Tetekela Yehova Na O Akakwafwa

Abashimika ili lyashi ni ba Edmund Schmidt

Ilyo inshita yafikile iya kuti imonekele mu cilye ca mu New York, naibukishe amashiwi yali pa muulu. Ifi fyacitike mu October mu 1943. Lintu nalekumanya imyaka 25, ninshi nalikala imyaka mupepi na 4 mu cifungo pantu nalikeene ukuya ku nkondo. Nga filya fine fyacitile abasambi ba kwa Yesu, na ine nasalilepo “ukunakila Lesa ukucila ukunakila abantu.” (Imilimo 5:29) Ilyo nshilamushimikila ifyo cali, lekeni imushimikileko icalengele ncetekele sana muli Lesa.

NAFYELWE pa 23 April mu 1922, mu Cleveland, ku Ohio, mu U.S.A. Nafyalilwe mu ng’anda iinono iyali pa muulu we shitolo lya batata ilyo balepangilamo umukate. Ilyo papitile imyeshi 4, batata, ba Edmund, basangilwe ku kulongana kwa citungu ukwa Basambi ba Baibolo (e fyo Inte sha kwa Yehova shaishibikwe kale) ukwabelele pa Cedar Point, mupepi na ku Sandusky, apalepele amakilomita 160 ukufuma ku mwesu.

Abasangilwe ku kulongana babakonkomeshe ukuti “sabankanyeni, sabankanyeni, sabankanyeni Imfumu [ya kwa Lesa] no Bufumu bwa iko.” Pa nshiku ya Mulungu iyakonkelepo, batata batendeke ukulashimikila imbila nsuma. Babombele uyu mulimo pa myaka 66, mpaka lintu bafwile pa 4 July mu 1988. Bamayo bali ni ba Mary kabili bali ne cishinka kuli Lesa mpaka na lintu bafwile mu 1981.

Natendeka Ukupepa

Ulupwa lwesu lwalelongana mu cilonganino ca mu Cleveland umo balebomfya iciPolish. Lyonse pa Cibelushi akasuba, fwe baice twaleya pamo na bakalamba mu kushimikila imbila nsuma ku ng’anda ne ng’anda. Lyena pa nshiku ya Mulungu, abafyashi besu balekutika ku lyashi lya mu Baibolo ilyalebela mu muputule uukalamba uwa cikuulwa ico twalelonganinamo. Pa nshita imo ine, abaishibe sana ukusambilisha Baibolo balesambilisha fwe baice ifya kwa Lesa. Twali mupepi na 30 kabili baletusambilisha mu citabo caleti The Harp of God. * Tapakokwele, nalitendeke ukulasambilishako bambi Baibolo kabili balecita bwino sana.

Mu July, mu 1931, ulupwa lwesu lwasangilwe ku kulongana kwa citungu ukwa Basambi ba Baibolo na kumbi. Uno muku uku kulongana kwabelele mu Columbus, apali amakilomita 160 ukulola ku kapinda ka ku kulyo kabili apa ninshi no mwaice wandi Frank alifyalwa. Pali uku kulongana e po Abasambi ba Baibolo bainikwe ishina lyafuma mu Baibolo ilya kuti Inte sha kwa Yehova. (Esaya 43: 10-12) Pali ilya nshita na ine naleya mu kushimikila kabili twaleita abantu ukwisakutika ku lyashi lyali no kulanda ba J. F. Rutherford, abaleangalila umulimo wa Nte sha kwa Yehova. Nomba napapita imyaka ukucila 79, kabili ico nabikako sana amano kubombela Yehova Lesa pamo na bantu bakwe.

Naleshimikila Sana na Lintu Ifintu Fya-afishe

Ilyo calefika mu 1933, ifintu fyalyafishe nga nshi mu calo conse. Mu United States, abantu ukucila pali 15 milioni tabalebomba incito. Ubuteko tabwakwete indalama, kabili tabwakwete ne ndalama sha kwafwilisha abakalamba na bapiina. Lelo bamunyinefwe ne nkashi baleafwana. Pa nshiku ya Mulungu ulupwa lwesu lwalesenda umukate na mapai ku kulongana pa kuti twingapeelako bambi. Indalama shonse isho batata balekwata nga bapoka inkongole pa mpela ya mweshi baleshituma ku maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova aya mu Brooklyn, ku New York. Balishibe ukuti ishi ndalama shali no kubomba ku kwafwilisha umulimo wa kupulinta impapulo ishilanda pali Baibolo.

Muli ilya myaka, twalebomfya sana umulabasa pa kushimikila imbila nsuma. Pa milabasa ukucila 400 balelisha amalyashi yafuma mu Baibolo ayaleba pa kulongana kwa citungu. Muli ba 1930, ba Nte balipangile ne filimba na maseleti kabili balefipangila mu fakitare ya mu Brooklyn. Twalefibomfya mu mulimo wa kushimikila kabili twalecita lipoti imiku twalelishisha abashili Inte sha kwa Yehova ne mpendwa ya bantu abasangilweko.

Mu 1933, Adolf Hitler no buteko bwakwe ubwa ba Nazi batendeke ukuteka icalo ca Germany. Inte sha kwa Yehova isha mu Germany batendeke ukushicusha pantu tashaleipoosa mu fikansa fya mitekele ya calo. (Yohane 15:19; 17:14) Ba Nte abengi mu Germany balibapoosele mu cifungo nelyo ukubabika mu nkambi sha kucushishamo abantu pantu balekaana ukuipoosa mu fikansa fya mitekele ya calo nelyo ukusosa ukuti heil Hitler (ipusukilo lifuma kuli Hitler). Abengi balibepeye e lyo bambi balebabomfya bubi bubi ica kuti balifwile. Nangu ni balya balefumya mu fifungo balefwa pa numa fye ya nshita iinono pa mulandu wa fyo balebacusha. Abengi tabaishiba ifyo Inte sha kwa Yehova baleshicusha mu fyalo fimbi, ukubikako na mu United States.

Mu 1940, twailesangwa ku kulongana kwa citungu ukwabelele mu Detroit, mu Michigan. Pali uku kwine kulongana, pa 28 July, epo nabatishiwe ukulanga ukuti nali-ipeele kuli Yehova Lesa. Lelo ilyo kwashele umweshi umo ukuti tuye kuli uku kulongana, icilye icikalamba mu United States capangile ifunde lya kuti uwakaana ukupika salyuti kuli flagi ninshi apula mwi funde, kabili kumutamfya ne sukulu. Bushe ba Nte bacitilepo shani? Abengi balipangile amasukulu pa kuti bengalasambilisha abana babo. Aya masukulu baleyeta ukuti Amasukulu ya Bufumu.

Mu September mu 1939, Inkondo ya Calo iya Bubili yalitendeke mu Bulaya, kabili na bena America batendeke ukutungilila iyi nkondo. Ba  Nte abaice balebacusha no kubapuma ku bacaice na bakalamba abashaishibe ico twalekaanina ukuipoosa mu fikansa fya mitekele ya calo. Lipoti ilanga ukuti ukutula mu 1940 ukufika mu 1944, Inte sha kwa Yehova mu United States balishisanshile ukucila pa miku 2,500. Ukucusha ba Nte kwalicililemo lintu abena Japan baponeshe ibomba pa Pearl Harbor pa 7 December mu 1941. Ici cacitike ninshi papitile fye imilungu ukutula apo nabelele painiya, e fyo ba Nte beta uubomba sana umulimo wa kushimikila abantu imbila nsuma. Nalisungile indalama no kushita ing’anda iinono iya kukulikila kuli motoka iyalepele amamita 7, kabili fwe bengi twalikuukile ku Louisiana uko twaleshimikila.

Ukutucusha mu Citungu ca ku Kapinda ka ku Kulyo

Twalipokele ulusa ku bantu ba kulya ukuti twimike ing’anda yesu iya kukulikila kuli motoka mwi bala lya fisabo ilyaba mu musumba wa Jeanerette. Bushiku bumo pa Cibelushi twaile mu kushimikila mu musebo, lelo umukalamba wa bakapokola atutumiine bakapokola kabili balitwikete no kutwisalila mu cikuulwa icikalamba ica muli ulya wine musumba. Abantu abakalipe 200 balilongene pa nse, kabili bakapokola balitufumiishe pa nse apali aba bantu ukwabula ukuti batucingilile. Lelo aba bantu tabatusanshile, bafumine fye mu nshila twapita no kupita. Ubushiku bwakonkelepo, twaile ku Baton Rouge, umusumba uukalamba uwali mupepi, ku kwebako ba Nte banensu ifyacitike.

Ilyo twabwelelemo ku Jeanerette, twasangile akapepala ku ciibi ako balembelepo ukuti: “Mwise mu mushi umwikala ababombela ku fishiba fya mafuta pa kuti tumonane. Nine E. M. Vaughn.” Ilyo twaile, twasangile ba Vaughn, balitupekanishishe ne ca kulya ico twalilile pamo na bena na bena mwabo. Batile bena na babomfi babo baali pe bumba lyalongene pa Cibelushi, kabili ili bumba alyesha ukutusansa, ba Vaughn nga balitupokolweleko. Twalibatashishe pa fyo batwafwile no kutukoselesha.

Ubushiku bwakonkelepo, bakapokola balitwikete kabili bapokele ne mpapulo shesu. Balipokele amakii aya ku ng’anda yandi iinono iya kukulikila kuli motoka no kumbika mu cifungo umo naikele inshiku 17 kabili bankakile mu muputule neka e lyo balempeela ifya kulya ifinono nga nshi. Ba Vaughn balyeseshe na maka ukutwafwa, lelo balifililwe. Ilyo batukakile, abantu balitwibile ifipe no koca fyonse ifyo twakwete ukubikako ne ng’anda yandi iinono iya kukulikila kuli motoka. Pali ilya nshita, nshaishibe ukuti Yehova alenkansha pa kuti ningashipikisha ifyo nali no kupitamo.

Bampoosa mu Cifungo mu Citungu ca ku Kapinda ka ku Kuso

Ilyo papitile fye umweshi umo ukutula apo nabwekele ku citungu cabela ku kapinda ka ku kuso, balinsontele ukuba painiya waibela kabili ine na ba Nte bambi batutumine ku kubombela ku Olean mu New York. Lintu nali kulya, ubuteko bwanjebele ukulembesha ubushilika lelo nalikeene kabili balindekele. Lelo ilyo naile ku cipatala ku kupimwa, basangile ukuti nali bwino sana ica kuti pali kardi yandi bauminepo inshimbi no kulembapo ukuti “Afwile ukuya ku bushilika.”

Nalitwalilile ukubomba bupainiya nalimo umwaka umo. Lyena mu 1943, ba FBI balinjikete kabili banjebele ukuti umulungu wakonkelepo nalingile ukumonekela ku cilye ca mu Syracuse, mu New York, pantu nalikeene ukuleka ukubomba bupainiya no kuya ku bushilika. Balimpeele umulandu, kabili banjebele ukumonekela mu cilye pa numa ya nshiku shibili.

Nshakwete nangu umo uwa kunjimininako. Nga tuli mu kulongana, fwe bacaice baletusambilisha ifya kuipokolola mu cilye ne fyo twalingile ukulamona bamafumu na baletulubulwisha. Naibukishe amashiwi yali pa ntendekelo aya kuti: “Tetekela Yehova na o akakwafwa.” Abaletulubulwisha bamo baleilishanya ukuti ba Nte balishibe sana amafunde ya calo ukubacila! Lelo abalempingula bena batile nali no mulandu. Ilyo bamafumu banjipwishe nga nalikwete ifya kuilishanya, na-aswike fye ukuti, “Buno bushiku, bonse abacusha ababombela Lesa balelubulula kuli ena.”

Bankakile imyaka ine mu cifungo mu Chillicothe, ku Ohio. Bampeele umulimo wa busekritari mwi ofeshi lya mukalamba wa pa cifungo. Ilyo papitile imilungu iinono, kapokola uwafumine ku Washington, D.C., aishile mwi ofeshi lyesu no kusosa ukuti alefwailisha imilandu pali ba Hayden Covington. Ba Covington bali ni baloya ba Nte sha  kwa Yehova kabili bali pali baloya abo bacindike sana mu America.

Kapokola atile alefwaya amafaelo ya bafungwa babili, iya ba Danny Hurtado ne ya ba Edmund Schmidt. Lyena uwaleangalila imilimo nalebomba atile: “Caba fye nkuma, aba bene e ba Schmidt.” Kapokola alefwailisha imilandu mu bumfisolo, lelo aishileiluka ukuti twalishibe fyonse ifyo alecita. Tapakokwele bantwele mu kubombela ku kicini.

Bupainiya, Ukubombela pa Bethel, no Kuupa

Pa 26 September mu 1946, balimfumishe mu cifungo ninshi ne myaka bampingwile tailapwa. Nalitendeke bupainiya na kabili, lelo uno muku nali mu cilonganino ca Highland Park Congregation mu California. Lyena mu September, mu 1948, ico nalefwaisha nga nshi mu bumi bwandi calicitike. Balinjitile mu kubombela pa maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova mu calo conse (Bethel) ayaba mu Brooklyn, uko balemba impapulo sha kubomfya mu mulimo wa kushimikila mwi sonde lyonse. Nalebomba umulimo wa kupanga imikate. Ilyo line fye nalilekele incito nalebomba iya kupanga amapai mwi tuuka lyali mu Glendale no kuya ku Bethel.

Ilyo papitile imyaka 7, mu 1955, balipekenye ukulongana kukalamba ukusangwa abantu abafuma mu fyalo ifingi ukwali no kubela mu Bulaya mu ncende shalekanalekana. Ulupwa lwandi lwalimpeele indalama isha kuyila kuli uku kulongana. Nali-ipakishe ukusangwa ku kulongana kwali mu London, mu Paris, mu Rome, maka maka ukwabelele mu Nuremberg ku Germany, uko abantu ukucila pali 107,000 balongene mu cibansa icikalamba ico bushiku bumo Hitler alonganinemo na bashilika bakwe. Pa basangilwe kuli uku kulongana pali na ba Nte abo Hitler alapile ukuti ali no kubalofya. Ala caliweme nga nshi ukulongana pamo na bo!

Pa kulongana kwabelele mu Nuremberg, naishibene na Nte umukashana umwina Germany, Brigitte Gerwien, kabili twalitemwanene. Umwaka tawapwile twalyupene kabili twaile mu kwikala ku Glendale mupepi na bafyashi bandi. Mu 1957, twalikwete umwana uwa kubalilapo, Tom, mu 1958, twakwete uwalenga bubili, Don, e lyo mu 1960, twalikwete umwana na umbi umwanakashi, Sabena.

Naliba ne Nsansa Icine Cine

Bamo balanjipusha nga ndalanguluka pa fyo bancushishe no kunkaka pa mulandu wa kubombela Lesa. Nshilanguluka nangu panono, lelo ndatasha Yehova pa kumpeela ishuko lya kumubombela pamo na ba bwananyina abengi abaali ne cishinka kuli ena. Ndesubila ukuti ifyo napitamo filakoselesha bambi ukupalama kuli Lesa no kutwalilila ukumubombela.

Ababomfi ba kwa Lesa abengi balabacusha sana pa mulandu wa kumubombela. Na kuba, e fyo Baibolo yatweba ukuti tulingile ukwenekela abantu ukulatucusha. Itila: “Bonse abafwaisha ukwikala ukulingana na bukapepa muli Kristu Yesu bakabacusha.” (2 Timote 3:12) Na lyo line, nasanga ukuti amashiwi yaba pa Amalumbo 34:19 ya cine, yatila: “Ifyabipa ifiponena uwalungama fingi, lelo Yehova alamupokololako kuli ifyo fyonse”!

[Futunoti]

[Icikope pe bula 27]

Tuleshimikila mu Louisiana mu kubangilila kwa ba 1940

[Icikope pe bula 29]

Ilyo nalebombela pa Bethel mu kicini

[Icikope pe bula 29]

Ndi no mwina mwandi, Brigitte