¿Kʼusi chvinaj li ta skʼakʼalil Jeovae?
¿Kʼusi chvinaj li ta skʼakʼalil Jeovae?
«Ti scʼacʼalil ta xtal ti Cajvaltique, [...] jech cʼu chaʼal junuc jʼelecʼ [...,] ti banomile xchiʼuc scotol ti cʼusitic oy ta stojole, jʼechʼel ta xlaj stsuts scʼoplal ta cʼocʼ.» (2 PED. 3:10, Ch)
1, 2. 1) ¿Kʼuxi chlaj li chopol balumil bu nakalutike? 2) ¿Kʼusitik sjakʼobil ta jkʼelbetik skʼoplal?
LI YOYAL chopol balumil liʼe jaʼ jun mukʼta jutbil kʼop: jaʼ ti xchʼunojik ti xuʼ sventain stuk Balumil li krixchanoe, ti mu persauk xkoltaat yuʼun Jeovae (Sal. 2:2, 3). ¿Mi xuʼ te oy-o sbatel osil li kʼusi likem ta jutbil kʼope? Moʼoj. Pe mu persauk jmalatik akʼo slajes sba stuk li slumal Satanase, Jeova chakʼbe slajeb. Jaʼo tslajes kʼalal mi kʼot yorail chile xchiʼuk ti kʼuyelan tskʼane, xchiʼuk tstsak ta venta skotol ora li tukʼilal xchiʼuk kʼanelal yuʼune (Sal. 92:7; Pro. 2:21, 22).
2 Xi la stsʼiba li jtakbol Pedroe: «Ti scʼacʼalil ta xtal ti Cajvaltique, mu naʼbaj, jaʼ to xavaʼie, liʼ xa onoʼox oy jech cʼu chaʼal junuc jʼelecʼ ti ta xtal ta acʼubaltique. Vaʼi un, ti vinajele, xvoʼoʼet noʼox ta xacʼ xiʼel ta sac chʼay batel. Ta xlaj ta cʼocʼ scotol ti cʼusitic oy ta stojole. Jech ec ti banomile xchiʼuc scotol ti cʼusitic oy ta stojole, jʼechʼel ta xlaj stsuts scʼoplal ta cʼocʼ» (2 Ped. 3:10, Ch). Li ta versikulo liʼe, ¿kʼusi jaʼ «ti vinajele» xchiʼuk «ti banomile»? ¿Kʼusi jaʼ «ti cʼusitic oy» ti «ta xlaj ta [kʼokʼe]»? ¿Kʼusi la skʼan laj yal Pedro kʼalal «ti banomile xchiʼuc scotol ti cʼusitic oy ta stojole, jʼechʼel ta xlaj stsuts scʼoplal ta cʼocʼ», xie? Jsabetik stakʼobil taje, jaʼ me jech lek chapalutik sventa jtsaltik li kʼusitik xibal sba poʼot xa xkʼot ta pasele.
Li vinajel xchiʼuk balumil ti ta sak chʼay batele
3. ¿Kʼusi jaʼ li vinajel albil skʼoplal ta 2 Pedro 3:10, xchiʼuk kʼuxi chlaj?
3 Bakʼintik li Vivliae «vinajel» chalbe skʼoplal li ajvaliletike, yuʼun jaʼ toyol skʼoplalik ta stojolal li yan krixchanoetike (Isa. 14:13, 14; Apo. 21:1, 2). Li vinajel ti «ta sac chʼay batel[e]» jaʼ skʼoplal li ajvaliletik ta balumil ti namajem ta stojolal Diose. ¿Kʼu yuʼun chichʼ alel ti «xvoʼoʼet noʼox», o jech kʼuchaʼal chal yan Vivliae «tsots chbakʼ ti chmak jchikintik yuʼune»? Yikʼaluk van jaʼ ta skoj ti toj anil chlaje.
4. ¿Kʼusi jaʼ «ti banomile», xchiʼuk kʼu yelan chichʼ lajesel?
4 «Ti banomile» jaʼ skʼoplal li krixchanoetik ti namajemik ta stojolal Diose. Jech kʼuchaʼal li avie, li ta skʼakʼalil Noee oy toʼox jun chopol balumil ti laj yichʼ lajesel ta Nojelal ta voʼ ti jech laj yal li Diose. «Liʼ ta orae, li vinajel xchiʼuc banamile chapanbil xa scʼoplal ta xcʼacʼ ta cʼocʼ ti cʼalal yorail chapanele, jaʼ ta scʼop noxtoc li Diose. Xchiʼuc jaʼ yorail chbatic ta chʼayel li chopol cristianoetique.» (2 Ped. 3:7.) Li ta Nojelal ta voʼe, ta j-echʼel noʼox lajik li chopol krixchanoetike, yan li ta lajelal chtale xcholet chkʼot ta pasel, jaʼo kʼalal yorail «tsots [vokolile]» (Apo. 7:14, Ch). Baʼyel, li Diose tstijbe yoʼonton li politikoetik ta balumil sventa tslajesik li yajkontra ti spʼajoj tajeke, li «mucʼta lum [Babiloniae]», jaʼ xkaltik, skotol li relijionetik ti mulivajemik ta mantale (Apo. 17:5, 16; 18:8). Li ta slajebale —li pas kʼop ta Armagedone—, jaʼ stuk Jeova tslajes li kʼusi to chkom ta sbalumil Satanase (Apo. 16:14, 16; 19:19-21).
«Ta xlaj ta cʼocʼ scotol ti cʼusitic oy[e]»
5. ¿Kʼusi smakoj li kʼusitik ta lokʼolkʼope?
5 ¿Kʼusi jaʼ «ti cʼusitic oy» ti «ta xlaj ta [kʼokʼe]»? Li buchʼutik chanemike chalik ti jpʼel kʼop ta griego ti jaʼ chalbe skʼoplal «cʼusitic» xie, jaʼ skʼan xal «yoyaltak» o «slikeb kʼusitik». Jlik diksionario sventa Vivlia xi chal eke: «Jaʼ toʼox chichʼ tunesel [sventa chichʼ albel skʼoplal] letraetik» ti jaʼ baʼyel «kʼusitik laj yichʼ tunesel» sventa li kʼop ti tsʼibabile. Jaʼ yuʼun chaʼa, «ti cʼusitic» xi chal Pedroe jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusitik chakʼ ta ilel, talelaletik xchiʼuk kʼusitik tskʼan tsta balumil ti skontrainoj kʼusi tskʼan Diose. Taje te tsakal skʼoplal li «espíritu liʼ ta banamile» ti jaʼ «ch-abtej ta stojol li bochʼotic mu scʼan xchʼunique» (1 Cor. 2:12; kʼelo Efesios 2:1-3). Li espiritu taje «icʼ» sbi xtok, yuʼun pukem ta sjunul balumil ti sventainoj li Diabloe. Xchiʼuk chakʼ akʼo jechuk snopbenik, kʼusitik tsnop tspasik, kʼusitik tsloʼiltaik xchiʼuk kʼusitik tspas li krixchanoetik jech kʼuchaʼal «li banquilal ti ta icʼ chanove, ti tsots svuʼele», ti muʼyuk buchʼu yan ti jaʼ li jtoyba xchiʼuk jkontrainvanej Satanase.
6. ¿Kʼuxi chvinaj li espiritu liʼ ta balumile?
6 Akʼo mi xakʼik venta o mi moʼoj, li krixchanoetik ti xkuchojik li espiritu yuʼun balumile chakʼik akʼo x-och ta snopbenik xchiʼuk ta yoʼontonik li kʼusi tskʼan Satanase, jaʼ yuʼun chchanbeik li snopben xchiʼuk li kʼusitik tspase. Ta skoj taje, jaʼ tspasik li kʼusi tskʼan yoʼontonike, mu sventaikuk li kʼusi tsnop Diose. Jtoyba chakʼ sbaik xchiʼuk jaʼ noʼox tskʼan sba stukik, tstoy sbaik ta stojolal li buchʼu oy yabtelike xchiʼuk jaʼ tspasik «li cʼusi chopol tscʼan [sbekʼtalike], li cʼusi tscʼupin [satike]» (kʼelo 1 Juan 2:15-17). *
7. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal skʼan jchabi li koʼontontike?
7 ¡Toj tsots skʼoplal ti jchʼuntik li beiltasel liʼe: «Tscʼan chanop lec li cʼusi chaticʼ ta avoʼntone»! (Pro. 4:23.) Ta sventa taje skʼan jtunes jpʼijiltik kʼuchaʼal yajtsʼaklomutik Cristo kʼalal ta jtʼujtik li kamigotaktike, li chʼayob oʼontonale xchiʼuk li skʼelel vunetike, o kʼalal ta jtunestik Internete. Xi chalbutik li Pabloe: «Qʼuelo me abaic, mu me xasloʼlaoxuc li bochʼotic bij scuyoj sbaique, ti mu meleluc cʼusi chalique, ti stalel noʼox cristianoetique, ti sventa noʼox banamile, yuʼun mu jaʼuc ta sventa li Cristoe» (Col. 2:8). Li pʼijubtasel taje mas to tsots skʼoplal li avie, yuʼun toj nopol xa li skʼakʼalil Jeovae, ti bu chtal jun kʼokʼ ti mu albajuk xkʼixnal ti chunijes «ti cʼusitic oy» ta sbalumil Satanase. Ta melel, mu xkuch yuʼunik li skʼakʼal yoʼonton Diose. Jechtik chal ek li Malaquías 4:1: «Ta xa xtal li jun cʼacʼal ti tstsan jech chac cʼu chaʼal hornoe. Scotol li jtoybaetique xchiʼuc li bochʼotic tspasic cʼusitic chopole jaʼ jech chcʼotic jech chac cʼu chaʼal taqui jobel. Cʼalal chtal li jun cʼacʼal leʼe chchicʼ scotol».
«Ti banomile xchiʼuc scotol ti cʼusitic oy ta stojole, jʼechʼel ta xlaj stsuts scʼoplal ta cʼocʼ»
8. ¿Kʼuxi ta «xlaj stsuts scʼoplal ta cʼocʼ» li balumil xchiʼuk yabteltake?
8 ¿Kʼusi la skʼan laj yal Pedro kʼalal laj yal «ti banomile xchiʼuc scotol ti cʼusitic oy ta stojole, jʼechʼel ta xlaj stsuts scʼoplal ta cʼocʼ», xie? Li jpʼel kʼop ti jelubtasbil kʼuchaʼal ta «xlaj stsuts scʼoplal ta cʼocʼ» xie, xuʼ xichʼ jelubtasel kʼuchaʼal «te chvinaj», «chkajtsaj lokʼel» o «chvinaj ta kʼelel». Jaʼ yuʼun li kʼusi chal Pedroe jaʼ skʼan xal ti ta tsatsal vokolile te chvinaj li kʼusi oy ta yoʼonton balumile. Li Jeovae chakʼ ta ilel ti jaʼ slumal Diabloe xchiʼuk ti skontrainoj Dios xchiʼuk li Ajvalilal yuʼune, xchiʼuk ti sta-o chichʼ lajesele. Isaías 26:21 xi chal ta sventa li chapanel chakʼ Diose: «Li Mucʼul Diose ta stots tal ta spasubmantal; chtal yacʼbe stoj smulic li cristianoetic ta banamile. Li banamile chacʼ ta ilel scotol li chʼichʼ malbile; muʼyuc tsnacʼ cʼu yepal li bochʼo milbilique».
9. 1) ¿Kʼusi skʼan jpʼajtik, xchiʼuk kʼu yuʼun? 2) ¿Kʼusi skʼan xkakʼ ta ilel ta jkuxlejaltik, xchiʼuk kʼu yuʼun?
9 Li ta skʼakʼalil Jeovae, li krixchanoetik ti yakʼoj sbaik ta patel yuʼun li balumil xchiʼuk li xchopol espiritue chakʼik ta ilel ta melel li stalelalike, ti tsmil sbaik ta jujuntale. Jech ta melel, li chʼayob oʼontonal ti naka majbail chvinaj ti nojem-o li balumil liʼe xuʼ van yakal chchapanbe snopben epal krixchanoetik li ta skʼakʼalil ti «ta jujuntal ta xlic stsac sbaic, ta xlic yacʼbe sba stuqui[ke]» (Zac. 14:13). Jaʼ yuʼun toj tsots skʼoplal ti jpʼajtik kʼusuk pelikula, livro, videojuego o yan kʼusi ti tstsʼun toybail ta koʼontontike, ti jkʼupintik li majbaile o yan talelaletik ti tspʼaj li Diose (2 Sam. 22:28; Sal. 11:5). Jech xtok, skʼan xkakʼtik ta ilel ta jkuxlejaltik li yabtel chʼul espiritue, yuʼun te smakoj talelaletik ti muʼyuk chkʼakʼ xchiʼuk jaʼ kuxul chi jkom-o kʼalal mi til skʼakʼal yoʼonton Diose (Gál. 5:22, 23).
«Achʼ vinajel xchiʼuc achʼ banamil»
10, 11. ¿Kʼusi jaʼ «li achʼ vinajel» xchiʼuk «achʼ banamil[e]»?
10 (Kʼelo 2 Pedro 3:13.) ¿Kʼusi jaʼ «li achʼ vinajel[e]»? Jaʼ li Ajvalilal yuʼun Dios ti laj yichʼ vaʼanel ta vinajel ta 1914 kʼalal «itsʼaqui scʼacʼalil» li «yanlum cristianoeti[ke]» (Luc. 21:24). Li buchʼutik sventainoj li Ajvalilal taje jaʼ Jesús xchiʼuk li 144,000, ti jutuk mu skotolikuk staojik xa li smotonik ta vinajele. Li buchʼutik tʼujbilik taje, ta slivroal Apocalipsise chakʼ ta ilel ti kʼotemik ta «chʼul lume, jaʼ li achʼ Jerusalene. Te ilic tal ta stojol Dios ta vinajel. Lec chapal iyal tal jech chac cʼu chaʼal jun tseb ti lec smeltsanoj sba cʼalal yuʼun xa chnupine» (Apo. 21:1, 2, 22-24). Li ta voʼneal Israele, te toʼox vaʼanbil ta Jerusalén li ajvalilale. Li ta achʼ balumile, li ta ajvalilale te ch-abtejik Jesús xchiʼuk li slekome, li Achʼ Jerusalene. Xkaltike, li jteklum taje «te [ch]lic tal [...] ta vinajel», yuʼun tsventain tal li Balumile.
11 Li «achʼ banamil[e]» jaʼ li jtsop krixchanoetik ti chnakiik li ta Balumil liʼe xchiʼuk ti la stʼuj stukik tspasatik ta mantal yuʼun li Ajvalilal yuʼun Diose. Li yajtuneltak Dios avie, xkaltike yakal xa skʼupinik jun paraiso. Pe ta tsʼakale, li paraiso taje tsta-o yav ta melel: jaʼ li ta «banamil ta to xtale», jaʼ xkaltik, li achʼ balumile (Heb. 2:5). ¿Kʼusi skʼan ta jpastik sventa te xi jnaki?
Jchapan jbatik sventa li smukʼta kʼakʼalil Jeovae
12. ¿Kʼu yuʼun chʼayem yoʼonton chkom li krixchanoetik ta balumil kʼalal mi vul li skʼakʼalil Jeovae?
12 Li Pablo xchiʼuk Pedroe koʼol laj yalik ti jaʼ jech chtal «cʼu chaʼal chtal jʼelecʼ» li skʼakʼalil Jeovae, jaʼ xkaltik, ti ta mukul xchiʼuk ti muʼyuk bu malabile (kʼelo 1 Tesalonicenses 5:1, 2). Kʼalal ta melel yajtsʼaklomtak Cristo ti vikʼil sat yakal smalaike, labal to chilik ti ta anil noʼox chvule (Mat. 24:44). Pe ta sventa li krixchanoetik ti nom oyik ta stojolal Jeovae, maʼuk noʼox labal chilik li kʼakʼal taje. Xi la stsʼiba li Pabloe: «Cʼalal jech chal li cristianoetique: “Jun coʼntontic, muʼyuc cʼusi xiʼbal sba”, me xiique, jaʼo ta ora noʼox chvul ta loqʼuel tsots vocol [lajelal] ta stojolic. Jaʼ jech chac cʼu chaʼal jun ants ti ta ora noʼox chlic xaʼay cʼalal oy xchʼute. Me junuc muʼyuc bochʼo xuʼ chjatov» (1 Tes. 5:3).
13. ¿Kʼuxi xuʼ mu sloʼlautik li balumil kʼalal xi chalike: «Jun coʼntontic, muʼyuc cʼusi xiʼbal sba» xiike?
13 Kʼalal chalik: «Jun coʼntontic, muʼyuc cʼusi xiʼbal sba» xiike, jaʼ noʼox yan jutbil kʼop ti chakʼik ta naʼel li pukujetike; pe mu xuʼ yuʼunik sloʼlael li yajtuneltak Jeovae. Xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Li voʼoxuque [...], muʼyucoxuc xa ta icʼ osil jech mu chʼayeluc avoʼntonic chvul staoxuc jech chac cʼu chaʼal li bochʼo chʼayem yoʼnton chtaat yuʼun jun jʼeleqʼue. Yuʼun li voʼoxuque acotolic oyoxuc xa ta sac osil, oyoxuc xa ta cʼacʼaltic» (1 Tes. 5:4, 5). ¡Toj tsots skʼoplal ti teukutik-o li ta sak osil ta mantale, ti nomuk oyutik li ta ikʼ osil ta slumal Satanase! Xi la stsʼiba li Pedroe: «Voʼoxuc ti lec jcʼanojoxuque, baʼyuc xa laj avaʼyic scotol. Jaʼ yuʼun bijanic me, yuʼun jech mu xasloʼlaoxuc li chopol jloʼlavanejetique [jecheʼ jchanubtasvanejetik ta tsobobbail], jech mu xacomtsanic li cʼusi lec achʼunojic xae» (2 Ped. 3:17).
14, 15. 1) ¿Kʼu yelan yichʼojutik ta mukʼ li Jeovae? 2) ¿Kʼusitik pʼijubtasel yakʼoj ta naʼel Dios ti skʼan tsots skʼoplal xkiltike?
14 Kakʼtik venta ti Jeovae maʼuk noʼox chalbutik: «Bijanic me». Moʼoj, yuʼun chichʼutik ta mukʼ xtok kʼalal «baʼyuc xa laj [yakʼ kaʼitik] scotol[e]», jaʼ xkaltik, ti chakʼ jnaʼtik li kʼusitik chkʼot ta pasel ta tsʼakale.
15 Kʼux ta alel, pe kʼalal chichʼ vulesel ta joltik ta tsobobbail ti skʼan vikʼiluk jsatike, oy buchʼutik muʼyuk tstsakik ta venta, maʼuk noʼox taje, yuʼun chlabanvanik xchiʼuk solel mu xchʼunik. Xuʼ van xi chalike: «Ep xa jabil jech chalilanik chkaʼie». Pe skʼan xaʼibeik smelolal ti kʼalal jech chalike maʼuk noʼox chchibal kʼoptaik li j-abtel ti tukʼ yoʼontone, yuʼun jaʼ chchibal kʼoptaik li Jeova xchiʼuk xNichʼone. Ta melel, jaʼ stuk Jeova ti xi chalbutik ta jujuntale: «Malao noʼox avaʼi» (Hab. 2:3, Ch). Jech xtok, jaʼ Jesús ti buchʼu xi chalbutike: «Viqʼuiluc me asatic [...], yuʼun mu xanaʼic cʼusi ora chital, vuʼun li Avajvalicune» (Mat. 24:42). Jech xtok, xi la stsʼiba li Pedroe: «Jech tscʼan ti lec, ti tucʼ chapas abaique. Tscʼan ti jʼechʼel chavichʼic o ta mucʼ li Diose. Yuʼun jech jun avoʼnton chamalaic, jech chavaqʼuic taluc ta ora scʼacʼalil li Diose» (2 Ped. 3:11, 12). Li j-abtel ti tukʼ yoʼonton xchiʼuk li Jtsop Jbeiltasvanej yuʼune, mi jsetʼuk ti chʼabal sbalil chilik li tsatsal pʼijubtaseletik taje.
16. ¿Kʼusitik talelaletik skʼan jpʼajtik, xchiʼuk kʼu yuʼun?
16 Li buchʼu xchʼunoj ti chjalij li Yajvale jaʼ li «chopol jʼabtele» (Mat. 24:48). Taje te tsakal skʼoplal li ta jtsop krixchanoetik albil ta 2 Pedro 3:3, 4 ti xie: «Cʼalal slajebtic xa batel cʼacʼale, ta xlic jlabanvanejetic ti jaʼ noʼox batem yoʼnton tspasic cʼusi tscʼan yoʼnton stuquique». Ta melel, tstseʼintaik li buchʼutik chchʼunik mantale xchiʼuk ti lek vikʼil sat tsmalaik li skʼakʼalil Jeovae. Jaʼ batem ta yoʼontonik li kʼusi tskʼan stukike, maʼuk li spasbel yabtel Diose xchiʼuk ti tskolta sbaik li ta Ajvalilal yuʼune. ¡Mu me jchantik li toybail taje xchiʼuk ti toj xibal sbae! Jaʼ lek, kakʼtik venta ti «yuʼun tscʼan chijcolutic» ti «ep smucʼul yoʼnton li Cajvaltique» xchiʼuk oyuk me ep kabteltik ta xcholel li mantale xchiʼuk ti ta jpastik ta yajtsʼaklom Cristo li krixchanoetike. Mu me xbat tajek koʼontontik snaʼel kʼusi ora chkʼot ta pasel li kʼusitik albile, yuʼun jaʼ noʼox Jeova oy ta sba chal kʼusi ora chkʼot ta pasel (2 Ped. 3:15; kʼelo Hechos 1:6, 7).
Jpat koʼontontik ta stojolal li Dios ti chkoltavane
17. ¿Kʼusi la spasik li tukʼil yajtsʼaklomtak Cristo ti albatik yuʼun Jesús ti akʼo xlokʼik ta Jerusalene, xchiʼuk kʼu yuʼun jech la spasik?
17 Li ta sjabilal 66 ta jkʼakʼaliltike, li jromail soltaroetike ochik ta Judea. Li tukʼil yajtsʼaklomtak Cristoe snaʼojik ti albatik yuʼun Jesús ti akʼo xlokʼik noʼox ta Jerusalén kʼalal mi xuʼ chilike, vaʼun jech la spasik kʼalal xuʼ laj yilike (Luc. 21:20-23). ¿Kʼu yuʼun anil xchiʼuk jpʼel yoʼonton la xchʼunik mantal? Jamal ta ilel ti te oy-o ta sjolik li pʼijubtasel laj yal Jesuse. Akʼo mi lek snaʼojik ti chil svokolik ta skoj li kʼusi la spasike —yuʼun jech laj yal xtok li Cristoe—, snaʼojik lek ti muʼyuk ch-iktaatik yuʼun Jeova mi tukʼ-o chakʼ sbaike (Sal. 55:22).
18. Jech kʼuchaʼal chal Lucas 21:25-28, ¿kʼu yelan skʼan chavil li tsatsal vokolil ti poʼot xa xtale?
18 Li voʼotik eke skʼan ta sjunul koʼonton jpat koʼontontik ta stojolal Jeova, yuʼun jaʼ noʼox stuk xuʼ spojutik kʼalal mi tal tsatsal vokolil ta stojolal li balumil liʼe, ti jaʼo chil ep svokol krixchanoetik ti muʼyuk bu jech kʼotem ta pasele. Kʼalal mu to bu slajesoj li kʼusitik komem ta balumil li Jeovae, li ta tsatsal vokolile chkʼot yorail ti krixchanoetike «ch-alubic ta scoj xiʼel, xchiʼuc ta scoj scʼop oʼntonal li cʼusitic chtal liʼ ta banamile». Pe, li tukʼil yajtuneltak Diose muʼyuk bu chnikik ta xiʼel jech kʼuchaʼal li yajkontratak Diose. Yuʼun xmuyubajik noʼox, yuʼun snaʼojik ti nopol xa li skolebalike (kʼelo Lucas 21:25-28).
19. ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta yan xchanobil chtale?
19 Ta melel, li buchʼutik xchʼakoj sbaik ta stojolal balumil xchiʼuk «ti cʼusitic oy» yuʼune lek kʼusi tstaik ta tsʼakal. Pe jech kʼuchaʼal ta jkʼeltik ta yan xchanobil chtale sventa jtatik kuxlejal sbatel osile maʼuk noʼox ti mu jpastik li kʼusitik chopole. Skʼan xkakʼbetik yipal xtok sventa jechuk jtalelaltik xchiʼuk ti jpastik kʼusitik lek chil li Jeovae (2 Ped. 3:11).
[Tsʼib ta yok vun]
^ Li talelaletik ti chakʼ ta chanel li espiritu liʼ ta balumile te chichʼ albel mas skʼoplal ta Razonamiento a partir de las Escrituras, pajina 140 kʼalal ta 144.
¿Mi xa naʼ yalbel smelolal?
• ¿Kʼusi jaʼ li vinajel xchiʼuk balumil avie?
• ¿Kʼusi jaʼ «ti cʼusitic oy[e]»?
• ¿Kʼusi jaʼ li «achʼ vinajel xchiʼuc achʼ banamil[e]»?
• ¿Kʼu yuʼun jpatoj sjunul koʼontontik ta stojolal li Diose?
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 5]
¿Kʼuxi xuʼ jchabi koʼontontik xchiʼuk ti chʼakalukutik-o ta stojolal balumile?
[Lokʼol ta pajina 6]
¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti jaʼ sventa «chijcolutic» ti «ep smucʼul yoʼnton li Cajvaltique»?