Nte Ekemede Ndin̄wam Ufan Oro Ọdọn̄ọde

NDI akanam etie fi nte ke ufiọkke se ekpetịn̄de ke ini etịn̄de ikọ ye ufan fo oro enen̄erede ọdọn̄ọ? Tịm fiọk ke emekeme ndikan mfịna emi. Didie? Idụhe akpan usụn̄ emi ẹkemede ndinam ntre. Ekeme nditiene ido obio. Edu mme owo n̄ko ekeme ndinen̄ede n̄kpụhọde. Mmọdo, se ikemede ndin̄wam owo kiet emi ọdọn̄ọde okop inemesịt ekeme nditre ndin̄wam owo en̄wen. Ndien idaha owo ye nte etiede enye ke idem ekeme ndikpụhọde ke usen ke usen.

Ntem, ata akpan n̄kpọ edi ndinịm idemfo ke itie owo oro nnyụn̄ ndụn̄ọde mfiọk se enye enen̄erede oyom fi anam ọnọ imọ. Afo ekeme ndisan̄a didie nnam emi? Yak inọ ndusụk ekikere emi ẹdade ẹto mme edumbet Bible.

Nen̄ede kpan̄ utọn̄

MME EDUMBET BIBLE:

“Ana kpukpru owo ẹsọp ndikop ikọ, ẹkûsọp nditịn̄ ikọ.”—JAMES 1:19.

“Ẹmenịm ini . . . eke ẹdopde, ye ini eke ẹtịn̄de ikọ.”—ECCLESIASTES 3:1, 7.

◼ Ke ini akade ekese ufan oro ọdọn̄ọde, nen̄ede kpan̄ utọn̄ nọ enye. Kûsọsọp unọ item m̀mê ndikere ke akpana ọkọk se idide mfịna kpukpru ini. Edieke ọsọpde inua nditịn̄ ikọ, emekeme ndidue ntịn̄ se mûkpetịn̄ke. Ekeme ndidi ufan fo oro ọdọn̄ọde iyomke usọbọ mfịna esie edi oyom owo oro ekemede ndinen̄ede n̄kpan̄ utọn̄ n̄kop se enye etịn̄de.

Yak ufan fo etịn̄ se isịnede enye ke esịt ifụre ifụre. Kûsịbe ikọ usịn enye ke idịbi, kûnyụn̄ utịn̄ ikọ oro anamde etie nte udọn̄ọ esie edi ekpri n̄kpọ. Emílio * ọdọhọ ete: “Mma ndọn̄ọ okon ọkpọsọn̄ itọn̄ ndien emi ama anam mi n̄kabade nnan. Ndusụk ini mmesinen̄ede n̄kop mfụhọ,  ndien mme ufan mi ẹsidomo ndidọn̄ mi esịt ke ndidọhọ ete: ‘Idịghe afo ikpọn̄ enyene mfịna. Odu mme owo emi eke mmọ ọdiọkde akan okwommọ.’ Edi mmọ ifiọkke ke ndinam mfịna mi etie nte ekpekpri ikam in̄wamke mi. Utu ke oro, akam ananam mi nduọk idotenyịn.”

Yak ufan fo etịn̄ se isịnede enye ke esịt, okûkop ndịk ke ẹyesua ẹnọ imọ. Edieke enye ọdọhọde ke ndịk anam imọ, nyịme ye enye utu ke ndidọhọ enye okûkop ndịk. Eliana, emi an̄wanade ye kansa, ọdọhọ ete: “Ke ini idem enyekde mi aban̄a udọn̄ọ mi, onyụn̄ anamde mi ntua eyet, oro iwọrọke ke nnyeneke aba mbuọtidem ke Abasi.” Sịn ukeme ndikụt ufan fo nte enye etiede, idịghe nte afo oyomde enye etie. Ti ke se afo etịn̄de ekeme ndisọp nyat enye esịt idahaemi akan nte esidide ye nte ke idịghe enye ama anam. Nyene ime. Kpan̄ utọn̄—idem ọkpọkọm ọwọrọ ndikop ukem n̄kpọ ediwak ini. (1 Ndidem 19:9, 10, 13, 14) Ekeme ndidọn̄ enye ndisian fi nte etiede imọ ke idem.

Kop mbọm nyụn̄ kere ban̄a

MME EDUMBET BIBLE:

“Ẹdara ye mmọ emi ẹdarade; ẹtuan̄a ye mmọ emi ẹtuan̄ade.”—ROME 12:15.

“Kpukpru n̄kpọ eke mbufo ẹyomde mme owo ẹnam ye mbufo, ana mbufo n̄ko ẹnam kpasụk ntre ye mmọ.”—MATTHEW 7:12.

◼ Da ke afo ọdọn̄ọ udọn̄ọ oro ufan fo ọdọn̄ọde. Edieke enye oyomde ndika usiakidem, ọbọde usọbọ, m̀mê etiede ebet ibọrọ udụn̄ọde idem oro enye akanamde, idem ekeme ndinyek enye. Domo ndifiọk emi nyụn̄ nam n̄kpọ tiene nte etiede enye ke idem. Ekeme ndidi idiyomke obụp enye ediwak mbụme idahaemi, akpan akpan mbụme oro ẹban̄ade ntotụn̄ọ n̄kpọ idem esie.

Ana Katalifós, abiausọbọ ekikere, ọdọhọ ete: “Yak mbon udọn̄ọ ẹtịn̄ ẹban̄a udọn̄ọ mmọ ke ini oro mmọ ẹyomde nditịn̄ ye ke usụn̄ oro mmọ ẹyomde nditịn̄. Ke ini mmọ ẹyomde nneme, neme ye mmọ ban̄a n̄kpọ ekededi oro mmọ ẹmekde. Edi ke ini mmọ mîyomke nneme, afo emekeme ndidop uyo ntie ntre, ndien ndimụm ufan fo ubọk n̄kama ekeme ndinen̄ede nnyene ufọn. Mîdịghe, ekeme ndidi n̄kukụre se mmọ ẹyomde edi owo emi mmọ ẹkemede nditie ntre ọtọkiet ntua.”

Nọ ufan fo ifet odu ikpọn̄. Rosanne Kalick, emi ọbọhọde kansa ikaba, ewet ete: “Kere ke se ufan fo etịn̄de ọnọ fi edi ikọ idịbi. Ibọhọke ẹdọhọ fi etịn̄ ikọ ke ibuot ubon, kûtịn̄ se enye asiande fi unọ owo baba kiet. Bụp owo udọn̄ọ oro se enye oyomde ẹtịn̄ ẹnọ mbon en̄wen.” Edson, emi ọkọbọhọde kansa, ọdọhọ ete: “Ufan kiet ama asan̄a etịn̄ ke ami ndọn̄ọ kansa ndien ke ndidụhe uwem mbịghi. Ndien ibịghike ẹkesiak mi idem. Mma mfiọk ke mmenyene kansa, edi n̄kebet ibọrọ ndụn̄ọde oro ẹkenamde. Udọn̄ọ emi ikatarake. Edi ikọ oro ama ababiat n̄kpọ. Mme owo nditịn̄ ikọ nte ẹmama nnyụn̄ mbụp mbụme ama anam esịt etịmede n̄wan mi.”

Edieke ufan fo odomode ndise m̀mê ewe usọbọ ke ikpọbọ, kûsọsọp utịn̄ se afo akpanamde edieke ekpedide afo. Lori Hope, emi ọkọbọhọde kansa, ọdọhọ ete: “Mbemiso ọnọde n̄wed m̀mê mbụk ekededi ẹsọk owo emi ọdọn̄ọde kansa m̀mê emi ọbọhọde kansa, enen̄ede ọfọn obobụp enye kan̄a m̀mê enye ayama utọ mbụk emi. Mîdịghe ntre, eti n̄kpọ emi afo akaduakde ndinam ekeme ndikabade idiọk, ndien afo ufiọkke.” Idịghe kpukpru owo ẹma ndibọ ekese ntọt mban̄a nsio nsio orụk usọbọ.

Idem edieke edide ata ufan ye owo udọn̄ọ emi, kûtie ubịghi ukaha ke ini akade ndise enye. Afo ndika enen̄ede ọfọn, edi ekeme ndidi ufan fo inyeneke ukeme nditie ye afo. Idem ekeme ndimem enye, ndien enye inyeneke odudu ndineme nneme m̀mê ndikpan̄ utọn̄ mbịghi. Edi kûnam etie nte ke afo oyom ndisọsọp nnyọn̄. Odot ufan fo ọfiọk adan̄a nte afo ekerede aban̄a imọ.

Owo emi ekerede aban̄a owo esinyene eti ibuot onyụn̄ ebiere n̄kpọ nte ọfọnde. Ke uwụtn̄kpọ, mbemiso etemde udia ọnọ ufan fo oro ọdọn̄ọde m̀mê ọnọde n̄kpọ ekededi, emekeme ndibụp kan̄a m̀mê nso ke idem esie mîmaha.  Edieke idemfo mîsọn̄ke, yak idọhọ ke obufịp anam fi, ọkpọfọn ebet kan̄a idem ọsọn̄ fi mbemiso akade ekese ufan fo.

Tịn̄ se ibọpde-bọp

MME EDUMBET BIBLE:

“Edeme mbon eti ibuot ọkọk unan”—MME N̄KE 12:18.

“Ẹyak ikọ mbufo enyene inem kpukpru ini, nte n̄kpọ eke ẹsịnde inụn̄.”—COLOSSAE 4:6.

◼ Edieke afo enyenede eti ekikere aban̄a ufan fo oro ọdọn̄ọde, ikọ ye edinam fo ẹyewụt emi. Da ke ufan fo osụk edi owo emi enye ekedide onyụn̄ osụk enyenyene mme edu oro ẹkenamde fi ama ndinam ufan ye enye. Kûyak udọn̄ọ oro abiat nte esede ufan fo. Edieke etịn̄de ikọ ye ufan fo nte owo emi mînyeneke idotenyịn, enye ekeme nditọn̄ọ ndida idemesie ntre n̄ko. Roberta, emi ọdọn̄ọde ata idiọk udọn̄ọ ọkpọ, ọdọhọ ete: “Da mi nte ata owo. Mmobiomo ndo, edi nsụk nnyenyene okịm ekikere ye mme udọn̄. Kûse mi nte owo emi enyenede mbọm. Kûtịn̄ ikọ ye ami nte n̄kpọ eke ndide nditen̄.”

Ti ete ke idịghe se afo etịn̄de kpọt edi akpan n̄kpọ, edi nte afo etịn̄de enye edi akpan n̄kpọ n̄ko. Idem nte afo enịmde uyo edi ata akpan n̄kpọ. Esisịt ini ke ẹma ẹkedụn̄ọde Ernesto idem ẹfiọk ke ọdọn̄ọ kansa, ufan ama etie ke idụt en̄wen okot enye ke urụk ukopikọ ete: “Nnịmke ke afo ọdọn̄ọ kansa!” Ernesto ọdọhọ ete: “Uyo oro ufan mi akadade okot ‘afo’ ye ‘kansa’ ama anam mbọribọ omụm mi.”

Lori Hope ọnọ uwụtn̄kpọ en̄wen ete: “Ndibụp ete ‘Idem fo etie didie?’ ekeme ndiwọrọ ediwak n̄kpọ nnọ owo oro ọdọn̄ọde. Uyo oro owo adade obụp, nte enye adade idem etịn̄ ikọ, ebuana esie ye owo oro, adan̄a nte enye ekperede owo oro idem, n̄ko, ini emi enye obụpde, ekeme ndinen̄ede ndọn̄ owo oro esịt, abiak enye, mîdịghe anam enye okop ndịk.”

Ufan emi ọdọn̄ọde oyom ẹkere ẹban̄a imọ, ẹfiọk nte n̄kpọ etiede ye imọ, ẹnyụn̄ ẹkpono imọ. Ke ntre, nam enye ọfiọk ke enye edi akpan owo ọnọ fi ye nte ke afo ayan̄wam enye. Rosemary, emi enyenede mbufụt ke mfre, ọdọhọ ete: “Se ikenen̄erede isịn udọn̄ inọ mi ekedi emi n̄kokopde nte mme ufan mi ẹdọhọde ke mmimọ imama mi ye nte ke mmimọ iyan̄wam mi ke se ededi oro etịbede.”—Mme N̄ke 15:23; 25:11.

Nọ un̄wam

EDUMBET BIBLE:

“Ẹyak nnyịn ima ima, idịghe ke ikọ inua m̀mê ke edeme, edi ke edinam ye akpanikọ.”—1 JOHN 3:18.

◼ Se ufan fo oyomde oyokpụhọde ke ini ẹkụrede ndidụn̄ọde enye idem ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọde usọbọ. Edi enye oyoyom un̄wam ke ofụri ini emi. Utu ke nditịn̄ nte ẹsiwakde nditịn̄—“edieke oyomde n̄kpọ ekededi, kot mi”—siak se oyomde ndinam nnọ enye. Ndidọhọ ke imọn̄ in̄wam ke ndusụk utom oro ẹsinamde kpukpru usen, utọ nte editem udia, edinam ebiet asana, ediyet ọfọn̄, edikwọhọde ọfọn̄, editobo etop, edika urua, edida ufan fo n̄ka nnyụn̄ nda nnyọn̄ ufọkibọk ẹdi ndusụk akpan usụn̄ oro afo ekemede ndiwụt ke imọ imekere iban̄a enye. Di se ẹkemede ndiberi edem nyụn̄ nam n̄kpọ ke ini. Nam se ọkọdọhọde ke iyanam.—Matthew 5:37.

Rosanne Kalick, emi edide ewetn̄wed, ọdọhọ ete: “Se ededi oro inamde, n̄kpri m̀mê ikpọ, emi edinamde owo udọn̄ọ efre enyịn aban̄a ini oro idem ọkọsọn̄de enye ye ini udọn̄ọ emi eyenen̄ede an̄wam.” Sílvia, emi ọkọbọhọde kansa ikaba, ọdọhọ ke edi ntre. Enye ọdọhọ ete: “Nsio nsio ufan ndisimen mi n̄ka itie usọbọ ke obio en̄wen ke usen ke usen ama enen̄ede enem mi onyụn̄ ọdọn̄ mi esịt! Nnyịn ima isineme iban̄a nsio nsio n̄kpọ ke usụn̄, ndien ke mma n̄kọbọ usọbọ mma, nnyịn ima isiwaha itie un̄wọn̄ kọfi. Emi ama anam mfiak ndu uwem nte n̄kesidude.”

Edi kûkere ke ọmọfiọk nnennen n̄kpọ oro ufan fo oyomde. Kalick ọdọhọ ete: “Bụp enye ediwak ini.” N̄wan emi adian do ete: “Kûbọ kpukpru n̄kpọ unam ke ntak emi oyomde ndin̄wam. Oro ekeme ndibọ n̄kpọ mbiat. Edieke  mûyakke mi nnam n̄kpọ ndomokiet, oro ekeme ndiwọrọ ke n̄kemeke ndinam n̄kpọ ndomokiet. Nyom etie mi ke idem nte ke mmenyene ukeme. Nyomke etie mi ke idem nte ndi owo unọmọ. N̄wam mi nnam se n̄kemede ndinam.”

Oyom ufan fo ọfiọk ke imọ imenyene ukeme ndinam n̄kpọ. Adilson, emi enyenede AIDS, ọdọhọ ete: “Ke ini emi afo ọdọn̄ọde, uyomke ẹtop fi ẹduọk, nte n̄kpọ eke mûnyeneke ufọn m̀mê nte n̄kpọ eke mûkemeke ndinam n̄kpọ baba kiet. Ọdọn̄ fi nditiene n̄n̄wam, idem ọkpọkọm ndinam n̄kpri utom. Esinen̄ede enem ndifiọk ke afo ke osụk ekekeme ndinam n̄kpọ! Emi anam ọdọn̄ fi ndika iso ndu uwem. Mmama ẹyak mi nnam ubiere—ndien mmoyom ẹkpono ubiere mi. Ndidọn̄ọ iwọrọke ke nnyịn ikemeke aba ndinam utom nnyịn nte ete, eka, m̀mê se ededi oro idide.”

Ka iso di ufan esie

EDUMBET BIBLE:

“Ata ufan amama ufan kpukpru ini, onyụn̄ edi eyeneka emi amanade ọnọ ini nnanenyịn.”—MME N̄KE 17:17, NW.

◼ Edieke mûkemeke ndika n̄kese ufan fo ke ntak emi usụn̄ oyomde m̀mê ke mme ntak en̄wen, emekeme ndineme nneme ye enye ke urụk ukopikọ, ewet leta ọnọ enye, m̀mê ada Intanet ọnọ enye leta. Nso ke afo ekeme ndiwet mban̄a? Alan D. Wolfelt, ata ọnọitem mban̄a mfụhọ, ọnọ ekikere ete: “Wet ban̄a nti n̄kpọ oro ẹkesinamde ọtọkiet. Dọhọ enye ke iyọsọp ifiak iwet enye—ndien ekem nam se ọkọdọhọde.”

Ufọn idụhe ndimen̄e ndisịn udọn̄ nnọ ufan fo oro ọdọn̄ọde ke ntak ndịk nte ke imekeme nditịn̄ ikọ ndue m̀mê ndinam n̄kpọ ndue. Ke ata ediwak idaha, afo ndikam n̄ka n̄kese enye edi akpan n̄kpọ. Lori Hope ekewet ke n̄wed esie, ete: “Kpukpru nnyịn imesitịn̄ ikọ inyụn̄ inam n̄kpọ oro mme owo ẹkemede ndida ke usụn̄ en̄wen, mîdịghe imekeme ndidue nnam se ibiakde owo. Oro idịghe mfịna. Mfịna esikam ọtọn̄ọ ke ini afo okopde ndịk ndinam ndudue tutu etre ndika n̄kese owo emi oyomde un̄wam fo.”

Ufan fo oro enen̄erede ọdọn̄ọ oyom fi idahaemi akan ini en̄wen ekededi. Wụt ke edi “ata ufan.” Ekeme ndidi ukeme oro afo esịnde ndin̄wam iditreke ubiak oro, edi afo emekeme ndinam owo oro afo amade ekeme ndiyọ ata idiọk idaha.

[Ikọ Idakisọn̄]