Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Nsunagoga mmiaba ivua Yezu ne bayidi bende bayisha

Nsunagoga mmiaba ivua Yezu ne bayidi bende bayisha

Nsunagoga mmiaba ivua Yezu ne bayidi bende bayisha

‘Yezu wakendakana mu luseke luonso lua Galela, uyisha bantu mu nsunagoga yabu, ubambila lumu luimpe lua bukalenge bua mu diulu.’​—MATAYO 4:23.

KUDI miaba ya bungi mu mukanda wa Matayo, Mâko, Luka ne Yone idibu bakula bua Yezu muikale mu nsunagoga. Mu bidimu bisatu ne tshitupa bivua Yezu muyishe pa buloba, uvua utamba kuyishila bantu ne kubalongesha malu a Bukalenge bua Nzambi mu nsunagoga ya miaba yonso ivuaye uya bu mudi mu Nazaleta musoko uvuaye mukolele, mu Kapênuma musoko uvuaye mulue kusombela anyi mu misoko minene ne mikese ivuaye uya. Yezu wakamba ku ndekelu kua mudimu wende ne: ‘Matuku onso ngakadi nyisha mu nsunagoga ne mu ntempelo, muakadi bena Yuda bonso bunguile.’​—Yone 18:20.

Bia muomumue, bapostolo ba Yezu ne bena Kristo ba kumpala bavua ne tshibidilu tshia kulongesha bantu mu nsunagoga ya bena Yuda. Kadi mmunyi muakatuadija bena Yuda kutendelela mu nsunagoga? Miaba ivuabu batendelela eyi ivua mushindu kayi mu tshikondo tshia Yezu? Tuanji tukonkonone muvuayi.

Muaba wa pa buawu bua bena Yuda Bantu balume bena Yuda bavua ne bua kuya ku Yelushalema misangu isatu ku tshidimu bua kuenza mafesto avua enzeka ku ntempelo wa tshijila. Kadi bavua batendelela lumingu luonso mu nsunagoga ya muaba uvuabu basombele bu mudi mu Palestine anyi miaba mikuabu ivua bena Yuda basombele mu matunga makuabu.

Ndîba kayi divua bena Yuda batuadije kutendelela mu nsunagoga? Kudi bantu batu bela meji ne: ntshikondo tshivuabu mu bupika mu Babulona (mu 607 too ne mu 537 Kumpala kua Yezu), bualu tshikondo atshi bavua banyange ntempelo wa Yehowa. Peshi bivua mua kuikala matuku makese bobu bamane kupatuka mu bupika pavua muakuidi Ezela musake bena Yuda bua kumanya Mikenji ya Nzambi bikole.​—Ezela 7:10; 8:1-8; 10:3.

Muaku udibu bakudimune ne: “nsunagoga” uvua umvuija “masangisha” anyi “tshisumbu.” Ke muvuabu baufunde mu Bible wa Septante anyi Bible wa mikanda ivuabu bafunde mu tshiena Ebelu yakaluabu kukudimuna mu tshiena Greke. Kadi pakapita bidimu bakatuadija kubikila nzubu ivua bena Yuda badisangishila bua kutendelela ne: nsunagoga. Bidi bimueneka ne: mu tshikondo tshia Yezu, mu musoko wonso uvuaye uya muvua nsunagoga, mu misoko minene muvua nsunagoga ya bungi ne mu Yelushalema ke muvuayi mitule mipuwe. Nzubu eyi ivua mushindu kayi?

Nzubu wa kutendelela mukumbane Pavua bena Yuda bakeba kuibaka nsunagoga, bavua nangananga bakeba muaba uvua muenze bu mubanduluke ne bavua bibaka mu mushindu wa ne: mushiku (1) wikale mutangile ku Yelushalema. Kadi bidi bimueneka ne: pavuaku kakuyi mushindu kabavua balonda mikenji yonso eyi to.

Nzubu ya nsunagoga kayivua milengeja mu mushindu uvua ukemesha bantu to, ne kayivua ne bintu bia bungi munda. Kadi yonso ivua ne mushete (2) anyi muaba uvuabu balamina mivungu ya Mêyi a Nzambi ivua ne mushinga wa bungi. Pavuabu benza bisangilu bavua bapatula mushete au bauteka kumpala bua kulua kuupingaja pashishe muaba uvuabu baulamina (3).

Pabuipi ne mushete bavua bateka nkuasa ivua mitangile mu bantu (4) bua bantu bavua balombola nsunagoga ne bantu banene. (Matayo 23:5, 6) Bavua bibaka ka tshibumba kikale ne tshiakuidi ne nkuasa wa muyishi pabuipi ne munkatshi mua nzubu (5). Kumpala kua ka tshibumba aku ne ku nseke yaku ibidi kuvua bibasa bia bantu kusomba (6).

Bantu ba muaba uvua nsunagoga ke bavua babuelamu ne benza midimu yonso ya nzubu au. Bantu bonso, babanji ne bapele bavua bafila bivuabu nabi bua kulama muaba eu bimpe ne kuulongolola. Kadi mushindu kayi uvuabu benza bisangilu mu nsunagoga?

Mushindu uvuabu batendelela mu nsunagoga Bantu bavua baya mu nsunagoga bua kutumbisha Nzambi, kusambila, kubala mukanda wa Nzambi, kulongesha ne kuyisha. Bisangilu bivua bituadija ne Shema, mêyi avua bena Yuda bambulula bua kuleja ditabuja diabu. Muaku Shema uvua ufumina ku muaku wa ntuadijilu wa mvese wa kumpala uvuabu bambulula bamba ne: ‘Umvuayi (anyi Shema) Isalele, Yehowa, Nzambi wetu, udi biende Yehowa umue.’​—Dutelonome 6:4.

Pashishe bavua babala ne bumvuija Torah, mbuena kuamba ne: mikanda itanu ya ntuadijilu ya mu Bible ivua Mose mufunde. (Bienzedi 15:21) Pashishe, bavua babala malu makese a mu mikanda ya baprofete (haftarah), baumvuija ne baleja mua kuatumikila. Kuvua misangu ivua benyi babala tshitupa etshi anu bu muvua Yezu muenze dimue dituku anu mudibi bileja mu Luka 4:16-21.

Kadi muvungu uvuabu bapeshe Yezu mu tshisangilu atshi kauvua ne nshapita ne mvese mushindu udibi mu Bible itudi nayi lelu to. Nunku tudi mua kufuanyikija Yezu uvungulula muvungu ne tshianza tshia bakaji eku wenda uuvunga ne tshia balume too ne pakapetaye mvese uvuaye ukeba. Panyima pa dibala, bavua bauvunga anu muvuawu kumpala.

Mivungu ya bungi ivua mifunde mu tshiena Ebelu ne bavua bayikudimune mu tshiena Alama. Mu bisumbu bivuabu bakula tshiena Greke bavua babala Bible wa Septante.

Muaba uvua ne mushinga mu nsombelu wabu Nsunagoga ivua ne mushinga wa bungi menemene mu nsombelu wa bena Yuda, ke bualu kayi yoyi ne nzubu mikuabu ivua milamakajaku ivua yambuluisha bua malu a bungi. Misangu mikuabu bavua balumbuluishilamu bantu, benzelamu bisangilu bishilashilangane ne bavua badiila mu nzubu ya kudiila ivua miashilaku. Kuvua too ne nzubu milongolola bua kuladika benyi.

Mu misoko pabuipi ne yonso, bavua kabidi bateka tulasa munda mua nsunagoga. Tudi mua kufuanyikija nzubu muule tente ne bana balonga mua kubala maleta menene adi mulongeshi mufunde pa dibaya. Tulasa etu ke tuvua tuambuluisha bena Yuda bua kumanya mukanda, tuambuluisha bantu bonso bua kubala Dîyi dia Nzambi.

Kadi tshipatshila tshinene tshia nsunagoga tshivua tshia kuikala ne muaba wa kutendelela pa tshibidilu. Nunku kabiena bikemesha bua muvua bisangilu bia bena Kristo ba kumpala bifuanangane bikole ne bivua bena Yuda benza mu nsunagoga yabu. Bena Kristo bavua badisangisha pabu bua kusambila, kutumbisha Nzambi ne misambu, kubala Dîyi diende ne kudiumvuija. Bavua benza malu onso aa bua kutendelela Yehowa. Difuanangana kadivua dishikile apu to. Mu miaba ivua bena Yuda ne bena Kristo badisangishila, muntu yonso uvua ufila makuta bungi buvuaye musue avua ambuluisha bua kukumbaja malu mashilangane. Ki nganu balombodi ba tshitendelelu bavua ne diakalenga dia kubala Dîyi dia Nzambi ne kudiumvuija to. Bakulu ke bavua ne bujitu bua kulongolola bisangilu ne kubilombola.

Lelu Bantemu ba Yehowa badi badienzeja bua kulonda tshilejilu tshidi Yezu ne bayidi bende ba kumpala bashiye. Kudi malu atu enzeka mu bisangilu biabu bitubu benzela ku Nzubu wa Bukalenge adi mafuanangane ne avua enzeka mu bisangilu bivuabu benza mu nsunagoga. Bantemu batu badisangisha nangananga bua kukumbaja tshipatshila tshitu natshi bantu bonso badi banange bulelela, tshia ‘kusemena pabuipi ne Nzambi.’​—Yakobo 4:8.

[Tshimfuanyi mu mabeji 16, 17]

Tshimfuanyi etshi ntshitentuila pa nsunagoga wa Gamla uvuaku mu tshikondo tshia bapostolo ba Yezu

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Bana ba balume ba bidimu 6 too ne 13 ke bavua balonga mu tulasa tua mu nsunagoga