Pagtabang sa Usa ka Higala nga May Sakit

DIHA bay higayon nga wala ka makahibalo kon unsay isulti aron mahupay ang imong higala nga dunay grabeng sakit? Ayawg kabalaka kay dunay mga paagi nga mahupay nimo siya. Unsa kana? Ang tinuod, walay espesipikong mga lagda bahin niini tungod kay managlahi ang personalidad ug kultura sa mga tawo. Ang usa ka paagi mahimong makatabang sa usa, apan basin dili kini epektibo sa uban. Gawas pa, sa matag adlaw ang kahimtang ug pagbati sa tawong masakiton mahimong mausab-usab.

Busa kini ang labing maayo nimong himoon: Ibutang ang imong kaugalingon sa iyang kahimtang ug sayra kon unsa gayoy iyang gusto ug gikinahanglan. Unsaon nimo kini paghimo? Aniay pipila ka sugyot nga gibase sa mga prinsipyo sa Bibliya.

Paminawi siya

PRINSIPYO SA BIBLIYA:

“Ang matag usa kinahanglang magmaabtik sa pagpaminaw, magmahinay sa pagsulti.”—SANTIAGO 1:19.

“Adunay . . . panahon sa paghilom ug panahon sa pagsulti.”—ECCLESIASTES 3:1, 7.

◼ Sa dihang moduaw ka sa imong higala nga may sakit, paminaw pag-ayo sa iyang isulti ug pakitai siyag simpatiya. Ayaw pagdalidalig panambag ug ayaw usab paghunahuna nga kinahanglang duna gyod dayon kay solusyon. Kon magdalidali kag sulti sa imong opinyon, basin makabungat kag mga pulong nga makapasakit kaniya. Tingali ang gikinahanglan sa imong higala nianang higayona dili tambag kondili simpatiya.

Pasagdi siya nga moestorya. Ayawg putla ang iyang estorya ug ayaw usab pakamenosa ang iyang kahimtang. “Nasakit kog fungal meningitis mao nga nabuta ko,” miingon si Emílio. a  “Usahay maguol kaayo ko, ug ingnan ko sa akong mga higala: ‘Dili lang ikaw ang may problema. Mas grabe pa gani ang uban.’ Pero wala sila makahibalo nga ang ilang gisulti wala makatabang kanako. Misamot hinuon ang akong kaguol.”

Pasagdi siya nga ipahungaw ang iyang gibati nga dili magpanagana nga basin imo siyang hukman. Kon isulti niya nga nahadlok siya, sabta ang iyang gibati inay ingnan siya nga dili mahadlok. “Sa dihang mabalaka ko sa akong kahimtang ug mohilak, wala kana magpasabot nga wala na koy pagsalig sa Diyos,” matod pa ni Eliana, nga nasakit ug kanser. Paningkamoti nga masabtan ang gibati sa imong higala. Hunahunaa nga tungod sa iyang kahimtang sensitibo siya ug dili normal ang iyang pagbati. Pailob lang ug paminawi siya bisag balikbalik ang iyang estorya. (1 Hari 19:9, 10, 13, 14) Gusto lang tingali niya nga magpahungaw.

Pakitai siyag empatiya ug konsiderasyon

PRINSIPYO SA BIBLIYA:

“Magmaya uban sa mga tawong nagmaya; hilak uban sa mga tawong nanghilak.”—ROMA 12:15.

“Ang tanang butang nga buot ninyo nga pagabuhaton sa mga tawo nganha kaninyo, kinahanglang pagabuhaton usab ninyo sa ingon ngadto kanila.”—MATEO 7:12.

◼ Ipakita ang empatiya pinaagi sa pagbutang sa imong kaugalingon sa iyang kahimtang. Sa mga panahon nga siya operahanan, nagpatambal, o naghulat sa resulta sa laboratory test, basin tensiyonado siya ug medyo sensitibo. Sabta siya kon usahay medyo init ang iyang ulo. Basin dili maayo nga magsige kag pangutana, ilabina bahin sa personal nga mga butang.

“Pasagdi ang mga pasyente kon kanus-a nila gustong maghisgot bahin sa ilang sakit ug ayaw sila dalidalia,” nag-ingon si Ana Katalifós, nga usa ka clinical psychologist. “Tubayi lang sila kon unsay gusto nilang estoryahan. Apan kon dili sila ganahang makig-estorya, dako nag ikatabang bisan lang ang pagtapad kanila ug paggunit sa ilang kamot. Basin gusto lang nila nga naa silay kauban sa mga panahong sila emosyonal kaayo.”

Tahora ang pribasiya sa imong higala. Ang awtor nga si Rosanne Kalick, nga kaduha naayo sa kanser, misulat: “Ayawg ipanulti sa uban kon unsay iyang itug-an kanimo, gawas kon hatagan kag katungod sa pamilya sa pagbuhat niana. Pangutan-a ang pasyente kon unsang impormasyon ang pwede nimong isulti sa uban.” Si Edson nga naayo sa kanser, miingon: “Gipanulti sa akong higala nga naa koy kanser ug gitagalan na kono ang akong kinabuhi. Tinuod, bag-o ra kong gioperahan ug duna koy kanser, apan naghulat pa ko sa resulta sa biopsy. Wala ra man mograbe ang akong sakit, apan mikatap na ang balita. Nasakitan ang akong asawa sa mga komento ug sa pagsukitsukit sa uban.”

Kon ang imong higala naghunahuna pa lang kon unsang klase sa pagpatambal ang iyang pilion, ayaw siyag pangunahi sa angay niyang himoon. Ang awtor nga si Lori Hope, nga naayo usab sa kanser, miingon: “Pangutan-a ang pasyente kon mosugot ba siya nga padad-ag mga impormasyon bahin sa lainlaing paagi sa pagpatambal. Kay kon dili ka mangutana, basin malain siya nimo bisag maayo ang imong tuyo.” Ang ubang pasyente dili gustong makadawat ug daghan kaayong impormasyon bahin sa lainlaing paagi sa pagpatambal.

Bisan pag suod mo, ayaw pagdugay sa dihang mobisita ka. Importante ang imong pagbisita, pero basig wala siya sa kondisyon nianang higayona. Basin gikapoy siya ug dili makalahutay nga makig-estoryag dugay. Apan ayaw usab ipabati kaniya nga nagdali ka. Ang importante, mabati sa imong higala nga nahingawa ka gayod kaniya.

 Ang pagpakitag konsiderasyon nagpasabot nga ang usa timbang ug makataronganon. Pananglitan, sa dili pa nimo siya lutoag pagkaon o dad-ag bulak, maayo tingali nga mangutana ka kon wala ba siyay alerdyi. Kon gisip-on o giubo ka, mas maayo nga dili ka moduaw hangtod nga dili ka pa maayo.

Paningkamoti nga madasig siya

PRINSIPYO SA BIBLIYA:

“Ang dila sa mga maalamon makaayo.”—PROVERBIO 12:18.

“Himoa ang inyong sinultihan nga kanunayng madanihon, tinimplahan ug asin.”—COLOSAS 4:6.

◼ Kon positibo ang imong tinamdan ngadto sa imong higala, makita kana sa imong lihok ug sinultihan. Hunahunaa ang mga hiyas nga imong naangayan kaniya ug ayawg usba ang imong tinagdan tungod sa iyang sakit. Kon makig-estorya ka kaniya nga morag makaluluoy kaayo siya, mao kanay iyang bation sa iyang kaugalingon. Si Roberta, nga dunay grabeng sakit sa bukog, miingon: “Ayaw kog isipa nga dili normal. Baldado tuod ko apan normal ang akong hunahuna ug pagbati. Ayaw kog tan-awa nga daw makaluluoy. Ayaw kog estoryaha nga mora kog walay buot.”

Dili lang ang imong isulti ang hinungdanon kondili ang imong paagi usab sa pagsulti. Bisan ang tono sa imong tingog dunay epekto. Human madayagnos nga dunay kanser, si Ernesto gitawagan sa iyang higala sa laing nasod, nga miingon: “Di ko katuo nga naa kay kanser!” Si Ernesto nahinumdom nga pwerte niyang nerbiyosa tungod sa tonada sa iyang higala.

Si Lori Hope mihatag ug laing pananglitan: “Ang pagpangutanag ‘Komosta ka?’ mahimong sabton sa pasyente sa lainlaing paagi. Depende sa tonada, aksiyon, relasyon ngadto sa pasyente, kasuod, ug sa tayming, ang pasyente mahimong mahupayan, masakitan, o mabalaka na hinuon.”

Ang usa ka higalang nasakit gustong mobati nga siya gimahal, gitahod, ug nasabtan sa uban. Busa pasaligi siya nga importante kaayo siya nimo ug gusto kang motabang kaniya. Si Rosemary, nga dunay tumor sa utok, miingon: “Nadasig kaayo ko sa dihang giingnan ko sa akong mga higala nga ila kong gimahal ug sila mounong nako bisan unsa pay mahitabo.”—Proverbio 15:23; 25:11.

Magmatinabangon

PRINSIPYO SA BIBLIYA:

“Maghigugmaay kita, dili pinaagi sa pulong ni sa dila, kondili sa buhat ug sa kamatuoran.”—1 JUAN 3:18.

◼ Sa dihang magpatambal ang imong higala, ang iyang panginahanglan lahi na kay sa niadtong nadayagnos pa lang ang iyang sakit. Pero pareho nga nagkinahanglan siyag tabang nianang mga panahona. Imbes moingong, ‘Kon naa kay kinahanglan, ingna lang ko,’ sultihi hinuon siya sa gusto nimong itabang kaniya. Ang pagluto, paglimpiyo, paglaba, pagplantsa, pagpamalit, ug pag-uban kaniya sa klinika o ospital maoy pipila ka butang nga imong mahimo para niya. Kinahanglan nga masaligan ka ug moabot sa hustong oras. Tumana kon unsay imong gisaad.—Mateo 5:37.

“Bisan unsa ang imong mahimo, gamay man o dako, kana hinungdanon kaayo,” matod pa sa awtor nga si Rosanne Kalick. Si Sílvia, nga kaduha naayo sa kanser, uyon niana. “Dako kaayong tabang ang akong mga higala nga nagpulipulig hatod kanako matag adlaw sa dihang magpatambal ko sa laing lungsod! Mag-estorya-estorya mi samtang nagbiyahe ug pag-uli namo mohapit mi sa coffee shop. Tungod sa ilang tabang nahimong normal ang akong kinabuhi.”

Apan ayawg hunahunaa nga nahibalo ka sa tanang gikinahanglan sa imong higala. “Pangutan-a siya,” miingon si Kalick. Siya midugang: ‘Sa imong tinguha nga makatabang, basig  ikaw nay mohimo sa tanan. Dili maayo ang epekto niana. Kon akoon na nimo ang tanan, imong gipabati kaniya nga wala na siyay mahimo. Kinahanglang mobati siya nga naa siyay pulos ug dili pa inutil. Tabangi hinuon siya sa paghimo kon unsay iyang maarangan.’

Lagmit gusto sa imong higala nga mobati nga may mahimo pa siya. Si Adilson, nga nasakit ug AIDS, miingon: “Kon masakiton ka, dili ka gusto nga isipong inutil. Gusto nimong motabang bisan sa ginagmayng buluhaton. Malipay ka nga duna pa kay mahimo! Makapalig-on kini sa imong tinguha nga mabuhi. Malipay ko nga hatagag katungod sa pagdesisyon—ug tahoron ang akong desisyon. Kon duna kitay sakit, wala kana magpasabot nga dili na ta makatuman sa atong papel ingong amahan, inahan, ug sa uban pang katungdanan.”

Unongi Siya

PRINSIPYO SA BIBLIYA:

“Ang tinuod nga higala mahigugma sa tanang panahon, ug maoy usa ka igsoon nga natawo alang sa panahon sa kasakit.”—PROVERBIO 17:17.

◼ Kon dili ka makaduaw sa imong higala tungod kay layo siya o tungod sa pipila ka kahimtang, mahimo nimo siyang tawagan, sulatan, o padad-ag e-mail. Unsay pwede nimong isulti? Si Alan D. Wolfelt, usa ka tigtambag, miingon: “Hisgoti ang nindot ninyong mga kaagi. Saari siya nga sulatan nimo siya pag-usab ug tumana gayod kana.”

Basig nahadlok ka nga masayop sa imong isulti, apan ayawg tugoti nga makapugong kana kanimo sa pagdasig sa imong higala. Ang labing hinungdanon mao ang imong presensiya. Si Lori Hope misulat diha sa iyang libro: “Kitang tanan makasulti ug makabuhat ug mga butang nga mahimong masaypan ug sabot o dili tinuyong makasakit sa uban. Dili kana ang problema. Ang problema motungha kon likayan nimo ang imong higala nga nagkinahanglan kanimo kay nahadlok kang masayop.”

Lagmit mas gikinahanglan ka karon sa imong higala nga grabeng nagsakit. Pamatud-i nga ikaw “tinuod nga higala.” Ang imong mga paningkamot dili tingali makawala sa iyang sakit, pero kini makatabang kaniya nga maantos ang malisod niyang kahimtang.

[Footnote]