Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

¿Khitimpis Caín chachax jaqichasïna?

¿Khitimpis Caín chachax jaqichasïna?

Kunsa liytʼirinakax yatiñ munapxi

¿Khitimpis Caín chachax jaqichasïna?

▪ Bibliar jan yäqir jaqinakax akham sasaw jisktʼañ yatipxi: “Adanampi Evampix pä yuqall wawanakanikïpchinxaya, ¿khitimpirak Cainax jaqichasinsti?” sasa. Ukampis uka jisktʼar sum qhanañchtʼañatakix Bibliaw sum amuytʼayistu.

Génesis 3 ukat 4 jaljanakatxa akanakwa amuysna: 1) Evax “taqi jakirinakan taykap[äñapänwa]”. 2) Cainax yurkäna ukhat Abel jilapar jiwaykäna ukhakamax walja maranakaw pasxäna. 3) Jaqunukutäkän ukhaxa, Cainax “uraqi muyusarakiw sarnaq[xäna]”, kunattix jiwayatäñwa axsaräna. 4) Inas jilanakapasa kullakanakapas jan ukax parientenakapas jupar jiwayañ munapxchïna, ukwa kuna señaltï Cainar jan jiwayapxañapatak Diosax uskkäna ukax uñachtʼayistu. 5) Ukatxa ‘Nod, sat chiqar jakir sarxäna’ ukhaw “warmipampi[x] mayachasxäna” (Génesis 3:20; 4:3, 12, 14-17).

Taqi ukanakaw Cainan warmipax Evan familiapat jutirïtap amuytʼayistu, ukampis kunapachay yuriskchïna uk janiw yatktanti. Adanax 930 maranïxäna ukhakamax “ yuqall wawa[naka], imill wawa[nakaw] utjarapirakïna” sasaw Génesis 5:4 qillqatan qhanañchi. Ukhamarusa, Cainax kullakapampiw jaqichasïna sasax Bibliax janiw siskiti. Jan ukasti Cainan jaqunukutäxatapatwa nayraqat parli ukxaruw warmipat parlaski, ukax walja tiempo pasxatap uñachtʼayistu, inas Adanampin Evampin mä allchhipamp jaqichaschïna. Ukatwa Comentario Bíblico Moody sat qillqatax “Cainan warmipax Adanampin Evampin familiapatwa jutäna” sasax qhanañchpacha.

Kunatsa Diosax Cainarux mä señal usküna ukxat arskasaxa 1800 maranakan Bibliat yatxattʼat Adam Clarke sat chachan arunakapat amuytʼañax wakisirakiwa. Cainax jiwayatäñwa axsarayasïna, kunattix “walja markanak uttʼayañjamawa” Adán chachat jutir familianakax utjxäna sasaw säna.

Cainax kullakapampi jan ukax Adanampin Evampin allchhipampi jaqichasispäna ukaxa, jichha tiempo jaqinakatakix janiw walit uñjatäkiti. Kunattix markan kamachinakaparjamax janiw walïkiti ukat wawanakas defecton kunaw yuripxaspa, ukatwa ukham amuyapxi. Frank LaGard Smith chachax La Biblia Cronológica sat libropan akham siwa: “Uka tiempon jakasir jañchi tuqit jila kullakanakax jupanak puraw jaqichasipxpachäna. Janisay ukham jaqichasiñax jutïr tiempon jaqinakatakix walit uñjatäñapäkchini ukhasa”. Ukat ak amuytʼañax wakisirakiwa, Moisesax katuqkäna uka leyirjamax familiaranak pura mayachasiñax janipuniw walïxänti. Uka leyinakxa, 1513 nayrïr pach maranwa Diosax uttʼayäna (Levítico 18:9, 17, 24).

Nayrïr awk taykasax jan juchanïpkäna ukhat aksarux waranqa waranq maranakaw pasawayxi. Inas uka urunakanxa wawanakax jan kuna defectoni ni awk taykan usup katuqawayasin yuripxchïna. Ukhamarusa, primo purkam jaqichasiñax jan walipuniwa, wawanakax defecton yuripxaspa sasaw jaqinakax amuyapxi, ukampis jichha tiempon yatxatäwinakarjamaxa, kunjamtï Journal of Genetic Counseling sat revistan qillqatäki ukarjamax janiw ukhamapunïkiti. Janiw Adán tiempon jakasir jaqinakatakisa ni Noé chachan urunakap nayras ukax jan walit uñjatäkänti. Ukatwa Cainasa warmipasa pachpa familiatäpxiw sisnaxa.