Skip to content

Skip to table of contents

Kucikombelo—Nkwaakali Kukambaukila Jesu Abasikwiiya Bakwe

Kucikombelo—Nkwaakali Kukambaukila Jesu Abasikwiiya Bakwe

Kucikombelo—Nkwaakali Kukambaukila Jesu Abasikwiiya Bakwe

“Lino Jesu wakali kuya bweendeenda moonse mu-Galilaya, kaya bwiisya muzikombelo zyabo akukambauka makani mabotu aa-Bwami.”—MATAYO 4:23.

MAKANI MABOTU alatwaambila cakwiinduluka-induluka kuti Jesu wakali kujanika mucikombelo. Kufwumbwa naa wakali ku Nazareta, mudolopo mwaakakomenena naa ku Kapernauma kwakazyi kuba kumunzi kwabo naa kuli koonse kuminzi nkwaakali kuswaya myaka yotatwe acisela njaakabeleka, Jesu wakali kuunka kucikombelo kwaakukambauka akuyiisya makani aajatikizya Bwami bwa Leza. Masimpe ngakuti, kaamba kujatikizya mulimo wakwe, Jesu wakaamba kuti: “Lyoonse ndali kwiisya muzikombelo amuntempele, oko nkobabunganina ba-Juda boonse.”—Johane 18:20.

Mbubwenya buyo, Baapostolo ba Jesu a Banakristo bakusaanguna bakali kuyiisya muzikombelo zyaba Juda. Aboobo, ino bana Juda bakatalika buti kupailila muzikombelo? Alimwi ino zikombelo eezyi zyakali kulibonya buti muciindi ca Jesu? Atwaalange-lange makani aaya.

Cikombelo Cakali Kuyandika Kapati Kuba Juda Ziindi zyotatwe mumwaka, ba Juda basankwa bakali kuunka ku Jerusalemu kwaakusekelela mapobwe akali kucitikila kutempele iisetekene. Pele kujatikizya kukomba kwabuzuba abuzuba, bakali kuunka kucikombelo cakali kubusena nkobakali kukkala, kunyina makani naa bakali kukkala ku Palestine naa mumasena aamwi aatakali mu Palestine aakali kweendelezyegwa aba Juda.

Ino ndilili cikombelo nicakatalika kubelesyegwa? Bamwi baamba kuti cakali ciindi ba Juda nibakali mubuzike ku Babuloni (607-537 B.C.E.), ciindi tempele lya Jehova nilyakanyonyoonwa, naa kuti ba Juda nibakajoka kuzwa mubuzike eelyo Ezara mupaizi naakabakulwaizya bantu kuzyiba mulawo wa Leza.—Ezara 7:10; 8:1-8; 10:3.

Kumatalikilo, ibbala lyakuti “cikombelo” lyakali kwaamba “muswaangano” naa “mbungano.” Mbolyakali kubelesyegwa mu Septuagint, ibusanduluzi bwa Chigiliki bwa Magwalo aa Chihebrayo. Nokuba boobo, mukuya kwaciindi, bantu bakatalika kubelesya bbala eeli kwaamba ŋanda mobakali kupailila. Kuzyi kusika mumwaanda wakusaanguna C.E., minzi yoonse Jesu njaakali kuswaya mwakali zikombelo; ku Jerusalemu kwakali zikombelo zinji. Ino maanda aayo akali kulibonya buti?

Ŋanda Mbotu Yakukombela Bana Juda bayanda kuyaka cikombelo, bunji bwaziindi bakali kuyakila amulundu alimwi mulyango wakali (1) kulanga ku Jerusalemu. Nokuba boobo, kulibonya kuti mayake akali kwiindana-indana.

Bamana kuyaka, cikombelo cakali kulibonya kabotu alimwi kwakanyina madeeko manji. Nokuba boobo, icakali kuyandika kapati ndibbokesi lyacizuminano (2) naa busena mobakali kubikka Magwalo aa Setekene. Miswaangano yatalika, bakali kulyeeta bbokesi eeli akulipilusya bamanizya.

Afwaafwi abbokesi lyacizuminano kwakali zyuuno (4) zyabapati bacikombelo abeenzu. (Matayo 23:5, 6) Akati kacikombelo mukati kwakali cibumbili, katebulu alimwi acuuno camwaambi (5). Kumabazu otatwe kumbele kwacibumbili kwakali zyuuno zyabantu bakali kuboola kumuswaangano (6).

Bunji bwaziindi, cikombelo cakali kubambwa ambungano yakali kucibelesya. Ŋanda eeyi yakali kuboneka kabotu akaambo kakuti bantu bavwubide abacete boonse bakali kusanga. Ino miswaangano yakali kucitwa buti muzikombelo zyaba Juda?

Mbobakali Kupaila Kucikombelo Ipulogilamu yakukomba kucikombelo yakali kubikkilizya akwiimba nyimbo, kupaila, kubala Magwalo, kuyiisya alimwi akukambauka. Imbungano yakali kusaanguna kwiinduluka mupailo wa Shema, naa kwaamba makani aajatikizya lusyomo lwabo. Ibbala eeli lyakazwa kubbala lyakusaanguna lyalugwalo ndobakali kwaamba cakwiinduluka-induka: “Swiilila [Shema], O Israyeli. Jehova ngu Leza wesu, Jehova ngumwi.”—Deuteronomo 6:4.

Kumane bakali kubala akupandulula Mulawo (Torah), nkokuti mabbuku osanwe aakusaanguna aali mu Bbaibbele aakalembwa a Musa. (Incito 15:21) Bamana kucita boobo, bakali kubala magwalo aakalembwa abasinsimi (haftarahs) akwaapandulula akutondezya mbwaagwasya. Zimwi ziindi, baambi beenzu mbebakali kucita boobo, mbubwenya mbuli Jesu mbwaakacita kweelana amakani aali kulugwalo lwa Luka 4:16-21.

Masimpe ngakuti, ibbuku ndyaakapegwa Jesu kumuswaangano ooyu tiilyakajisi zyaandano atupango kweelana ambwaabede ma Bbaibbele eesu mazuba aano. Aboobo tulakonzya kweezyeezya Jesu kavwungununa bbuku lyakumvwunga ajanza lyakwe lyalumwensyi kumwi kalivwunga ajanza lyakwe lyakululyo kusikila waajana mpayanda kubala. Bamana kubala, ibbuku lyakuvwunga lyakali kuvwungwa alimwi.

Bunji bwaziindi, bantu bakali kubala mu Chihebrayo akusandulula zyabalwa mu Chiaramu. Mbungano zya Chigiliki, zyakali kubelesya Septuagint.

Cikombelo Cakali Kuyandika Ba Juda banji bakali kubona kuti cikombelo cakali kuyandika kapati mubuumi bwabo, kubikkilizya amaanda aakayakidwe mumbali aacikombelo naa maanda aakayakidwe abusena oobo aakali kubelesyegwa munzila ziindene-indene. Zimwi ziindi, milandu yakali kubetekelwa nkuko alimwi miswaangano yamumunzi amiswaangano mipati nkoyakali kucitikila alimwi bakali kupegwa zyakulya mumaanda aakulida. Zimwi ziindi beenzu bakali kwaambilwa kuti boone mutwaanda twakali afwaafwi acikombelo.

Mumunzi aumwi, cikolo cakali mucikombelo mweena. Tulakonzya kweezyeezya kuti kuli bana bacikolo bayiya kubala mabala mapati aalembedwe abayi. Nkakaambo kaako ba Juda banji bakaliyiide alimwi nobaba bantu buyo bakalicizyi kubala Magwalo.

Mulimo mupati wacikombelo wakali wakugwasya bantu kuti kabakomba lyoonse. Nkakaambo kaako miswaangano yamumwaanda wamyaka wakusaanguna yakali kukozyana amiswaangano yakali kucitwa aba Juda. Mbubwenya buyo, mumiswaangano ya Banakristo bakali kumukomba Jehova kwiinda mukupaila, kwiimba nyimbo zyakumutembaula akubandika makani aamu Bbaibbele. Kukozyanya ooko tiikwakaimina buyo mpeena aawa. Mumasena manji, bantu bakali kusanga kutegwa bajane zyakali kuyandika acikombelo; tali mupati wacikombelo alikke iwakajisi coolwe cakubala akubandika makani aamu Bbaibbele; miswaangano yakali kweendelezyegwa abaalu.

Bakamboni ba Jehova balasola kutobela cikozyanyo ncaakasiya Jesu abasikumutobela bakwe bamumwaanda wamyaka wakusaanguna. Miswaangano yabo njobacitila mu Ŋanda ya Bwami ilikozyenye amiswaangano yakali kucitwa kaindi mucikombelo. Icibapa kuswaangana lyoonse Bakamboni naa ibayanda kasimpe nkuba “acilongwe a Leza, NW”Jakobo 4:8.

[Cifwanikiso icili apeeji 16, 17]

Bubambe oobu mbwamumwaanda wamyaka wakusaanguna wacikombelo caba Gamla

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Zikolo zyakali kujanika kuzikombelo zyakali zyabana bajisi myaka iili 6 kusika ku 13 yakuzyalwa