Buọt Idem Fo ye Jehovah Enye Eyenen̄ede An̄wam Fi

Nte Edmund Schmidt obụkde

Mma nti ikọ emi ke usen oro n̄koyomde ndika esopikpe ke New York ke October 1943. Ke ini n̄kedide isua 25, mma ndodu ke ufọk-n̄kpọkọbi ke n̄kpọ nte isua inan̄ ke ntak edida san̄asan̄a sia ndide Christian. Ukem nte akpa mme anditiene Jesus, mma mbiere “ndikop uyo Abasi nte andikara utu ke uyo owo.” (Utom 5:29) Edi mbemiso nsiande fi emi, yak ntịn̄ nnọ fi se ikanamde mi nnen̄ede mbuọt idem ntre ke Abasi.

N̄ KAMANA ke April 23, 1922, ke Cleveland, Ohio, U.S.A., ke ubet ufọkenyọn̄ nnyịn emi ete mi ekesidade isọn̄ etem bred. Ke ọfiọn̄ inan̄ ama ẹkebe, Edmund ete mi ama odụk akamba mbono Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible (nte ẹkesikotde Mme Ntiense Jehovah ini oro) ke Cedar Point, emi ekperede Sandusky, emi edide n̄kpọ nte kilomita 160 to ke ufọk nnyịn ka do.

Ẹma ẹdọhọ mbon emi ẹkedụkde mbono oro ẹte “ẹtan̄a, ẹtan̄a, ẹtan̄a Edidem [Abasi] ye obio ubọn̄ esie.” Ke Sunday oro eketienede, ete mi ama ọtọn̄ọ utom oro. Enye ama aka iso anam utom oro ke isua 66, tutu enye akpa ke July 4, 1988. Mary eka mi ama aka iso anam n̄kpọ Abasi tutu akpa ke 1981.

Mma Ntiene Ete ye Eka Mi Nnam N̄kpọ Abasi

Nnyịn ikodu ke esop usem Polish ke Cleveland. Ke uwemeyo Saturday, ediwak nnyịn nditọwọn̄ ima isisan̄a ye ikpọ owo ikọkwọrọ eti mbụk ke ufọk ke ufọk. Ke Sunday, mme ete ye eka nnyịn ẹma ẹsikop utịn̄ikọ Bible ke ebiet emi nnyịn ikesisopde idem. Ke ukem ini oro, ete kiet emi ekenen̄erede ọfiọk ndikpep owo Bible ama esida n̄wed un̄wam ukpep Bible emi The Harp of God, * ekpep nnyịn nditọwọn̄ emi ikedide n̄kpọ nte owo 30 Bible. Ikebịghike ami ke idemmi mma ntiene n̄kpep mme owo Bible, ndien emi ama enyene nti utịp.

Ke July 1931, ubon nnyịn, emi Frank udọeka mi akamanade edidụk idahaemi, ama afiak odụk mbono Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible; isan̄ emi ke Columbus, emi edide n̄kpọ nte kilomita 160 ọtọn̄ọde ke edem nnyịn ka edem usụk. Ini oro ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkemek ke ofụri esịt ndikere Mme Ntiense Jehovah, enyịn̄ emi ẹdade ẹto Bible. (Isaiah 43:10-12) Mma ntiene n̄ka ukwọrọikọ ke mbono oro n̄kokot mme owo ẹdikop akpan utịn̄ikọ mbono oro. J. F. Rutherford, emi akadade usụn̄ ke utom Mme Ntiense  Jehovah ini oro, ọkọnọ utịn̄ikọ oro. Mmadiana ye ikọt Jehovah Abasi nnam n̄kpọ esie ke se ibede isua 79 idahaemi.

Utom Ukwọrọikọ Mi Enyene Uforo Idem ke Ini Nsọn̄ọn̄kpọ

Ke 1933, n̄kpọ ama enen̄ede ọsọn̄ ke ofụri ererimbot. Ke United States, se ibede owo miliọn 15, m̀mê mbahade kiet ke itie inan̄ emi ẹkemde ndinam utom, ikenyeneke utom. Okụk ikodụhe aba ke obio, ukara ikonyụn̄ inamke n̄kpọ man ẹn̄wam mme ubuene. Edi nditọete nnyịn ẹma ẹn̄wam kiet eken. Ke Sunday, ubon nnyịn ẹma ẹsida bred ye inịn̄e inịn̄e uyo ẹka itie emi nnyịn ikesisopde idem ẹkedeme ẹnọ nditọete. Kpukpru utịtọfiọn̄, ke ete mi ama ekekpe ofụri okụk oro enye ekenyenede ndikpe, enye ama esinọ ofụri okụk oro ọyọhọde osụhọ ẹsọk ibuot itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Brooklyn ke New York. Enye ama ọfiọk ke ẹsida okụk emi ẹse ẹban̄a utom umịn̄ mme n̄wed Bible.

Ima isinen̄ede ida ekebe utịn̄ikọ inam utom ukwọrọikọ nnyịn ini oro. Se ibede itieutom ekebe utịn̄ikọ 400 ẹma ẹsisuan mme utịn̄ikọ Bible emi ẹkenọde ke ikpọ mbono nnyịn. Ke mme iduọk isua 1930, Mme Ntiense ẹma ẹnam ukwak ubre usanikwọ ye mme usanikwọ ke ufọk umịn̄n̄wed mmọ ke Brooklyn. Ima isibre mmọ ke ini ikade ukwọrọikọ inyụn̄ itọt ibat ini emi ikebrede mme utịn̄ikọ Bible emi inọ mbon oro mîdịghe Mme Ntiense ye ibat owo oro ẹkekopde mmọ.

Ke 1933, Adolf Hitler ye n̄ka Nazi ẹma ẹda ukara ke Germany. Ẹma ẹnen̄ede ẹkọbọ Mme Ntiense Jehovah do ke ntak emi mmọ ẹkedade san̄asan̄a sia ẹdide mme Christian. (John 15:19; 17:14) Sia mmọ ẹkesịnde nditiene nsịn idem ke mme edinam ukara m̀mê ndidọhọ ke edinyan̄a enyene Hitler, ẹma ẹnọ ata ediwak mmọ ke Germany ẹka ufọk-n̄kpọkọbi m̀mê mme itienna ekikere. Ẹma ẹwot ediwak mmọ ẹnyụn̄ ẹnyịk ndusụk mmọ ẹnam utom ẹkpan̄a. Ke ntak ibak emi ẹkenamde mmọ, ediwak mmọ ẹma ẹkpan̄a esisịt ini ke ẹma ẹkesana mmọ ẹyak. Owo inen̄ekede ifiọk iban̄a ibak oro ẹkenamde Mme Ntiense Jehovah ke mme idụt en̄wen, emi esịnede United States.

Ima idụk mbono ke Detroit ke Michigan ke 1940. Mma nna baptism do ke July 28, ndiwụt ke mma nyak idemmi nnọ Jehovah Abasi. Ọfiọn̄ kiet mbemiso mbono oro, Esop Anana Ntọn̄ ke United States ama ọnọ ibet emi ọkọdọhọde ke nditre ndikọm ọfọn̄ etakubom edi ndibiat ibet ofụri idụt, ndien ke ana ẹbịn utọ owo oro ke ufọkn̄wed. Nso ke Mme Ntiense ẹkenam ẹban̄a emi? Ediwak mmọ ẹma ẹnịm ufọkn̄wed idemmọ man ẹkpep nditọ mmọ n̄wed. Ẹkekot ufọkn̄wed emi Ufọkn̄wed Obio Ubọn̄.

Ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama ọtọn̄ọ ke Europe ke September 1939, etiti ekọn̄ ama enen̄ede odu ke United States. N̄kparawa Mme Ntiense ẹma ẹbọ umia ye mfiomo ke ubọk ikpọ owo ye n̄kparawa obio ke ntak emi idaha Mme Ntiense mîkan̄wan̄ake mmọ. Ẹma ẹtọt ẹte ke  ọtọn̄ọde ke 1940 esịm 1944, ke mbon ntịme ẹma ẹsịn ntịme utịm ike 2,500 ye Mme Ntiense Jehovah ke United States. Ukọbọ ama enen̄ede ọsọn̄ ubọk ke ini mbon Japan ẹkeduọkde bọmb ke Pearl Harbor ke December 7, 1941. Urua ifan̄ mbemiso oro, mma ntọn̄ọ utom usiakusụn̄, nte ẹkotde Mme Ntiense Jehovah emi ẹdade utom ukwọrọikọ nte ubọkọkọ mmọ. Mma mfam okụk nnịm nda ndep ufọkisan̄ emi ọkọniọn̄de mita itiaba, ndien ediwak nnyịn ima iwọrọ ikodụn̄ ke Louisiana ikwọrọ ikọ do.

Ukọbọ ke Edem Usụk

Ima iben̄e mme andidụn̄ Jeanerette inịm ufọkisan̄ nnyịn ke in̄wan̄ mfri ke mbọhọ oro. Ke Saturday kiet, ima ikwọrọ ikọ ke efak, edi akwa owo bodisi ama ada mme bodisi edimụm nnyịn aka ufọk mboho obio. N̄kpọ nte mbon ntịme 200 ẹma ẹdida ke an̄wa, ndien mme bodisi ẹma ẹsio nnyịn ẹnọ mmọ inyụn̄ ikereke iban̄a ndikpeme nnyịn. Edi esịt ama enem nnyịn sia mbon ntịme oro ẹma ẹyak nnyịn ibe. Ke ndan̄nsiere, ima ika Baton Rouge, akwa obio emi ekperede Jeanerette, man iketịn̄ se iketịbede inọ nditọete nnyịn do.

Ke ini ikọnyọn̄de idi Jeanerette, ima idikụt etop emi ke enyịnusụn̄ ufọkisan̄ nnyịn: “Mbọk ẹdi ẹdikụt mi ke ebietidụn̄ mme osio aran, ami E. M. Vaughn.” Ima ika ikokụt Ete Vaughn, ndien enye ama ọdọhọ ekem nnyịn idise imọ ye n̄wan imọ. Enye ama ọdọhọ ke imọ ye ikọt imọ ima idu ke otuowo oro ke Saturday, ndien ke edieke ẹkpekesịnde ntịme ye nnyịn ke imọ ikpakanyan̄a nnyịn. Ima ikọm enye ke nsịnudọn̄ ye un̄wam oro enye ọkọnọde nnyịn.

Ke ndan̄nsiere, ikpọ owo ukara ẹma ẹkama ikan̄ ẹdimụm nnyịn ẹnyụn̄ ẹtan̄ mme n̄wed nnyịn. Mmọ ẹma ẹbọ ukpọhọde ufọkisan̄ mi ẹnyụn̄ ẹsịn mi ikpọn̄ urua iba ye ubak ke ufọk-n̄kpọkọbi emi ata esisịt udia okodude. Ete Vaughn ama odomo ndin̄wam nnyịn, edi ikekemeke. Ke ini oro n̄kodude ke ufọk-n̄kpọkọbi do, mbon ntịme ẹma ẹwo n̄kpọ nnyịn ẹnyụn̄ ẹfọp kpukpru se ikenyenede, ọkọrọ ye ufọkisan̄ mi. Ke ofụri ini emi, n̄kọfiọkke ke Jehovah eketịm mi idem ọnọ se iditịbede inọ mi ke mîbịghike.

Ẹkọbi Mi ke Edem Edere

Ke ọfiọn̄ kiet ama ekebe tọn̄ọ n̄kọnyọn̄ ndi edem edere, ẹma ẹmek mi akpan asiakusụn̄ man n̄kwọrọ ikọ ye Mme Ntiense eken ke Olean ke New York. Ke ini n̄kodude do, ukara ẹma ẹdọhọ ndidụk utom ekọn̄, ndien ẹma ẹnọ mi unen ndisịn utom ekọn̄ ke ntak ubieresịt mi. Ke ẹma ẹkedụn̄ọde ẹkụt ke inyeneke se inamde mi, ẹma ẹwet ke n̄wed mi ẹte, “Odot Ndika Ufọkn̄wed Ekọn̄.”

Mma nnam utom usiakusụn̄ ke isua kiet m̀mê n̄kpọ ntre. Ekem, ke 1943, ke ntak emi mmen̄kamaha nditre utom ukwọrọikọ nnyụn̄ n̄kọbọ ukpep ekọn̄, mbon emi ẹsinamde ndụn̄ọde ubiatibet (FBI) ẹma ẹmụm mi ẹnyụn̄ ẹdọhọ mi n̄ka esop akwa ukara ke Syracuse ke New York, man ẹkpe ikpe ẹnọ mi. Ẹma ẹdọhọ ke mmedue, ndien akana ẹkpe ikpe ẹnọ mi ke ufan̄ usen iba.

Ami n̄kenyeneke ekpeibet. Ẹma ẹsikpep nnyịn mme uyen Ntiense ke mme mbono esop nte ikpan̄wanade iban̄a unen nnyịn ke esopikpe ye nte ikpanamde n̄kpọ do. Mma nnen̄ede nti item oro n̄ketịn̄de mban̄a ke ntọn̄ọ ibuotikọ emi. Ndusụk mme andikot owo ikpe ẹma ẹkam ẹdọhọ ke Mme Ntiense ẹfiọk ibet ẹkan mmimọ! Edi otu mme ekpeikpe ẹma ẹbiom mi ikpe. Ke ini ebiereikpe okobụpde mi m̀mê mmenyene n̄kpọ en̄wen nditịn̄, n̄kukụre se n̄kọdọhọde ekedi, “Mfịn emi Abasi okot mme idụt ikpe kaban̄a nte mmọ ẹnamde n̄kpọ ye ikọt esie.”

Ẹma ẹbiere n̄kpọkọbi isua inan̄ ẹnọ mi ke ufọk-n̄kpọkọbi akwa ukara ke Chillicothe ke Ohio. Ẹkenọ mi utom do nte ewetn̄wed akwa owo itieutom emi esede aban̄a nsio nsio utom mbon n̄kpọkọbi. Ke urua ifan̄ ẹma ẹkebe, san̄asan̄a anam-ndụn̄ọde ama oto Washington D.C. edi itieutom nnyịn edidọhọ ke ẹnam ndụn̄ọde ẹban̄a Hayden Covington. Enye ekedi ekpeibet emi ekesidade ọnọ Mme Ntiense Jehovah, ẹkenyụn̄ ẹnen̄ede ẹfiọk enye nte kiet ke otu mme ekpeibet oro ẹnen̄erede ẹfiọk ibet idụt America.

 Anam-ndụn̄ọde oro ama ọdọhọ ke imọ iyom kpukpru n̄kpọ oro ẹwetde ẹban̄a owo n̄kpọkọbi iba—Danny Hurtado ye Edmund Schmidt. Eteutom mi ama ọdọhọ ete, “Ebiet Abasi anam, se Ete Schmidt mi.” Anam-ndụn̄ọde oro ekedi ndinam ndịbe ndụn̄ọde, edi enye ama okụt inikiet inikiet ke nnyịn imọfiọk ofụri se imọ ikoyomde ndinam. Ikebịghike ẹma ẹkpụhọ utom mi, ẹnọ mi n̄ka itie utemudia.

Utom Usiakusụn̄, Utom Bethel, ye Ndọ

Ke September 26, 1946, ẹma ẹsio mi ke ufọk-n̄kpọkọbi okposụkedi emi ini mi mîkekemke, ye idotenyịn ke nyodu eti uwem, ndien mma mfiak ntọn̄ọ utom usiakusụn̄, edi isan̄ emi n̄kanam ye Esop Highland Park ke California. Ekem, ke September 1948, mma nnyene se n̄koyomde ke ata anyan ini. Ẹma ẹdọhọ ndinam utom utem bred ke ibuot itieutom (Bethel), ke Brooklyn, emi ẹsinamde mme n̄wed Bible ndida nnam utom ukwọrọikọ nnyịn ke ofụri ererimbot. Mma n̄kpọn̄ utom inikiet inikiet nte etubom mme etem inịn̄e inịn̄e uyo ke itie unyamudia ke Glendale n̄wọrọ n̄ka Bethel.

Ke isua itiaba ẹma ẹkebe, ke 1955, ẹma ẹdiomi ediwak mbono ofụri ererimbot ke Europe. Ubon mi ẹma ẹnọ mi okụk nda ntiene n̄ka. Mma ndụk mbono emi ekenemde mi etieti ke London, Paris, Rome; edi enye emi ekenemde mi akan ekedi eke Nuremberg ke Germany, emi se ibede owo 107,000 ẹkesopde idem ke akwa an̄wa mbre emi Hitler ini kiet ko akatan̄de idem odụn̄ọde udịmekọn̄ esie. Mme Ntiense oro Hitler ọkọn̄wọn̄ọde ke iyosobo ifep ẹma ẹtiene ẹdụk mbono oro. Nso ikenem ntem ndidu ye nditọete oro!

Ke mbono Nuremberg oro, mma n̄kụt nnyụn̄ mma Brigitte Gerwien, n̄kaiferi Ntiense emi otode Germany. Ikọyọhọke isua kiet ima idọ ndọ inyụn̄ inyọn̄ Glendale ikodụn̄ ikpere ete ye eka mi. Tom, akpan nnyịn ama amana ke 1957, Don udọ nnyịn amana ke 1958, ndien Sabena adiaha nnyịn akamana ke 1960.

Edinem Uwem

Ndusụk owo ẹsibụp m̀mê mmatua n̄kpọfiọk ke ntak oro mbon ntịme ẹkesifiomode mi ye n̄kpọkọbi oro n̄kakade ke ntak emi nnamde n̄kpọ Abasi. Utu ke nditua n̄kpọfiọk, n̄kam n̄kọkọm Jehovah kaban̄a akwa ifet oro enye ọnọde mi nditiene ata ediwak ikọt esie emi ẹsọn̄ọde ẹda nnam n̄kpọ esie. Mmonyụn̄ nnịm ke mme ifiọkutom mi ẹsịn udọn̄ ẹnọ mbon en̄wen ndisan̄a n̄kpere Abasi ẹkûnyụn̄ ẹdedei ẹkpọn̄ enye.

Ediwak mme asan̄autom Abasi ẹmekụt ndutụhọ ke ntak emi ẹnamde n̄kpọ Abasi. Edi ndi idịghe se ẹkedọhọde ke iyokụt edi oro? Bible ọdọhọ ete: “Kpukpru owo eke ẹyomde ndidu uwem uten̄e Abasi ke ebuana ye Christ Jesus ẹyesobo ukọbọ n̄ko.” (2 Timothy 3:12) Edi ikọ Psalm 34:19 emi edi akpanikọ didie ntem: “Ediwak ukụt ẹsịm eti owo; edi Jehovah osio enye ke mmọ kpukpru”!

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ndise ke page 27]

Ini emi ikọkwọrọde ikọ ke Louisiana ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1940

[Ndise ke page 29]

Ini emi n̄kanamde utom utem bred nnọ mbon ibuot itieutom

[Ndise ke page 29]

Ami ye Brigitte n̄wan mi