Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

Ca sinagoga ni guyuu tiempu bibani Jesús ne ca discípulo stiʼ

Ca sinagoga ni guyuu tiempu bibani Jesús ne ca discípulo stiʼ

Ca sinagoga ni guyuu tiempu bibani Jesús ne ca discípulo stiʼ

«Uzá Jesús irá guidxi sti Galilea, bisidi ndaani ca yuʼdu [o «sinagoga», NM] sti ca judíu, ne byuiʼ né laacabe ximodo runi mandar Dios ca xpinni.» (MATEO 4:23)

ORA maʼ cayúʼndanu ca Evangeliu ca rudiʼnu cuenta nabé guyé Jesús ndaaniʼ ca sinagoga guyuu dxiqué. Guyebe cani guyuu Nazaret, ra biniisibe; cani guyuu Capernaum, ra nabé biaanabe; laaca guyebe ndaaniʼ ca sinagoga ni guyuu ca guidxi ra bicheechebe diidxaʼ chonna iza arondaʼ. Bicheechebe diidxaʼ ne bisiidibe de Reinu stiʼ Dios ndaaniʼ cani. Dxi caníʼ íquebe de dxiiñaʼ bíʼnibe guniʼbe ca diidxaʼ riʼ: «Bisiide ndaani ca yuʼdu huiini [o «sinagoga», NM] ne ndaani yuʼdu roʼ ra rie stale judíu» (Juan 18:20).

Ca apóstol stiʼ Jesús ne xcaadxi xpinni Cristu de primé siglu que, laaca nabé bidagulisaacaʼ ne bisiidicaʼ ndaaniʼ ca sinagoga stiʼ ca judíu. Ximodo bizulú biquiiñeʼ ca lugar ra guca adorar Dios riʼ yaʼ. Ximodo guca ca sinagoga que ca dxi stiʼ Jesús yaʼ. Guidúʼyanu.

Nabé bisaca cani para ca judíu Ndaaniʼ yuʼduʼ guyuu Jerusalén que nga guyé guiráʼ ca hombre ni naca judíu chonna biaje lu ti iza para gápacaʼ saa sticaʼ. Peru ndaaniʼ ca sinagoga que nga biʼniʼ adorárcabe Dios guiráʼ dxi, ne bíʼnicabe zaqué ratiica nabézacabe, pa Palestina o pa ndaaniʼ tobi de ca colonia stiʼ ca Judíu ni nuu sti guidxi.

Padxí bizulú biquiiñeʼ ca judíu que ca sinagoga que yaʼ. Nuu tu riníʼ bizulú biquiiñecabe cani dxi guyuucabe Babilonia, lu ca iza 607 hasta 537 ante gueeda Jesús, purtiʼ binitilú yuʼduʼ stiʼ Jiobá ni nuu Jerusalén. Xcaadxi na bizulú biquiiñecabe ca sinagoga que despué de bibiguétacabe de Babilonia, dxi guníʼ sacerdote Esdras naquiiñeʼ guiziidiʼ guidxi que ni cá lu Ley stiʼ Dios ne guiene ni (Esdras 7:10; 8:1-8; 10:3).

Diidxaʼ sinagoga ca zeedani de ti diidxaʼ griegu ni riníʼ «guendaridagulisaa roʼ» o «binni ridagulisaa». Zacá nga biquiiñeʼ diidxaʼ ca ora bitiixhicabe Stiidxaʼ Dios ni gucuá lu hebreu lu Biblia griegu ni láʼ Septuaginta. Peru ra zidiʼdiʼ dxi, bizulú biquiiñeʼ diidxaʼ ca para guiníʼcabe de ti yoo ra bidagulisaa guidxi que para guni adorar Dios. Lu primé siglu que, casi guiráʼ ca guidxi ra guyé Jesús que gúpacaʼ sinagoga sticaʼ. Ndaaniʼ ca guidxi jma naroʼbaʼ que guyuu chupa chonna sinagoga, ne Jerusalén guyuu stale de laacani. Yanna, ximodo bíʼnicabe ca sinagoga que yaʼ.

Ti yoo ni qué ñapa stale luju ra guca adorar Dios Ora chigucuí ca judíu que ti sinagoga la? stale de ca biaje que ruyúbicabe ti lugar ra nasoo, ne ora gúnicabe ca planu stiʼ yoo que ruyúbicabe modo guiaana entrada stini (1) neza Jerusalén. Peru cadi guiráʼ diʼ biaje gunda gúcani zaqué, ngue runi guyuu tiru qué ñanda diʼ nucuícabe ni módopeʼ cá lu planu que.

Ora maʼ biluxe sinagoga que la? riguucabe caadxi si cosa ndaaniʼ ni. Tobi de ca cosa ni naquiiñeʼ gápani nga ti arca o ti guiña (2), ne raqué riaapaʼ ca rollo ra cá Stiidxaʼ Dios, ngue nga cosa ni jma risaca napa guidxi que. Guiña que rinécabe ni ti lugar ra maca nuu si tu zanda chuʼ (3), peru ribeecabe ni ora maʼ chigaca ti guendaridagulisaa ne ruzuhuaacabe ni ti lugar ra zanda guʼyaʼ binni ni. Ora maʼ biluxe guendaridagulisaa que la? rudxiguétacabe ni lugar stini.

Gaxha de guiña que ne frente de ra ribí ca binni ni rucaadiaga que nuu caadxi banguʼ ra ribí cani ruzulú riníʼ ndaaniʼ ca sinagoga que ne ra ribí ca binni ni risaca chiganna laacabe (4) (Mateo 23:5, 6). Galahuiʼ yoo que guyuu xiixa casi ti plataforma, gúpani ti atril ne ti banguʼ para ni chigudii libana (5). Guionnaʼ ladu stiʼ plataforma que bizuhuaacabe banguʼ para cuí binni (6).

Laaca ca binni ni ridagulisaa ndaaniʼ sinagoga que nga riguíxhecaʼ ximodo guiaapaʼ ni ne ximodo gaca chaahuiʼ ni ora maʼ caquiiñeʼ. Guirácabe, cásica ricu ne pobre, bidiicabe bueltu biaʼ náʼ ladxidóʼcabe para gaca chaahuiʼ ni ti guihuínnini galán. Peru, ximodo guca ca guendaridagulisaa que ndaaniʼ ca sinagoga que yaʼ.

Modo biʼniʼ adorárcabe ndaaniʼ ni Ora maʼ cayaca ca guendaridagulisaa que la? ruundacabe canción para Dios, runi orárcabe, ruundacabe Stiidxaʼ Dios, rusiidicabe ne rusiénecabe ximodo guni binni ni binadiaga. Primeca ni runi neza binni ridagulisaa que nga ruundacaʼ Shemá, ra cá guiráʼ ni runi cré ca judíu. Gudíxhecabe guiree lá ni zacá pur diidxaʼ ni cá lu primé textu biquiiñecabe ra na: «Bicaadiaga [Schemáʽ], Israel: Jiobá Dios stinu laasibe nga Jiobá» (Deuteronomio 6:4).

Despué maʼ riuundaʼ Torá, laani nga ca primé gaayuʼ libru bicaa Moisés, de racá maʼ riníʼcabe xiixa ni biénecabe de laani (Hechos 15:21). Gaca si nga maʼ ruundacabe cani jma risaca bicaa ca profeta, o Haftarot, de raqué maʼ rusiénecabe xi riniʼni ne ruluíʼcabe ximodo guni binni ni lu xquendanabani. Nuu biaje raca invitar tuuxa para gusiidiʼ ora maʼ cayaca ni. Lucas 4:16-21 ruzeeteʼ tobi de ca biaje gúcani zacá, ra caníʼ guyé Jesús ndaaniʼ ti sinagoga ne bidiicabe laabe ti rollo para gúʼndabe.

Guxuíʼlunu ximodo guca ni bizéʼtenu ca. Ca rollo que la? qué ñapa diʼ cani capítulo ne versículo casi ca Biblia nuu yanna. Ngue runi gupa xidé biquiiñeʼ Jesús guiropaʼ chú náʼ para bichiá ni, ladu bigaʼ que maʼ ziguchiabe rollo que ne ladu derechu maʼ zigutópabe ni dede ra yendabe ra racaláʼdxibe gúʼndabe. Biindasibe ra racaláʼdxibe que la? bitópabe ni sti biaje ne bisaanabe ni modo maca nuuni que.

Stale de cani ruundacabe que gucuá cani lu hebreu guníʼ binni dxiqué de raqué maʼ rutiixhicabe ni lu diidxaʼ arameu. Ra nuu ca binni ridagulisaa ni riníʼ griegu la? biquiiñecabe Biblia ni láʼ Septuaginta.

Nabé biquiiñeʼ ca judíu ni para stale cosa Nabé bisaca ca sinagoga que para ca judíu ne biquiiñecabe ni para stale cosa. Biquiiñeni para gaca juzgar binni, para bidagulisaa ca binni de guidxi que ne para gaca guendaridagulisaa naroʼbaʼ. Nuu biaje gupa ca sinagoga que stale yoo o gúpani stale división. Gúpani ra ró binni ne cuartu ra biaana binni ni zeeda de sti guidxi.

Casi guiráʼ ca sinagoga guyuu ndaaniʼ ca guidxi que gúpacaʼ ti scuela. Nga runi zanda guxuíʼlunu modo dxaʼ sala stini de hombrehuiiniʼ ni caziidiʼ guʼndaʼ ca letra ngola gucaa maestru sticaʼ lu ti tabla huiiniʼ ni napa cera. Pur ca scuela riʼ gunda biziidiʼ guiráʼ ca judíu de Stiidxaʼ Dios, dede ne ca binni pobre.

Peru jma nga biquiiñeʼ ca sinagoga que para gaca adorar Dios. Nga runi, qué ridxagayaadinu guca ca guendaridagulisaa biʼniʼ ca xpinni Cristu ni bibani lu primé siglu que cásica ni biʼniʼ ca judíu ndaaniʼ ca sinagoga sticaʼ. Ca guendaridagulisaa biʼniʼ ca xpinni Cristu que guca cani para guni adorárcabe Jiobá: biʼniʼ orárcabe, biindacabe canción para Dios ne laaca biindacabe ne biénecabe Stiidxaʼ Dios. Peru cadi ngasi. Ndaaniʼ ca sinagoga stiʼ ca judíu que ne ra bidagulisaa ca xpinni Cristu que la? laca laacabe nga bidiicabe bueltu biaʼ náʼ ladxidóʼcabe para ca gastu stini ne para bidxela guiráʼ ni caquiiñeʼ ni. Laaca qué ñuu diʼ casi ti grupu de sacerdote ni niníʼ puru laasicaʼ nga naquiiñeʼ gúʼndacaʼ ne gusiénecaʼ Stiidxaʼ Dios, ne guyuu caadxi hombre ni gudixhe ximodo gaca ca guendaridagulisaa que.

Ca testigu stiʼ Jiobá ni nabani ca dxi riʼ, rúnicaʼ stipa pur chinándacaʼ ejemplu stiʼ Cristu ne stiʼ ca xpínnibe ni bibani lu primé siglu que. Nga runi, lu ca guendaridagulisaa stícabe ni raca ndaaniʼ ca Yoo stiʼ Reinu laaca raca caadxi de ca cosa ni guca ndaaniʼ ca sinagoga ni guyuu dxiqué. Dede dxiqué hasta ca dxi stinu, huadagulisaa binni ni riuulaʼdxiʼ guiziidiʼ de Dios purtiʼ rápacaʼ gana chuʼcaʼ gaxha de laabe, ne ngaca nga razón pur ridagulisaa ca Testigu yanna (Santiago 4:8).

[Dibuju/foto ni zeeda lu yaza 16, 17]

Biquiiñeʼ ti planu stiʼ ti sinagoga guyuu Gamala lu siglu I para guca dibuju riʼ

[Dibuju/foto ni zeeda lu yaza 18]

Ndaaniʼ ca scuela stiʼ ca sinagoga que bisiidicabe hombrehuiiniʼ de 6 hasta 13 iza