati. Paulo wakaambila Bana-Kolose kuti Marko ngookali kulangilwa kubaswaya. Ikuti naa wakaunka kuyakubaswaya, nkokuti Marko wakali kuyakwiiminina Paulo.

Sena kaindi Paulo wakali kumutongooka Marko? Sena Marko wakagwasyigwa alulayo ndwaakapegwa? Naa sena zyoonse eezyi zyaambwa zyakacitika? Kunyina makani ambozyakabede zyintu, masimpe ngakuti, kutalika kuyanzana alimwi kutondezya kuti boonse bobile, Paulo a Marko bakali bantu basimide. Zyintu zyakainda, zyakainda, kunyina nobakacili kuzibikkila maano. Eelyo kaka eeci ncikozyanyo cibotu kuli boonse ibakazwangana a Munakristonyina!

Silweendo Marko

Nomubala kujatikizya nyendo nzyaakeenda Marko, mujana kuti wakeenda kapati. Wakazwa ku Jerusalemu, waunka ku Antiokeya, naakazwa kooku, wakaunka ku Kupro aku Perge. Mpoonya wakaunka ku Roma. Kali ku Roma, Paulo wakali kuyanda kumutuma ku Kolose. Alimwi tanaakagolela waawo.

Imwaapostolo Petro ulangilwa kuti wakalemba lugwalo lwakwe lwakusaanguna mu 62 kusikila mu 64 C.E. Wakalemba kuti: “Balamujuzya basimbunganonyoko bamu-Babuloni, . . . Alakwe mwanaangu Marko ulamujuzya.” (1 Pet. 5:13) Aboobo, Marko wakaunka ku Babuloni kuyakubeleka antoomwe amwaapostolo walo iwakali akati ka Banakristo ibakali kuswaanganina muŋanda yabanyina myaka yamusyule.

Ciindi Paulo naakali muntolongo kwaciindi cabili ku Roma cakuma 65 C.E., naakalembela Timoteo kumwiita kuti aboole kuzwa ku Efeso, wakayungizya akwaamba kuti: “Muletelele Marko, muze awe.” (2 Tim. 4:11) Nkokuti Marko aciindi awa wakali ku Efeso. Cakutadooneka, wakazumina kujokela ku Roma antoomwe a Timoteo kweelana akulomba kwa Paulo. Kaindi tiicakali cuuba-uba kweenda, pele Marko wakalisungula kweenda misinzo eeyi.

Kupegwa Mulimo Umbi Uulibedelede

Mulimo uulibedelede Marko ngwaakapegwa ngwakulemba bbuku lyomwe lya Makani Mabotu kwiinda mukusololelwa amuuya wa Jehova. Nokuba kuti bbuku lyabili lya Makani Mabotu kunyina mpolyaamba zyina lyamuntu wakalilemba, makani aansiku atondezya kuti Marko ngookalilemba alimwi akuti Petro ngookamwaambila makani ngaakalemba. Mubwini, zyintu zyoonse nzyaakalemba Marko, Petro wakazibona nozyakali kucitika.

Basikuvwuntauzya makani Mabotu ngaakalemba Marko basyoma kuti wakali kulembela Bamasi; wakazipandulula kabotu zilengwa zyabama Juda. (Mk. 7:3; 14:12; 15:42) Marko wakaapandulula mabala aamu Chiaramu alo ngobatakali kukonzya kumvwisya bantu ibatakali bama Juda. (Mk. 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) Wakali kubelesya mabala aa Chilatini manji alimwi wakali kwaapandulula mabala aa Chigiliki kubelesya aa Chilatini. Makani aaya oonse aleendelana amuzeezo wakuti Marko wakali mu Roma ciindi naakalemba makani mabotu aaya.

“Ulagwasya Mumulimo wa-Leza”

Ikulemba bbuku lya Makani Mabotu tacili ncecintu celikke Marko ncaakacita ciindi naakali ku Roma. Amuyeeye Paulo ncaakaambila Timoteo, naakati: “Muletelele Marko, muze awe.” Ino Paulo wakali kumuyandila nzi Marko? “Nkaambo [wakali kumu]gwasya mumulimo wa-Leza.”—2 Tim. 4:11.

Aaya makani aamamanino akati kamakani aakalembwa mu Magwalo kujatikizya Marko, atwaambila zyinji kujatikizya mwaalumi ooyu. Kunyina mpokulembedwe kuti Marko wakali mwaapostolo, mweendelezi naa musinsimi. Wakali mugwasyi, nkokwaamba kuti wakali buyo mubelesi. Alimwi aciindi eeci, kakuceede buyo ciindi cisyoonto kuti Paulo ajaigwe, cakutadooneka, imwaapostolo ooyu wakali kuyandika kugwasyigwa a Marko.

Ikuti twabikkwa antoomwe, tubeela-beela twamakani aamba kujatikizya Marko, tutugwasya kumuzyiba kabotu mwaalumi musungu mukutola aambele makani mabotu mumasena aandeene-andeene munyika yoonse, imwaalumi wakali kukkomanina kugwasya bantu. Eelyo kaka taziliboteli zyoolwe Marko nzyaakajana akaambo kakuti tanaakatakata!

Mbubwenya mbuli Marko, mbotuli babelesi ba Leza mazuba aano, andiswe tulikanzide kukambauka makani mabotu aa Bwami. Mbuli mbocakabede akuli Marko, tobamwi tulakonzya kulongela kumasena aambi, nokuba kumasi aakule, kuti tukakambaukile nkuko. Nokuba kuti bunji bwesu inga katutakonzyi kucita boobo, toonse tulakonzya kumwiiya Marko munzila imbi iiyandika kapati. Mbubwenya mbwaakalisungwide kugwasya Banakristonyina, andiswe tulilisugwide kusoleka canguzu kugwasya basyomima kutegwa bazumanane kubelekela Leza. Notucita oobu, tulakonzya kuba masimpe kuti tuyakuzumanana kulongezyegwa a Jehova.—Tus. 3:27; 10:22; Gal. 6:2.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 5 Icilengwa cakuzumina kuulikwa zyina lyabili, ilya Chihebrayo naa lyamusyobo umbi, cakalidumide akati kabantu bamuciindi ca Marko. Izyina lya Marko lya Chihebrayo wakali Yohanan—mu Chitonga, Johane. Ilyabili lya Chilatini wakali Marcus, nkokuti Marko.—Inc. 12:25.

Maapu/[Cifwanikiso icili apeeji 8, 9]

(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)

Masena Amwi Marko Ngaakaswaya

Roma

Efeso

Kolose

Perge

Antiokeya (yaku Suriya)

Kupro

LWIZI LWA MEDITERRANEAN

Jerusalemu

Babuloni