Go na content

Go na table of contents

Fa yu kan yepi wan mati di siki?

Fa yu kan yepi wan mati di siki?

Fa yu kan yepi wan mati di siki?

A BEN de so, wan leisi taki yu no ben sabi san fu taigi wan mati fu yu di siki seryusu? Yu kan de seiker taki yu man sabi san fu taki na ini so wan situwâsi. Fa so? A no de so taki wan spesrutu fasi de fa fu du dati. Wan sani di yu musu hori na prakseri na taki sma e taki na difrenti fasi soleki fa den gwenti na ini a kulturu fu den. Wan tra sani na taki a fasi fa sma de, e difrenti tu. Sobun, te wan sani e yepi wan sikisma fu firi moro bun, dan a srefi sani dati no abi fu yepi wan trawan. Boiti dati, a situwâsi fu a sma èn a fasi fa a e firi kan de tra fasi ibri dei.

Sobun, a moro prenspari sani di de fanowdu na taki yu o pruberi fu prakseri fa a ben o de efu yu ben de na ini a situwâsi fu a sma. Boiti dati, pruberi fu kon sabi san a sma wani trutru èn san a abi fanowdu fu yu. Fa yu kan du disi? Luku wan tu sani di yu kan du di teki puru fu Bijbel gronprakseri.

Arki bun

BIJBEL GRONPRAKSERI:

„Ibri sma musu gaw fu yere, ma a no musu gaw fu taki.”YAKOBUS 1:19.

„Wan ten de fu tan tiri èn wan ten de fu taki.”PREIKIMAN 3:7.

▪ Te yu e go luku wan mati di siki, dan arki en bun, èn pruberi fu frustan fa a e firi. No de gaw fu gi en rai, èn no prakseri taki ala ten yu abi fu kon nanga wan lusu. Efu yu de gaw fu taki fa yu e denki fu wan sani, dan kande yu ben kan taki wan sani di e hati den firi fu a sma. A no abi fu de so taki a mati fu yu di siki, e suku wan lusu gi a problema, ma kande a wani wan sma nomo di e arki en trutru èn di e frustan fa a e firi.

Meki yu mati taki san de tapu en ati. No koti en mofo, fu di yu o pruberi fu sori en taki a problema fu en no bigi so, te yu ben o teki en gersi nanga trawan. Emílio * e taki: „Mi ben kon siki èn te fu kaba dati meki taki mi kon breni. Son leisi mi e firi brokosaka srefisrefi, èn te den mati fu mi e pruberi fu trowstu mi, den e taki: ’Yu a no a wan-enkri sma di abi problema. Sma de di abi moro bigi problema leki yu.’ Ma den no sabi taki te den e taki dati a situwâsi fu mi no takru so, dan den no e yepi mi. Fu taki en leti, disi e meki taki mi no de koloku kwetikweti.”

Gi a mati fu yu na okasi fu taki san de tapu en ati, sondro taki a e frede taki yu o krutu en. Te a e taigi yu taki a frede, dan frustan fa a e firi na presi fu taigi en nomo dati a no musu frede. Eliana, di e feti nanga a kanker di a abi, e taki: „Te mi e frede san kan pasa nanga mi èn te mi e bigin krei, dan dati no wani taki dati mi no e poti mi frutrow moro na ini Gado.” Du muiti fu si a mati fu yu leki fa a de, èn no leki fa yu wani taki a musu de. Hori na prakseri taki now den sani di yu e taki kan hati den firi fu en makriki èn taki a no de leki fa a gwenti de. Abi pasensi. Arki en, srefi efu dati wani taki dati yu musu yere den srefi sani ibri leisi baka (1 Kownu 19:9, 10, 13, 14). Kande a feni en fanowdu fu fruteri yu san a e ondrofeni.

Firi gi en èn hori en na prakseri

BIJBEL GRONPRAKSERI:

„Prisiri nanga sma di e prisiri; krei nanga sma di e krei.”ROMESMA 12:15.

„Ala sani di unu wani meki sma du gi unu, na dati un musu du gi den tu.”MATEYUS 7:12.

▪ Prakseri fa yu ben o firi efu na yu ben e siki. Efu a mati fu yu o go du wan oparâsi, efu a e kisi datrayepi, noso efu a e wakti fu yere san wan ondrosuku sori, dan a kan de so taki en ati de na dyompo èn sani kan hati den firi fu en makriki. Pruberi fu frustan disi èn fiti yusrefi na a situwâsi te a e sari son leisi noso te a e firi tra fasi. Kande dati no ben o de wan bun momenti fu poti tumusi furu aksi, spesrutu te a abi fu du nanga a situwâsi fu en.

Ana Katalifós, wan datra di e luku fa sikisma e firi te den e kisi datrayepi, e taki disi: „Gi a sikisma na okasi fu taki fu a siki fu en o ten a wani èn o furu a wani dati. Te den de klariklari fu taki, dan taki nanga den fu iniwan sani san den wani. Ma te den no firi fu taki, yu kan sidon pî nomo, èn yu kan hori den anu. A sani disi e yepi furu kaba. Boiti dati, kande a sma abi wan mati fanowdu di kan krei nanga en.”

Te yu mati no wani fruteri ala sma fu a situwâsi fu en, dan abi lespeki gi dati. Rosanne Kalick, di skrifi wan buku èn di ben abi kanker tu leisi, taki: „Te yu e pruberi fu kon sabi fa yu kan yepi yu mati, dan hori na prakseri taki a sani di a e fruteri yu na gi yu wawan. Efu a no aksi yu fu taki gi a famiri, dan no go waka fruteri trawan sani di abi fu du nanga en. Aksi a sma di siki san a wani trawan kon sabi.” Edson, di ben abi kanker, e taki: „Wan mati ben go fruteri trawan taki mi ben abi kanker èn taki mi no ben o libi langa moro. Mi ben sabi taki mi ben abi kanker. No so langa na fesi mi ben du wan oparâsi, ma mi ben wakti fu yere san ben de a situwâsi fu mi now. A kanker no ben panya na ini mi skin. Ma a tori ben panya kaba. Den sani di sma ben taigi mi wefi sondro fu denki, èn den aksi di sma ben e poti gi en, ben hati den firi fu en srefisrefi.”

Efu a mati fu yu e luku ete sortu datrayepi a o teki, dan no de gaw fu taki san yu ben o du na ini a situwâsi fu en. Lori Hope, di skrifi wan buku èn di ben abi kanker, e taki: „Fosi yu seni wan artikel noso iniwan nyunsu gi wan sma di abi kanker noso di ben abi a siki disi, a ben o moro bun fu aksi a sma efu a ben o wani leisi den sortu sani disi. Aladi yu abi a bun fu a sma na prakseri, toku disi kan hati den firi fu yu mati, sondro fu yu sabi dati.” A no ala sma wani kon sabi ala sortu difrenti fasi fa datra e dresi sma.

Srefi efu yu na wan bunbun mati, toku no tan tumusi langa na a sma. A de prenspari taki yu de drape, ma kande a mati fu yu no firi fu taki nanga yu. Kande a weri èn a no abi a krakti fu taki langa nanga yu noso fu arki yu srefi. Na a tra sei, luku bun taki yu no e meki a sma kisi a denki taki yu wani gowe esi-esi. A mati fu yu warti fu si o furu yu e broko yu ede nanga en.

Te yu e hori wan sma na prakseri, dan dati wani taki dati yu e si sani na wan yoisti fasi. Fu eksempre, fosi yu o sreka wan nyanyan gi a mati fu yu di siki, yu kan aksi en fosi san a ben o wani nyan. Efu yu siki, kande yu abi wan frikowtu, dan a ben o de wan lobi-ati sani fu wakti teleki yu kon betre fosi yu e go luku yu mati.

Gi a sma deki-ati

BIJBEL GRONPRAKSERI:

„Den sani di den koni sma e taki, de leki dresi.”ODO 12:18.

„Un musu taki na wan switi fasi ala ten, iya, den wortu fu unu musu abi sowtu.”KOLOSESMA 4:6.

▪ Efu yu tan abi wan bun denki fu a mati fu yu di siki, dan den sani di yu e taki èn a fasi fa yu o handri o sori dati tu. Hori na prakseri taki yu mati na a srefi sma ete èn taki a abi den srefi fasi ete di ben meki taki yu tron wan mati fu en. No meki a siki fu en pori a matifasi fu unu, fu di yu o taki noso handri na wan tra fasi nanga en. Efu yu e taki nanga a mati fu yu leki wan sma di no man yepi ensrefi, dan a kan bigin denki so fu ensrefi. Roberta, di abi wan siki na en bonyo di furu sma no abi, e taki: „Handri nanga mi na a srefi fasi leki fa yu ben o handri nanga tra sma. Mi no man du ala sani, ma mi abi mi eigi fasi fu denki fu sani èn mi sabi san mi wani. No luku mi leki yu e sari mi. No taki nanga mi neleki mi don.”

Hori na prakseri taki a no den sani di yu e taki wawan de prenspari, ma sosrefi a fasi fa yu e taki den sani dati. Srefi a fasi fa yu e taki wan sani kan abi krakti tapu wan sma. Syatu baka di datra taigi Ernesto taki a abi kanker, wan mati fu en na tra kondre, bel en, èn a taigi en: „Mi no man bribi taki na yu abi kanker!” Ernesto e memre disi ete: „A fasi fa mi mati taki ’na yu’ nanga ’kanker’ meki mi skin gro èn mi ben kon frede.”

Lori Hope, e gi wan tra eksempre: „Te yu e aksi ’Fa a e go?’, dan kande dati wani taki furu difrenti sani gi a sma di siki. A fasi fa a sma e aksi dati, a fasi fa a e handri, a fasi fa a de nanga a sikisma, èn a momenti te a e du dati, kan trowstu a siki sma, a kan hati den firi fu en, noso a kan meki a sma bigin frede.”

Wan mati di siki, kande wani sabi taki trawan e broko den ede nanga en, taki den e frustan en, èn taki den abi lespeki gi en. Fu dati ede, gi a mati fu yu a dyaranti taki a prenspari gi yu èn taki yu o de drape fu yepi en. Rosemary, di ben abi wan kundu na en ede-tonton, e taki: „A sani di ben gi mi trutru deki-ati, na te mi mati ben taigi mi taki den lobi mi èn taki den ben o de drape gi mi awansi san e pasa.”—Odo 15:23; 25:11.

Yepi a sma

BIJBEL GRONPRAKSERI:

„No meki wi lobi makandra nanga wortu nomo noso nanga san wi e taki, ma sosrefi nanga san wi e du èn nanga waarheid.”1 YOHANES 3:18.

▪ Den sani di yu mati o abi fanowdu o kenki na a ten te den e ondrosuku en, èn te den e gi en datrayepi. Ma kande na ini a heri pisi ten disi, a o abi yepi fanowdu. No taki nomo: „Efu yu abi wan sani fanowdu, yu kan bel mi.” Na presi fu dati, kari wan spesrutu sani nanga san yu kan yepi en. Yu kan yepi en kande nanga sani di a gwenti du ala dei soleki fu bori, krin na oso, wasi krosi, triki krosi, du boskopu, noso fu bai sani na wenkri. Boiti dati, yu kan rèi yu mati tyari go na datra, noso na ati-oso pe a o kisi datrayepi. Disi na wan tu bun fasi fa yu kan sori taki yu e broko yu ede nanga en. Meki a si taki yu e hori yusrefi na san yu taki èn du sani biten. Du san yu pramisi yu mati.—Mateyus 5:37.

Rosanne Kalick, di skrifi wan buku, e taki: „Awansi san wi e du, efu na wan bigi sani noso wan pikin sani, wi musu meki muiti fu yepi a sma di e siki fu firi moro bun.” Sílvia, di kisi kanker tu leisi, e agri nanga dati. A e taki: „Difrenti mati ben rèi tyari mi go na wan tra foto fu teki datrayepi. Disi ben gi mi wan korostu firi èn a ben trowstu mi! Te wi ben de na pasi, dan wi ben e taki fu difrenti sani, èn te wi ben drai go baka na oso wi ben go dringi kofi na wan presi. Disi ben meki mi firi leki fosi baka.”

Ma no denki taki yu sabi soifri san a mati fu yu abi fanowdu. Kalick e gi a rai disi: „Aksi en ibri leisi baka san a abi fanowdu.” A e taki tu: „A no fu di yu wani yepi a sma, meki yu musu denki taki yu musu du ala sani. Son leisi dati no e yepi a sma èn a kan meki a sma firi fruferi. Efu yu no e meki mi du nowan sani, dan a gersi leki mi no man du noti. Mi musu firi taki mi man du sani ete. Mi no musu firi leki yepi no de gi mi. Yepi mi fu du den sani di mi man du.”

A kan de so taki a mati fu yu firi taki a man du son sani ete. Adilson, di abi AIDS, e taki: „Te yu siki, a no musu de leki sma poti yu na wan sei, neleki yu de fu soso noso neleki yu no man du noti. Yu wani yepi, awansi na wan tu pikinpikin sani. A e du yu bun fu firi taki yu man du wan sani ete! A e gi yu a deki-ati fu libi go doro. Mi lobi en te sma e meki mi teki mi eigi bosroiti, èn te den abi lespeki gi den bosroiti di mi teki. Te wan sma siki, dan dati no wani taki dati a no man tan tyari en frantwortu moro leki papa, mama, noso wan tra frantwortu.”

Tan krosibei fu yu mati di siki

BIJBEL GRONPRAKSERI:

„Wan trutru mati e sori lobi ala ten. A de leki wan brada di en mama meki fu yepi sma te nowtu de.”ODO 17:17.

▪ Efu yu no man go luku a mati fu yu fu di a fara noso fu wan tra reide ede, dan yu kan bel en fu taki pikinso nanga en, yu kan skrifi en wan brifi, noso yu kan seni en wan e-mail. San yu kan skrifi? Datra Alan D. Wolfelt, e gi a rai disi: „Skrifi fu wan prisiri sani di unu ben ondrofeni. Pramisi en taki yu o skrifi en gaw baka, èn du san yu pramisi.”

Yu no musu draidrai fu gi a mati fu yu di siki, deki-ati fu di yu frede taki yu kan taki wan sani di no bun noso taki yu o meki wan fowtu. Nofo tron, a sani di e yepi trutru na te yu de drape so taki yu mati di e siki sabi taki yu wani yepi en. Lori Hope, skrifi na ini en buku: „Wi alamala e taki wan sani noso e du wan sani di trawan kan frustan na wan fowtu fasi noso di kan hati a firi fu trawan. A no dati na a problema. A problema e kon te yu frede so te fu meki wan fowtu, dati yu no e go luku wan sma di abi yu fanowdu.”

Kande now, moro leki bifo, wan mati fu yu di siki seryusu, abi yu fanowdu. Sori en taki yu na „wan trutru mati”. A muiti di yu e meki fu yepi wan lobiwan fu yu di de na ini wan muilek situwâsi, kande no o meki a kon betre, ma a kan yepi en fu horidoro.

[Futuwortu]

^ paragraaf 9 Wi kenki wan tu nen.