“A Chök Wor Eman Ämi Souemwen, Iei I Ewe Kraist”

“Ousap pwal kökköri ngeni eman ‘Souemwen’, pun a chök wor eman ämi souemwen, iei i ewe Kraist.”​—MAT. 23:10.

1. Iö we Chon Pwäratä Jiowa ra mirititi pwe i nöür Sou Emmwen, iwe, pwata?

 A KAN wor nöün ekkewe lamalamen Kristentom sou emmwen, usun nöün chon Katolik we papa pin lon Rom me ekkewe ekkoch nöüwisin lamalam. Iwe nge, Chon Pwäratä Jiowa rese kan nöünöü aramas sou emmwen. Rese tapwelo mwirin emön aramas. Ei mettoch a tipeeü ngeni än Jiowa we oesini usun Nöün we. A erä: “Nengeni, üa awisa pwe epwe souemwen me samolun mwü kana, epwe pwärätä ngeni aramasen fanüfan ai manaman.” (Ais. 55:4) Ewe mwichefelin Chon Kraist mi kepit me chiener kewe “pwal ekkoch siip” woon unusen fönüfan rese mochen emön sou emmwen me lükün ewe emön Jiowa a fen ngeniir. (Jon 10:16) Ra tipeeü ngeni alon Jises we mi erä: “A chök wor eman ämi souemwen, iei i ewe Kraist.”​—Mt. 23:10.

Emön Chonläng mi Samoluni Israel

2, 3. Ifa usun Nöün Kot we a kan älisi chon Israel?

² Fitepükü ier mwen poputään ewe mwichefelin Kraist, a wor emön nöün Jiowa chonläng a kan ekkemmweni chon Israel. Mwirin än Jiowa emmweniirewu seni Isip, a ereniir: “Nengeni, üpwe tinato eman chonläng mwemi, pwe epwe tümwünükemi won ewe al o emwenikemi ngeni ewe leni üa amolätä. Oupwe aüselinga alon o aleasochis ngeni, pun ngang üa tinala remi. Ousap ü ngeni, pun esap amusala ämi ü ngeni [pun a angang fän itei, NW].” (Eks. 23:20, 21) Ina minne, a wor popun sipwe lükü pwe ena chonläng mi ‘angang fän iten Jiowa’ me tupuni, ina i Nöün we mwänichi.

³ Me mwen uputiwen Nöün Kot na usun emön aramas, eli itan Mikael. Lon ewe puken Taniel, Mikael a iteni “ewe samolun chon läng mi wisen tümwünü chon Israel.” (Tan. 10:21) Me ren ewe chon käeö Juta, Mikael a kan älisi chon Israel loom loom mwen ränin Taniel we. Mwirin än Moses mälo, Setan a ekiekin nöünöü somään Moses ren an epwe amwökütü chon Israel le  fel ngeni och mettoch lükün Jiowa. Iwe, Mikael a angolong le eppeti ena mettoch. Juta a erä: “Lupwen [Mikael] a aninifengen me ewe Tefil ika iö leir epwe nemeni somän Moses, Mikael esap mochen apwüngü Tefil ren kapasen aitengau, nge a apasa, ‘Ewe Samol epwe apwünguk!’” (Juta 9) Iwe, pwal eü, mwen taloon Jeriko, ese mwääl Mikael, ewe “chon nemenemen än ewe Samol mi Lapalap mwichen sounfiu,” a pwä ngeni Josua me alükülükü pwe Jiowa epwe älisi i. (Älleani Josua 5:13-15.) Iwe, Mikael, ewe meilapen chonläng, a pwal älisi emön chonläng mi uwei eü pworaus mi aüchea ngeni ewe soufos Taniel, atun emön chonläng mi ngaw a sotun eppeti.​—Tan. 10:5-7, 12-14.

A War ewe Sou Emmwen

4. Ifa ewe oesini usun warotoon ewe Messaia?

⁴ Mesemwan, Jiowa a fen tinatiw nöün we chonläng Kapriel pwe epwe äiti ngeni Taniel ewe oesini usun warotoon “ewe sounemenem, ätewe mi kepit.” (Tan. 9:21-25) * A wesewesen pwüngü ngeni minne a fen oesini, pun lesopwoloon ewe ier 29 C.E., Jon a papataisi Jises. Än Kot manaman a feitiw woon Jises me esissillatä pwe i Ewe Mi Kepit, Kraist ewe Messaia. (Mt. 3:13-17; Jon 1:29-34; Kal. 4: 4) Lon wisan we Messaia, epwe emön Sou Emmwen esor täppin.

5. Ifa usun Kraist a wisen Sou Emmwen atun an angangen afalafal woon fönüfan?

⁵ Seni lepoputään än Jises angangen afalafal, a pwisin pwäratä pwe i “ewe sounemenem, ätewe mi kepit.” Mwirin fitu chök rän, a poputä le ionfengeni chon käeö me föri an we äkkäeüin manaman. (Jon 1:35–2:11) Nöün kewe chon käeö ra eti i atun a afalafalfeil ekis meinisin usun kapas allimen ewe Mwu. (Luk 8:1) A isetiw eü leenien äppirü mi mürinnö ren an äitiir me emmweniir le afalafal me asukula aramas. (Luk 9:1-6) Ikenäi, epwe mürinnö ika ekkewe Chon Kraist elter repwe äppirü Jises.

6. Ifa usun a pwälo pwe Kraist i emön Chon Masen Siip me Sou Emmwen?

⁶ Jises a pwal apöpööi pwisin i ngeni emön chon masen siip mi tong. Ekkewe chon masen siip ra kan wesewesen ekkemmweni nöür kewe siip. Lon makkeien W. M. Thomson we puk, a erä: “Emön chon masen siip a kan akkomw mwen ekkewe siip, esap chök ren an epwe äitiir ia repwe feilo ie, nge epwe pwal ppii ika mi nükünüköch ewe leeni ra pwer ie. . . . Ren wokun we, a emmweniir ngeni masies, me tümünüür seni manmwocho.” (The Land and the Book) Iei alon Jises mi affata pwe i ewe Chon Masen Siip me Sou Emmwen mi enlet, a erä: “Ngang ewe chon mas mi öch. Ewe chon mas mi öch a fangala manauan fänäsengesin ekewe sip. Nei kewe sip ra aüselinga mweliei, üa pwal sileer, nge ir ra tapweto müri.” (Jon 10:11, 27) A pwüng alon na pun a mälo usun eü asor fän iten nöün kewe siip, nge Jiowa “a atekiatai . . . pwe epwe Samol me Chon Amanau.”​—Fof. 5:31; Ipru 13:20.

Sou Emmwenin ewe Mwichefelin Kraist

7. Jises a emmweni ewe mwichefelin Chon Kraist ren met?

⁷ Ekiselo me mwen än Jises we epwele feitä läng, a ereni nöün kewe chon käeö: “Nemenem meinisin won läng me fanüfan a toriei.” (Mt. 28:18) Fän än Jiowa emmwen, Jises a tinatiw än Kot manaman pwe epwe apöchökküla nöün kewe chon käeö lon ewe enlet. (Jon 15:26) Jises a ninatiw ewe manaman woon ekkewe Chon Kraist lon Pentikos 33 C.E. (Fof. 2:33) Ninitiwen ena manaman a esissillatä fförütään ewe mwichefelin Kraist. Jiowa a awisa Nöün we lon läng pwe epwe emmweni ewe mwichefel woon fönüfan. (Älleani Efisus 1:22; Kolose 1:13, 18.) Jises a emmweni ewe mwichefelin Chon Kraist ren än Jiowa we manaman me pwal ren ekkewe chonläng mi “alleasochisi i.”​—1 Pit. 3:22.

8. Iö kewe Kraist a nöünöü le ekkemmweni nöün kewe chon käeö lon fansoun ekkewe aposel, iwe, iö kewe a nöünöü lon ei fansoun?

 ⁸ Ren än Kot manaman, Kraist a pwal awora ‘lifang’ weween, ekkoch “soumas me sense” lon ewe mwichefel. (Ef. 4:8, 11) Ewe aposel Paul a pesei ekkewe souemmwenin Chon Kraist: “Iei mine oupwe mamasakemi me unusen chon ewe mwichefel [än Kot manaman] a atolongeer fän ämi tümwün. Oupwe chon masen ewe mwichefelin Kot.” (Fof. 20:28) Le poputään ewe mwichefelin Chon Kraist, meinisin ekkena chon emmwen ra kepit ren än Kot we manaman. Ekkewe aposel me elter lon ewe mwichefelin Jerusalem ra wewe ngeni eü mwichen sou pwüngüpwüng. Kraist a nöünöü iir le ekkemmweni “pwiin” kewe mi kepit woon fönüfan. (Ipru 2:11; Fof. 16:4, 5) Lon ei fansoun sopwoloon, a wor ewe “chon angang mi allükülük o tipachem” me ewe Mwichen Sou Pwüngüpwüng mi tupuni, iir eü mwichen Chon Kraist mwän mi kepit. Kraist a awisa ngeniir ar repwe tümünü “mettochun meinisin,” weween, mettochun Mwuun Kot woon fönüfan. (Mt. 24:45-47) Chokkewe mi kepit me ekkewe ekkoch siip ra mirititi pwe ra kan wesewesen tapwelo mwirin Kraist, nöür we Sou Emmwen, ren ar älleasochisi emmwenien ewe Mwichen Sou Pwüngüpwüng.

Kraist a Poputääni ewe Angangen Afalafal

9, 10. Ifa usun Jises a akkota pwe epwe chöüfetäl kapas allimen ewe Mwu?

⁹ Jises a poputääni me ekkemmweni ewe angangen afalafal me asukul mi fiffis woon unusen fönüfan. A kan etetteliöchü esilefetälin kapas allimen ewe Mwu ngeni aramas. A ereni nöün kewe aposel: “Ousap feila lon fanüen chon lükün Israel ika lon telinimwen ekewe chon Samaria, nge oupwe chök feila ren ekewe aramasen Israel ra usun chök sip mi mwalechela. Oupwe feila o afalafala ei kapas, ‘Ewe Mwün Läng a arapoto.’” (Mt. 10:5-7) Ra tinikken le afalafal lein ekkewe chon Jus me chon ekis mi wililo, äkkäeüin, mwirin Pentikos 33 C.E.​—Fof. 2:4, 5, 10, 11; 5:42; 6:7.

¹⁰ Mwirin, ren älillisin än Kot manaman, Jises a akkota ewe angangen afalafala ewe Mwu pwe epwe tori chon Sameria me ekkewe esap iir chon Jus. (Fof. 8:5, 6, 14-17; 10:19-22, 44, 45) Jises a amwökütü Saul seni Tarsus pwe epwe wiliti emön Chon Kraist ren an epwe alapalo esilefetälin ewe pworaus allim lein ekkewe mwu. A ereni nöün we chon käeö itan Ananaias: “Kopwe amolokotä o feila lon imwen Jutas mi nom won ewe al itan Wenechar o ais usun eman mwän itan Saul seni Tarsus. . . . Kopwe feila, pun ei mwän üa filätä pwe epwe angang ngeniei, epwe asilefeili itei ngeni chon lükün Israel, ngeni ekewe king pwal ngeni chon Israel.” (Fof. 9:3-6, 10, 11, 15) “Ei mwän” a wiliti ewe aposel Paul.​—1 Tim. 2:7.

11. Ifa usun Kraist a äeä än Kot manaman le alapalo ewe angangen afalafal?

 ¹¹ Atun a tori fansoun pwe epwe chöülo ewe angangen afalafal lein ekkewe mwu esap iir chon Jus, än Kot manaman a emmweni Paul lon an angangen misineri le säi ngeni Eisia Minor me Iurop. Lon ewe puken Föfför, Luk a erä pwe lupwen ekkewe soufos me sense lon ewe mwichefelin Siria Antiok ra fel ngeni Jiowa me echikifel, Jises a ereniir ren än Kot manaman, “‘Oupwe aimwüela fän itei Parnapas me Saul pwe repwe föri ewe angang üa köriir ngeni.’ Mürin ar echikefel o iotek, ra afeiöchüür o tiniirela.” (Fof. 13:2, 3) Jises a pwisin köri Saul seni Tarsus pwe i ewe ‘mwän a filätä’ pwe epwe esilefeili itan ngeni ekkewe mwu; ina minne, feffeitään ena angang a pop seni Kraist, Sou Emmwenin ewe mwichefel. A ffat pwe Jises a äeä än Kot we manaman le emmweni ewe angang atun än Paul oruuen säi. A emmweni Paul me chienan kewe lon ar filatä ineet me ia repwe säilo ie, iwe, eü längipwi a emmweniir le feilo Iurop.​—Älleani Fofor 16:6-10.

Än Jises Emmweni ewe Mwichefel

12, 13. Ifa usun ewe puken Pwäratä a affata pwe Kraist a silefichi nonnomun eü me eü mwichefel?

¹² Jises a äfänniöchü met a fiffis lon ekkewe mwichefelin nöün kewe mi kepit le manauen ekkewe aposel. A silefichi nonnomun eü me eü ekkewe mwichefel. A ffat ena lon Pwäratä sopwun 2 me 3. A eiteita fisu mwichefel mi nom lon Eisia Minor. (Pwar. 1:11) A wor popun sipwe lükü pwe a pwal sileöchü nonnomun ekkewe ekkoch mwichefel lon ena fansoun.​—Älleani Pwarata 2:23.

¹³ Jises a apünga ekkoch mwichefel ren ar likitü, tuppwöl fän sossot, akkamwöchü an kapas, me tümünüür seni chon rikilo. (Pwar. 2:2, 9, 13, 19; 3:8) Iwe nge, a fönöü ekkoch mwichefel pun a patapatelo ar tongei, me ra mutatä fel ngeni ululun, lisowu mwääl, me kinikinfesen. (Pwar. 2:4, 14, 15, 20; 3:15, 16) Jises a usun emön chon emmwen mi tong pwal mwo nge ngeni chokkewe a apwüngüür, a apasa: “Üa apwüngü o amiriti chokewe meinisin üa tongeer. Iei mine kopwe achocho o aier seni om tipis.” (Pwar. 3:19) Inaamwo ika Jises a nonnom läng, nge a ekkemmweni ekkewe mwichefel woon fönüfan ren än Kot manaman. Lesopwoloon an kewe pworaus ngeni ekkena mwichefel, a erä: “Are a wor selingen eman epwe rongorong mine Kot a üreni ekewe mwichefel ren an manaman!”​—Pwar. 3:22.

14-16. (a) Ifa usun Jises a pwora lon wisan we Sou Emmwenin nöün Jiowa kewe aramas woon fönüfan? (b) Met mwiriloon än Jises nonnom “ren” nöün kewe chon käeö “fansoun meinisin tori lesopolan fanüfan”? (c) Met sipwe käeö lon en lesen mwirin?

¹⁴ Sia fen küna pwe Mikael (Jises), i ewe Sou Emmwenin Israel me emön chonläng mi pwora. Mwirin, Jises a pwal pwora lon wisan we, Sou Emmwenin nöün kewe chon käeö me Chon Masen Siip mi tong. Atun a nom woon fönüfan, a äiti nöün kewe chon käeö le föri ewe angangen afalafal. Iwe, mwirin an manauetä, a emmweni chöüfetälin kapas allimen ewe Mwu.

¹⁵ Ren älillisin än Kot manaman, Jises epwe achöüelo ewe angangen pwäratä woon unusen fönüfan. Me mwen an we epwele feitä läng, a ereni nöün kewe chon käeö: “Ämi oupwe angei ewe manaman . . . iwe, oupwe  pwäriei lon Jerusalem, lon unusen Jutea me Samaria tori lon unusen fanüfan.” (Fof. 1:8; älleani 1 Piter 1:12.) Fän emmwenien Kraist, a sokkolo amwararen ewe angangen pwäratä lon fansoun ekkewe aposel.​—Kol. 1:23.

¹⁶ Jises a pwisin pwäratä pwe ewe angang epwe sopwosopwolo tori ewe ränin sopwoloon. Mwirin an awisa ngeni nöün kewe pwe repwe föralo chon käeö lein ekkewe mwu meinisin, a pwon ngeniir: “Ngang üpwe etikemi fansoun meinisin tori lesopolan fanüfan.” (Mt. 28:19, 20) Seni an poputä le king lon 1914, Kraist a chök nonnom “ren” nöün kewe chon äppirü pun i nöür Sou Emmwen. Lon ewe lesen mwirin ei, sipwe etittina pworausen an angang weires seni 1914.

[Pwóróus fan]

Enniwilin Ei Lesen

• Ifa usun a pwälo pwe Nöün Kot we, i Sou Emmwenin Israel?

• Ifa usun Kraist a emmweni an we mwichefel woon fönüfan?

• Ifa usun Kraist a emmweni chöüfetälin ewe kapas allim?

• Met a affata pwe Kraist a kan silefichi nonnomun eü me eü mwichefel?

[Ekkewe Kapas Eis Fan Iten Ewe Lesen]

[Sasing lon pekin taropwe 24]

“Üpwe tinato eman chon läng mwemi”

[Sasing lon pekin taropwe 26]

Kraist a “ngeni ekewe aramas lifanger” le mammasa nöün kewe siip usun chök me loom