Anie Edinyan̄a Mbon Oro Ẹsemede Ẹyom Un̄wam?

“O Abasi, nọ edidem mme ikpe fo, . . . Koro enye ayanyan̄a ubuene ke ini enye esemede.”—PS. 72:1, 12.

1. Se iketịbede inọ David ekpep nnyịn nso aban̄a mbọm Abasi?

IKỌ emi etiede nte Edidem David eke Israel eset ekewet mi enem didie ntem! Ediwak isua ke edem mbemiso enye ekewetde ikọ emi, David ama atua n̄kpọfiọk ke ndikesịn efịbe ye Bath-sheba. David ama ekpe Abasi ubọk ini oro ete: “Sọhi ndudue mi fep ke ediwak mbọm fo. . . . Idiọk ido mi onyụn̄ odu mi ke iso kpukpru ini. . . . Sese, n̄kamana ke ukwan̄; eka mi okonyụn̄ oyomo mi ke idiọk.” (Ps. 51:1-5) Jehovah esiti ke ikadada idiọkn̄kpọ idimana esinyụn̄ atua nnyịn mbọm.

2. Didie ke Psalm 72 ekeme ndin̄wam nnyịn?

² Jehovah ọfiọk ke imenen̄ede inyene mbọm. Kpa nte enye ama eketetịn̄, Edidem emi enye eyetde aran “ayanyan̄a ubuene ke ini enye esemede; ye owo ukụt, ye owo eke mînyeneke andinyan̄a. Enye ayatua eyen unana ye ubuene mbọm, onyụn̄ anyan̄a ukpọn̄ mme ubuene.” (Ps. 72:12, 13) Didie ke ẹdinam emi? Psalm 72 asian nnyịn. Kpa ye oro psalm emi aban̄ade ukara Solomon eyen David, enye anam ifiọk nte ukara Eyen Abasi, kpa Jesus Christ, edisiode ubonowo ke ukụt.

 Nte Ukara Christ Editiede

3. Nso ke Solomon ekeben̄e, ndien nso ke Abasi ọkọnọ enye?

³ Ke David ama ọkọnọ uyo ete ẹnam Solomon edidem, enye ama ọnọ Solomon akpan item emi Solomon akanamde ke ofụri esịt. (1 Ndi. 1:32-35; 2:1-3) Ekem Jehovah ama owụt Solomon idem ke ndap onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Ben̄e se ndinọde fi.” Solomon ekeben̄e n̄kpọ kiet kpọt, ete: “Nọ owo fo ndien esịt ọniọn̄, man n̄kpe ikpe ikọt fo, man ntịm mfiọk eti ye idiọk.” Sia Solomon okosụhọrede idem eben̄e Abasi n̄kpọ emi, Abasi ama akam ọnọ enye akan se enye ekeben̄ede.—1 Ndi. 3:5, 9-13.

4. Nso ke Ọbọn̄ an̄wan Sheba eketịn̄ aban̄a ukara Solomon?

⁴ Jehovah ama anam emem ye uforo oro akanam ukara ndomokiet mînyeneke ke isọn̄ emi ẹdu ke ini ukara Solomon. (1 Ndi. 4:25) Ọbọn̄ an̄wan Sheba, ye anyan udịm mbet esie, esịne ke otu mbon oro ẹkekade ẹkese nte ukara Solomon etiede. Enye ọkọdọhọ Solomon ete: “Se n̄kokopde ke edem nnyịn . . . edi akpanikọ. [Owo] iketịn̄ke ibio inọ mi; eti ibuot ye inyene ẹmebe etop oro n̄kokopde.” (1 Ndi. 10:1, 6, 7) Edi ọniọn̄ Jesus ama enen̄ede okpon akan eke Solomon, ntak edi oro Jesus ọkọdọhọde ntem aban̄a idemesie ete: “Sese! se ikponde ikan Solomon odu mi.”—Matt. 12:42.

Emem Oyodu ke Ukara Akamba Solomon

5. Nso ke Psalm 72 anam ifiọk, ndien nso ke emi owụt?

⁵ Ẹyak ineme se isịnede ke Psalm 72 man ifiọk mme edidiọn̄ oro idinyenede ke ukara Jesus Christ, kpa Akamba Solomon. (Kot Psalm 72:1-4.) Psalm emi owụt nte Jehovah adade ukara Eyen esie, Jesus Christ, emi edide “Ọbọn̄ Emem.” (Isa. 9:6, 7) Abasi ọyọnọ Akamba Solomon emi ndausụn̄ ‘ndikpe ikpe mbon oro ẹtụhọrede nnyụn̄ nnyan̄a nditọ unana.’ Enye edikara ke emem ye ke edinen ido. Ke ini Jesus okodude ke isọn̄, enye ama owụt se imọ idinamde ke ini idikarade ke tọsịn isua.—Edi. 20:4.

6. Jesus okowụt ke nso edidiọn̄ ke idinyene ke ukara imọ?

⁶ Kere ban̄a ndusụk n̄kpọ oro Jesus Christ anamde emi owụtde se enye edinamde ọnọ ubonowo man osu Psalm 72. Enen̄ede enem nnyịn ndikụt akwa mbọm oro enye enyenede ọnọ mbon ukụt. (Matt. 9:35, 36; 15:29-31) Ke uwụtn̄kpọ, ke ini owo akpamfia akasan̄ade ekpere Jesus ekekpe enye ubọk ete: “Edieke afo akam amade, emekeme ndinam mi nsana.” Jesus ama ọbọrọ enye ete: “Mmama. Sana.” Ntre, akpamfia ama okụre enye. (Mark 1:40-42) Ekem, Jesus ama osobo ebeakpa kiet emi ikpọn̄-ikpọn̄ eyen esie akakpade. Mbọm ebeakpa oro ama anam Jesus ọdọhọ eyen esie oro ama akakpa ete: “Daha ke enyọn̄!” ndien enye ama adaha ada, onyụn̄ afiak odu uwem.—Luke 7:11-15.

7, 8. Didie ke Jesus okowụt ke imenyene odudu ndikọk udọn̄ọ?

⁷ Jehovah ama ọnọ Jesus odudu ndinam mme utịben̄kpọ. Ikụt emi ke se iketịbede inọ “n̄wan kiet . . . emi ọkọdọn̄ọde uwọrọiyịp ke isua duopeba.” Okposụkedi  emi enye okokụtde “ekese ubiak ke ubọk ediwak mbiausọbọ onyụn̄ abiat kpukpru se enye enyenede,” idem akakam ọdọdiọk enye akan. Mma emi ama odụk otuowo okotụk Jesus, kpa ye emi Ibet akakpande owo emi ọkọdọn̄ọde uwọrọiyịp ndinam utọ n̄kpọ oro. (Lev. 15:19, 25) Jesus ama okop ke odudu ọwọrọ imọ ke idem onyụn̄ obụp m̀mê anie otụk imọ. Idem ama enen̄ede enyek mma emi tutu enye edi “ediduọ [Jesus] ke iso etịn̄ ofụri akpanikọ ọnọ enye.” Ke Jesus ama okokụt ke Jehovah anam idem ọsọn̄ mma oro, enye eketịn̄ ikọ ye enye sụn̄sụn̄ ete: “Eyenan̄wan, mbuọtidem fo amanam idem ọsọn̄ fi. Nyọn̄ ke emem, nyụn̄ bọhọ idiọk udọn̄ọ fo kop nsọn̄idem.”—Mark 5:25-27, 30, 33, 34.

⁸ Jesus ama ada odudu oro Abasi ọkọnọde enye ọkọk mme owo udọn̄ọ, ndien anaedi emi ama otụk mbon oro ẹkekụtde mme utịben̄kpọ emi n̄ko. Ke uwụtn̄kpọ, anaedi ama enen̄ede enem mme owo ndikụt Jesus ọkọkde udọn̄ọ mbemiso ọkọkwọrọde ọwọrọetop Ukwọrọikọ esie oro ke Obot. (Luke 6:17-19) Ke ini John Baptist ọkọdọn̄de isụn̄utom iba ẹkebụp Jesus m̀mê enye edi Messiah, mmọ ẹma ẹkụt enye anamde ‘udọn̄ọ ye ọkpọsọn̄ ubiak okụre mme owo, ebịnde ndiọi spirit osion̄o ediwak owo ke idem, onyụn̄ anamde ediwak nnan ẹkụt usụn̄.’ Ekem Jesus ama ọdọhọ isụn̄utom iba oro ete: “Ẹka, ẹkebụk se mbufo ẹkekụtde ẹkenyụn̄ ẹkopde ẹnọ John: nnan ẹkụt usụn̄, mbụn̄ọ ẹsan̄a isan̄, ẹnam mbon akpamfia ẹsana, inan ẹkop n̄kpọ, ẹnam mme akpan̄kpa ẹset, ẹnyụn̄ ẹkwọrọ eti mbụk ẹnọ mme ubuene.” (Luke 7:19-22) Anaedi etop emi ama enen̄ede ọsọn̄ọ John idem!

9. Nso ke mme utịben̄kpọ Jesus ẹkewụt?

⁹ Imọfiọk ke mbon oro Jesus okosiode ke ukụt ke ini enye okodude ke isọn̄ ẹma ẹfiak ẹnyene mfịna. Mbon oro enye ọkọkọkde udọn̄ọ m̀mê akanamde ẹset ẹma ẹfiak ẹkpan̄a. Edi mme utịben̄kpọ oro Jesus akanamde ke ini enye okodude ke isọn̄ ẹkewụt nte uwem editiede ye ubonowo ke nsinsi ke ini ukara esie.

Ibịghike, Ofụri Isọn̄ Edidi Paradise!

10, 11. (a) Mme edidiọn̄ Obio Ubọn̄ Abasi edibịghi adan̄a didie, ndien ukara Jesus editie didie? (b) Anie edidu ye Christ ke Paradise, ndien nso ke enye edinam man odu uwem ke nsinsi?

¹⁰ Domo ndikere nte uwem editiede ke Paradise ke isọn̄ emi. (Kot Psalm 72:5-9.) Mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ ata Abasi ẹyekop inem uwem ke Paradise adan̄a nte utịn ye ọfiọn̄ ẹdude—oro edi, ke nsinsi nsinsi! Edidem Jesus Christ editie nte ‘edịm emi edepde ọduọhọ mbiet emi ẹtemde, nte n̄ken̄e n̄ken̄e edịm oro ebịtde isọn̄.’

¹¹ Nte afo etiede ekere nte psalm emi edisude, ndi idotenyịn edidu uwem ke nsinsi ke Paradise ke isọn̄ inemke fi esịt? Ke akpanikọ, ama enen̄ede enem anamidiọk oro ẹkekọn̄de ke eto ke ini Jesus ọkọdọhọde enye ete: “Afo oyodu ye ami ke Paradise.” (Luke 23:43) Jesus ayanam owo oro eset ke ini enye edikarade isọn̄ ke tọsịn isua. Edieke enye edisụkde ibuot inọ ukara Christ, enye oyodu uwem ke isọn̄ emi ke nsinsi, okop inemesịt inyụn̄ idọn̄ọke tutu amama.

12. Nso ifet ke ẹdinọ mme anam ukwan̄n̄kpọ oro ẹdinamde ẹset ke tọsịn isua oro Christ edikarade?

¹² “Edinen owo ayafiari” nte mbiet, oro edi, oyoforo ke ukara Akamba Solomon, Jesus Christ. (Ps. 72:7) Ẹyenen̄ede ẹkụt ima ye mfọnido Christ nte ẹkekụtde ke ini enye okodude ke isọn̄. Ke obufa ererimbot emi Abasi ọn̄wọn̄ọde mi, ẹyenọ idem “mme anam ukwan̄n̄kpọ” emi ẹdinamde ẹset ifet ndidu uwem ekekem ye mme edumbet Jehovah man ẹka iso ẹdu uwem. (Utom 24:15) Edi owo idiyakke mbon oro mîmaha ndidu uwem ekekem ye se Abasi oyomde ẹka iso ẹdu uwem mbak ẹdibiat emem ye ifụre obufa ererimbot oro.

13. Obio Ubọn̄ Abasi edikara ikesịm m̀mọ̀n̄, ndien ntak emi n̄kpọ ndomokiet mîditreke emem do?

 ¹³ Psalm 72:8, 9 owụt nte ukara Akamba Solomon edisịmde ofụri isọn̄. Itien̄wed oro ọdọhọ ete: “Enye ayada ubọn̄ ọtọn̄ọde ke inyan̄ kiet tutu esịm eken, onyụn̄ ọtọn̄ọde ke akpa [Euphrates] tutu esịm ke utịt isọn̄. Mme andidụn̄ ikọt ẹyenụhọ ke iso esie; ndien mme asua esie ẹyedei ntan.” Ih, Jesus Christ ayakara ofụri isọn̄. (Zech. 9:9, 10) Mbon oro ẹmade ukara esie ye mme edidiọn̄ Obio Ubọn̄ esie “ẹyenụhọ ke iso esie” ndiwụt ke isụk ibuot inọ enye ke imaesịt. Edi ẹyekpọk mme anamidiọk oro mînyịmeke ndikabade esịt ẹfep ẹkpededi mmọ ẹdi “isua ikie.” (Isa. 65:20) Mmọ “ẹyedei ntan.”

Jesus Okop Nnyịn Mbọm

14, 15. Isan̄a didie ifiọk ke Jesus ọfiọk se iwọrọde nnyịn, ye nte ke “enye ayanyan̄a ubuene ke ini enye esemede”?

¹⁴ Anamidiọk ubonowo ẹdu ke ata idiọk idaha ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹyom un̄wam. Edi nnyịn imenyene idotenyịn. (Kot Psalm 72:12-14.) Jesus, kpa Akamba Solomon, okop nnyịn mbọm sia enye ọfiọk idaha nnyịn nte mme anana-mfọnmma owo. Akan oro, Jesus ama ọbọ ufen ke ntak edinen ido, ndien Abasi ama ayak enye osobo idomo. Jesus ama akam enen̄ede okop mfụhọ tutu “ibibiak esie akabade etie nte mme ntọi iyịp eke ẹtọide ke isọn̄.” (Luke 22:44) Ekem enye ama ofiori ke eto ndutụhọ ete: “Abasi mi, Abasi mi, ntak emi afo ọkpọn̄de mi?” (Matt. 27:45, 46) Kpa ye kpukpru ufen oro Jesus ọkọbọde, ye kpukpru en̄wan oro Satan akan̄wanade oyom ndinam enye ọkpọn̄ Jehovah, Jesus okosụk ananam akpanikọ ọnọ Jehovah Abasi.

¹⁵ Imenen̄ede inịm ke Jesus okụt ubiak oro ikopde oyonyụn̄ anyan̄a “ubuene ke ini enye esemede; ye owo ukụt, ye owo eke mînyeneke andinyan̄a.” Sia Jesus amade nnyịn nte Ete esie, enye oyokop ikọ mme ubuene, ọkọk mmọ eke esịt anuahade, onyụn̄ ofụk mmọ unan. (Ps. 69:33; 147:3) Jesus ekeme “nditiene nnyịn n̄kop mmemidem,” koro ‘ẹma ẹdomo enye ẹse ke kpukpru usụn̄ nte nnyịn.’ (Heb. 4:15) Enem didie ntem ndifiọk ke Edidem Jesus Christ ke akara idahaemi ke heaven, ndien ke enen̄ede ọdọn̄ enye nditre kpukpru ufen oro ibọde mi.

16. Solomon akasan̄a didie ọfiọk nte n̄kpọ etiede ye mbon oro enye akakarade?

¹⁶ Solomon ama ‘esitua nditọ unana mbọm’ sia enye ama enyene ọniọn̄ ye ikike. Ke adianade do, n̄kpọ mmọn̄eyet ama esitịbe ọnọ enye. Amnon eyenete esie ama adan̄ Tamar eyenete esie ke n̄kanubọk, ndien Absalom eyenete esie ama owot Amnon ke ntak emi. (2 Sam. 13:1, 14, 28, 29) Absalom ama ọbọ David ukara, edi ikekwe unen sia Joab ama owot enye. (2 Sam. 15:10, 14; 18:9, 14) Ekem Adonijah eyenete Solomon ama odomo ndibọ enye ukara. Edieke enye ekpekekemede ndibọ Solomon ukara, ọwọrọ ke ẹkpekewot Solomon. (1 Ndi. 1:5) Se Solomon eketịn̄de ke akam ediyak temple nnọ Jehovah owụt ke enye ọdiọn̄ọ ukụt oro esịmde nditọ owo. Kop se enye eketịn̄de mi ke akam aban̄a mbon oro enye akarade: ‘Mmọ ẹfiọk ufen mmọ, ye ndutụhọ mmọ, Jehovah dahado, nyụn̄ nọ owo kpa nte ekemde ye kpukpru ido esie.’—2 Chron. 6:29, 30.

17, 18. Nso ubiak ke ndusụk mme asan̄autom Abasi ẹkop, ndien nso isin̄wam mmọ ẹyọ?

¹⁷ Se iketịbede inọ nnyịn ekeme ndidi ntak ubiak oro ikopde idahaemi. Kop se  Mary, * kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah emi odude ke iduọk isua 30 etịn̄de mi: “Ediwak n̄kpọ ẹdu oro ẹsinamde n̄kop inemesịt idahaemi, edi esịt esitek mi, bụt esinyụn̄ anam mi ke ini ntide se iketịbede inọ mi. Emi esinam mi nnen̄ede mfụhọ, ndien eyet esidọn̄ mi, nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke kpukpru se ikọwọrọde mi ẹketịbe n̄kpọn̄. Se iketịbede emi ẹsụk ẹfefịna mi, anam etie nte ke n̄wọrọke n̄kpọ, onyụn̄ anam esịt obiom mi.”

¹⁸ Esitie ediwak mme asan̄autom Abasi ntem ke idem, edi nso ikeme ndinọ mmọ ukeme ndiyọ? Mary ọdọhọ ete: “Nti ufan ye nditọete nnyịn ke esop ẹnam nnen̄ede n̄kop inemesịt. N̄kpọ en̄wen oro an̄wamde mi edi ndiwụk ekikere ke se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinam ke ini iso, mmonyụn̄ nnen̄ede nnịm ke eseme mi ayakabade idara.” (Ps. 126:5) Oyom idori enyịn ke Eyen Abasi, kpa Andikara emi Abasi emekde. Ẹma ẹtịn̄ ntịn̄nnịm ikọ ẹban̄a enye ẹte: “Enye ayatua eyen unana ye ubuene mbọm, onyụn̄ anyan̄a ukpọn̄ mme ubuene. Enye ayafak ukpọn̄ [mmọ] osio ke ukụt ye nnama: onyụn̄ ese iyịp mmọ ke n̄kpọ-uto.” (Ps. 72:13, 14) Nso ikọ ndọn̄esịt ke emi edi ntem!

Obufa Ererimbot Emi N̄kpọ Ẹdidude Barasuene

19, 20. (a) Psalm 72 owụt ke ewe mfịna ke Obio Ubọn̄ Abasi edikọk? (b) Anie ke ẹkpenen̄ede ẹtoro ke ntak ukara Christ, ndien etie fi didie ke idem ke ini etide se Obio Ubọn̄ Abasi edinamde?

¹⁹ Domo ndikere ini oro ndinen owo ẹdidude ke obufa ererimbot Abasi emi Akamba Solomon edikarade. Bible ọn̄wọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Uwak ibokpot ẹyedu ke isọn̄ ke nsom ikpọ obot; mfri esie ẹyenyen̄e nte Lebanon: ndien mbio-obio ẹyesehe nte mbiet in̄wan̄.” (Ps. 72:16) Sia owo mîsitọhọ ibokpot ke etịn̄e obot, emi owụt nte isọn̄ edifọnde n̄kpọ. Isọn̄ edifọn n̄kpọ “nte Lebanon,” kpa ebiet emi ekenen̄erede ọfọn n̄kpọ ke eyo ukara Solomon. Omokụt do, akan̄, unana udia, ye biọn̄ ẹdidi n̄kpọ eset! Abasi ọyọnọ kpukpru owo ‘udia eke enyenede isek.’—Isa. 25:6-8; 35:1, 2.

²⁰ Anie ke ẹkpetoro ke kpukpru edidiọn̄ emi? Akpan owo emi ẹkpetorode edi Nsinsi Edidem ye Andikara ofụri ekondo, Jehovah Abasi. Ke akpanikọ, kpukpru nnyịn iyadian uyo ọtọkiet ikwọ akpatre ikpehe edinem psalm emi: “Enyịn̄ [Edidem Jesus Christ] oyodu ke nsinsi; enyịn̄ esie eyebịghi adan̄a ini nte utịn ayamade: ẹyeda enye ẹdiọn̄ idem mmọ: kpukpru mme idụt ẹyedọhọ ẹte ọfọn ye enye. Ekọm Jehovah Abasi, kpa Abasi Israel, emi ikpọn̄-ikpọn̄ anamde mme utịbe n̄kpọ. Ẹnyụn̄ ẹkọm enyịn̄ ubọn̄ esie ke nsinsi: yak ubọn̄ esie onyụn̄ ọyọhọ ke ofụri ererimbot. Amen, ye Amen.”—Ps. 72:17-19.

[Ikọ Idakisọn̄]

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

• Ntịn̄nnịm ikọ Psalm 72 owụt nso?

• Anie edi Akwa Solomon, ndien ukara esie edisịm m̀mọ̀n̄?

• Ewe edidiọn̄ oro Psalm 72 asiakde ke afo enen̄ede ama?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 29]

Uforo eyo ukara Solomon akada aban̄a ukara anie?

[Ndise ke page 32]

Odot inam ofụri se ikekeme man itiene idu ke Paradise ke ini ukara Akwa Solomon