Skip to content

Skip to table of contents

Mbomukonzya Kugwasya Mweenzinyoko Uuciswa

Mbomukonzya Kugwasya Mweenzinyoko Uuciswa

Mbomukonzya Kugwasya Mweenzinyoko Uuciswa

SENA kuli nomwakabulide cakwaamba kumweenzinyoko uuciswa kapati? Mutapengi. Nkaambo nzi? Kunyina milawo iibikkidwe itondezya ncomweelede kwaamba. Ciya buyo akubusena nkomukkala alimwi bantu baliimpene kapati. Nkakaambo kaako, cikonzya kugwasya muntu umwi uuciswa tacikonzyi kumugwasya uumbi. Bukkale ambobalimvwa bantu zilacinca abuzuba.

Aboobo iciyandika kapati nkulibikka mubusena bwamuntu uuciswa akusola kuzyiba ncayanda kulindiswe. Ino mbuti mbomukonzya kucita oobo? Amusole kubelesya nzila eezyi zikonzya kumugwasya ziyeeme anjiisyo zyamu Bbaibbele.

Mweelede Kuswiilila Kabotu

NJIISYO ZYAMU BBAIBBELE:

“Muntu woonse abe amutwe muuba, amuke kwaamba.”JAKOBO 1:19.

‘Kuli ciindi cakuumuna aciindi cakwaambaula.’MUKAMBAUSI 3:1, 7.

▪ Iciindi nomuswaya mweenzinyoko uuciswa, mweelede kuswiilila kabotu akumweetezya. Mutafwambaani kumwaambila cakucita. Ikuti mwafwambaana kumwaambila cakucita, mulakonzya kwaamba cintu cikonzya kumucisa. Mweenzinyoko uuciswa takuli kuti uyanda kuzyiba ncakonzya kucita pele uyanda muntu uukonzya kuswiilila matongoosi aakwe.

Amumuleke aambe zyoonse zili kumoyo. Mutamunjili mukanwa akwaamba majwi aatyompya. Ba Emílio * bakaamba kuti: “Ndakaciswa bulwazi bwa meninjaitisi bwalo bwakapa kuti ndicileke kubona. Zimwi ziindi ndilatyompwa alimwi beenzuma bayeeya kuti balanduumbulizya kwiinda mukwaamba kuti: ‘Tamuli nyolikke nomujisi mapenzi. Kuli abambi bajisi manji kwiinda penzi lyanu.’ Tabazyi kuti kwaamba boobo takundigwasyi. Muciindi caboobo, ndilatyompwa.”

Amumuleke aambe zyoonse zili kumoyo kakunyina kumunyonganya. Ikuti naa wamwaambila kuti uliyoowede, amuzuminizye buyo muciindi cakumwaambila kuti atayoowi. Ba Eliana baciswa bulwazi bwakkansa bakaamba kuti: “Ikuti naa ndalila akaambo kakulibilika bulwazi bwangu, tacaambi kuti tandicimusyomi Leza.” Amumubone muntu ooyo mbweena mbwabede, ikutali mbomumuyeeyela. Mweelede kuzyiba kuti nzyomwaamba zilakonzya kumucisa akaambo kakuti tali kabotu. Amukkazyike moyo. Amumuswiilile—nokuba kuti ulainduluka-induluka kwaamba zyintu nzizyonya. (1 Bami 19:9, 10, 13, 14) Ambweni uyanda kumwaambila zyintu zimucitikila.

Amweetelele akubikkila maano

NJIISYO ZYAMU BBAIBBELE:

“Amusekelezyanye abo basekelela, akulilana abo balila.”—BA-ROMA 12:15.

“Zintu zyoonse zili buti nzimuyanda kuti bantu bamucitile, anywebo amubacitile nzizyonya.”MATAYO 7:12.

▪ Amulibikke mubusena bwamuntu uuciswa. Ikuti naa uya kukupandulwa, ulasilikwa naa ulindila kwaambilwa bulwazi mpobuteene naamana kupimwa, ulakonzya kulibilika. Amumumvwisye akucita mbwayanda. Eeci tacili ciindi cakumubuzya mibuzyo minji, ikapati imujatikizya.

Ba Ana Katalifós bahaabupampu mukulanganya bantu mbobayeeya, bakaamba kuti: “Amubaleke baciswa baambe mbobalimvwa kufwumbwa nobayanda. Ikuti kabayanda kwiizya, amubandike ambabo kufwumbwa makani ngobayanda. Pele kuti naa tabayandi kwaambaula, mulakonzya kuumuna akutondezya kuti mulababikkila maano. Ambweni zimwi ziindi bayanda buyo muntu wakubaumbulizya nobalila.”

Amuyobole maseseke aamweenzinyoko. Mulembi Rosanne Kalick iwakali kuciswa kkansa wakalemba kuti: “Zyoonse nzyomubandika amulwazi tamweelede kwaambila bambi, ccita kuti ndinywe mubikkidwe kwiiminina mukwasyi wakwe. Amumubuzye mulwazi nzyomukonzya kwaambila bambi.” Ba Edson ibakali kuciswa kkansa bakaamba kuti: “Mweenzuma wakaambila bantu kuti ndiciswa kkansa alimwi akuti ndilangilwa kufwa. Alimwi ndakazwa aakupandulwa. Ndakalizyi kuti ndijisi kkansa, pesi ndakali kulindila kuti bandaambile mpobwasika bulwazi. Bulwazi tiibwakali kuyandalala. Pele makani ngobakaambilwa bantu akapa kuti kababuzya-buzya akwaamba twaambo tutagwasyi alimwi eeci cakamutyompya mukaintu wangu.”

Ikuti naa mweenzinyoko uyandaula busilisi bukonzya kumugwasya, mutafwambaani kumwaambila ncomukonzya kucita nimwali ndinywe. Mulembi Lori Hope, iwakali kuciswa kkansa wakaamba kuti: “Kamutana kumutumina makani ali oonse aapandulula bulwazi bwakwe, mweelede kusaanguna kumubuzya mulwazi naa inga wayanda kwaamvwa makani aayo. Ambweni ncomusola kucita cilakonzya kumucisa mweenzinyoko muciindi cakumugwasya.” Tabali boonse ibayanda kwaambilwa makani aajatikizya misamu naa busilisi bwiindene-indene.

Nokuba kuti mulamvwana kapati amweenzinyoko, tamweelede kukkalisya ciindi nomwamuswaya. Ulakonzya kumvwa kabotu kumubona, pesi ambweni tayandi kwiizya ciindi cilamfwu. Ndiza wakatala alimwi tajisi nguzu zyakwaambaula naa kuswiilila kwaciindi cilamfwu. Kunze lyaboobo, tamweelede kulibonya kuti tamukkalisyi. Mweenzinyoko weelede kubona mbomumubikkila maano.

Kumubikkila maano muntu kulabikkilizya akulanga zyintu cabupampu. Mucikozyanyo, kamutana kumujikila cakulya mulwazi naa kumuletela maluba, mweelede kumubuzya naa zyintu eezyo tazimupi kuciswa. Ikuti kamuciswa bulwazi mbuli syini tamweelede kumuswaya.

Amubayumye-yumye

NJIISYO ZYAMU BBAIBBELE:

“Lulimi lwabasongo lulaponya.”TUSIMPI 12:18.

“Kwaamba kwanu kulweezegwe amunyo wakulumba.”—BA-KOLOSE 4:6.

▪ Ikuti naa mweenzinyoko mulwazi mumubona munzila yeelede, eeci ciyakulibonya muzyintu nzyomwaamba anzyomucita. Mweenzinyoko kamumubona mbuli mbumwali kumubona lyoonse. Bulwazi tabweelede kunyonganya cilongwe canu. Ikuti kamubandika mbuli kuti mubandika amuntu uutakonzyi kulicitila zyintu, awalo ulakonzya kutalika kulibona mbubwenya oobo. Ba Roberta, baciswa bulwazi bwamumafwuwa bakaamba kuti: “Andime ndili muntu. Ndililemene pele andime kuli mbondizibona zyintu. Tamweelede kundinyasya. Mutanoondaambauzyi mbuli kuti ndili mufwuba-fwuba.”

Mutalubi kuti mbomuzyaamba zyintu cilakonzya kumujatikizya mulwazi. Noliba jwi lyanu mbolilimvwisya caamba cintu. Ba Ernesto, ibakajanwa abulwazi bwakkansa, bakatambula luwaile kuzwa kumweenzinyina wakaamba kuti: “Sena masimpe kuti muciswa kkansa?” Ba Ernesto bakaamba kuti: “Mweenzuma mbwaakaamba majwi aaya wakandiyoosya.”

Mulembi Lori Hope wakaamba cikozyanyo cimbi kuti: “Kumwaanzya muntu kuti ‘Wapona buti?’ cilakonzya kwaamba zyintu zinji kumulwazi. Kweelana ajwi mbolilimvwisya, mbwamvwana amulwazi, ciindi nabuzya mubuzyo sikubuzya ulakonzya kumukulwaizya mulwazi naa kupa kuti acisilwe limwi nikuba kumuyoosya.”

Mulwazi uyanda kuti kamumubikkila maano, kumumvwisya akumulemeka. Aboobo, amumusyomezye kuti mulamuyanda kapati alimwi lyoonse munakumugwasya. Ba Rosemary ibajisi kkansa yakubongo bakaamba kuti: “Cakali kundikulwaizya kapati kumvwa beenzuma kabandaambila kuti balandiyanda alimwi lyoonse banakundigwasya.”—Tusimpi 15:23; 25:11.

Amubagwasye

NJIISYO YAMU BBAIBBELE:

“Luyando lwesu lutabi lwamajwi buyo niluba lwalulimi, lube lwamulimo alwalusinizyo.”1 JOHANE 3:18.

▪ Zyintu nzyayanda mweenzinyoko zilakonzya kucinca nayandaula busilisi. Aboobo, aciindi eeci ulakonzya kuyandika lugwasyo. Muciindi cakumwaambila kuti, “ikuti naa kuli cintu ncomuyanda, nkundiita buyo,” amumwaambile cini-cini ncomuyanda kumugwasya. Mulakonzya kutondezya kuti mulamubikkila maano kwiinda mukumugwasya kujika, kusalazya aŋanda, kuwasya, kuccisa, kuunka nkwakonzya kumutuma, akumusindikila kucibbadela. Amumugwasye lyoonse.—Matayo 5:37.

Mulembi Rosanne Kalick wakaamba kuti: “Zyoonse nzyotucita zyeelede kumugwasya mulwazi.” Ba Sílvia ibakali kuciswa kkansa abalo bakaamba kuti: “Kuba abalongwe ibakali kundisindikila kucibbadela cakali kunduumbulizya! Munzila twakali kubandika twaambo tunji, alimwi akuzwa kucibbadela twakali kwiima akunywa tii akatiikkati. Eeci cakali kupa kuti kandilimvwa kabotu.”

Mutanooyeeyi kuti mulizizyi zyoonse mweenzinyoko nzyayanda. Ba Kalick bakaamba kuti: “Mweelede kubuzya lyoonse.” Alimwi bakaamba kuti: “Nomundigwasya, mutaciti mbuli kuti mwatalika kundeendelezya. Kucita boobo cilakonzya kundityompya. Ikuti kamutandizumizyi kucita cintu nociba comwe inga ndabona mbuli kuti kunyina ncendikonzya kucita. Ndeelede kulimvwa kuti ndicicikonzya kucita zyintu. Ndeelede kulimvwa mbuli kuti tandiciswi. Amundipe milimo njomubona kuti ndilakonzya kwiicita.”

Imweenzinyoko ndiza uyandika kumuyumya-yumya kuti ulakonzya kubeleka milimo imwi. Ba Adilson ibaciswa AIDS, bakaamba kuti: “Ikuti naa mwaciswa tamuyandi kuunduluzyigwa mbuli kuti taaku ncomukonzya kucita. Muyanda kugwasyilizya nokuba kucita milimo misyoonto-syoonto. Cipa kulimvwa kabotu kuti kamukonzya kucita zyintu. Cilakulwaizya kuzumanana kupona. Mulakkomana kuti bantu bamulekela kusala nzyomuyanda kucita. Ikuti naa muntu waciswa, tacaambi kuti mpoonya wacileka kuba muzyali, naa kuzuzikizya mikuli njajisi.”

Amuzumanane Kumvwana Amweenzinyoko Uuciswa

NJIISYO YAMU BBAIBBELE:

“Muzwalani ulayandisya kuziindi zyoonse, Alimwi munyina wazyalilwa mapenzi.”TUSIMPI 17:17.

▪ Ikuti naa tamukonzyi kumuswaya mweenzinyoko akaambo kakuti ukkala kulamfwu, mulakonzya kumutumina luwaile kutegwa mwiizye naa kumulembela lugwalo. Ino makani nzi ngomukonzya kulemba? Bahaabupampu balanganya malwazi aakubongo ba Alan D. Wolfelt bakaamba kuti: “Mweelede kulemba twaambo twakali kumukkomanisya. Amumusyomezye kuti muyakumulembela cakufwambaana, alimwi mweelede kumulembela ncobeni.”

Mutaleki kumukulwaizya mweenzinyoko uuciswa, kuyoowa kuti ambweni inga mwaamba naa kucita cintu citeelede. Ziindi zinji, uyanda buyo kuti kamuliko. Ba Lori Hope, mubbuku lyabo bakalemba kuti: “Toonse tulaamba naa kucita zyintu nzyobatakonzyi kumvwisya bantu naa zikonzya kubanyemya. Eeli talili penzi pe. Penzi lilakonzya kuba kuti naa mwacileka kubandika anguwe kuyoowa kuti inga mwalubizya.”

Eeci nceciindi mweenzinyoko uuciswa namuyanda kapati. Amube “mulongwe, BT” mwini-mwini. Tacaambi kuti mwamugwasya mpoonya bulwazi inga bwamana, pele ulakonzya kulimvwa kabotu.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 9 Mazyina aamwi acincwa.