“Ọvo Họ Olori Rai, Kristi Na”

‘Wha rọwo nọ a se owhai ilori hi, keme ọvo họ Olori rai, Kristi na.’—MAT. 23:10.

1. Ono Isẹri Jihova a rehọ wọhọ Osu rai, kọ fikieme?

 ICHỌCHE Kristẹndọm a wo isu ahwo-akpọ, wọhọ ipopu obọ Rom, ilorida erọ ichọche Ọtọdọks, gbe isu egagọ efa. Isẹri Jihova a wo osu ohwo-akpọ họ. A rrọ ilele uvumọ ohwo ho. Onana o rọwo kugbe ẹme nọ Jihova ọ ta kpahe Ọmọ riẹ inọ: “Ri, me ru rie osẹri rọ kẹ ahwo kpobi osu gbe oletu rọ kẹ ahwo kpobi.” (Aiz. 55:4) Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na avọ egbẹnya rai, “igodẹ efa” na, a gwọlọ osu ọfa ha ajokpaọ ọnọ Jihova ọ kẹ rai na. (Jọn 10:16) A rọwo eme ọ Jesu na inọ: “Ọvo họ Olori rai, Kristi na.”—Mat. 23:10.

Ukọ-Odhiwu nọ O Su Emọ Izrẹl

2, 3. Obọdẹ iruo vẹ Ọmọ Ọghẹnẹ o ru evaọ Izrẹl?

² Ikpe buobu taure a tẹ te rehọ ukoko Ileleikristi na mu, Jihova ọ jẹ rọ ukọ-odhiwu jọ su emọ Izrẹl. Nọ Jihova ọ rehọ emọ Izrẹl no Ijipti ze no, ọ ta kẹ ae nọ: ‘Ri, me vi ukọ-odhiwu bru owhai ze re ọ sẹro rai eva edhere, re ọ jẹ rehọ owhai ze oria nọ mẹ ruẹrẹ kpahe ino. Gaviezọ kẹe re wha yo uru riẹ, wha mukpahe iẹe he, keme ọ rẹ sae te rehọ iruthọ rai vrẹ owhai hi; keme odẹ mẹ o riẹ uzou.’ (Ọny. 23:20, 21) O rẹ sai mu omai ẹro inọ ukọ-odhiwu nana, nọ ‘odẹ Jihova o rrọ uzou na’ họ Ọmọ otuyẹ Ọghẹnẹ.

³ Taure a te ti yẹ Ọmọ Ọghẹnẹ evaọ otọakpọ, u muẹro inọ Maekẹl họ odẹ nọ a je sei. A jọ obe Daniẹl se Maekẹl “ọmọzae ovie” ọrọ emọ Izrẹl. (Dan. 10:21) Eme nọ Jud olele na o kere i dhesẹ inọ Maekẹl o je fi obọ họ kẹ emọ Izrẹl ikpe buobu nọ e vrẹ taure oke Daniẹl u te ti te. Nọ Mosis o whu no, o wọhọ nọ Setan ọ jẹ gwọlọ rehọ ori riẹ wha ẹjiroro oyoma riẹ haro, ẹsejọhọ re ọ rehọ iẹe gele emọ Izrẹl ruọ  ẹdhọgọ. Maekẹl ọ tẹ nwane j’owọ re ọ whaha onana. Jud ọ ta nọ: “Rekọ nọ Maekẹl ukọ-odhiwu oride na, o je lele ukumuomu na họre, vroavro kpahọ oma Mosis, ọ jobọ nọ o ro rovie unu riẹ poviẹ e he, rekọ, anọ, ‘Ọnowo na ọ whọku owhẹ.’” (Jud 9) U kri hi, taure emọ Izrẹl a tẹ te wariẹ Jẹriko họ, avro ọ riẹ hẹ inọ Maekẹl, “osu ogba-ẹmo ỌNOWO na,” họ ọnọ ọ roma via kẹ Joshua re ọ kẹe imuẹro inọ Ọghẹnẹ ọ rrọ kugbei. (Se Joshua 5:13-15.) Okenọ ukọ-odhiwu jọ ọ jẹ wha obọdẹ ovuẹ jọ se Daniẹl ọruẹaro na, ukumuomu jọ ọ tẹ dae ji; Maekẹl ukọ-odhiwu oride na họ ọnọ ọ dhogbo bru ei.—Dan. 10:5-7, 12-14.

Osu nọ A Ruẹaro Riẹ na Ọ Roma Via

4. Eruẹaruẹ vẹ a rọ kẹ Daniẹl kpahe ẹtha Mesaya na?

⁴ Taure Maekẹl ọ tẹ te dhogbo yena, Jihova o vi Gebriẹl ukọ-odhiwu na bru Daniẹl ọruẹaro na re ọ kẹe eruẹaruẹ kpahe ẹtha “ọnọ a wholo na.” (Dan. 9:21-25) * Nọ oke na o nwani te, evaọ ubrobọ ekuhọ ukpe 29 C.E., Jọn ọ tẹ họ Jesu ame. Ọghẹnẹ o te ku ẹzi ọfuafo ku Jesu, o te zihe ruọ Ọnọ A Wholo na, koyehọ Kristi, Mesaya na. (Mat. 3:13-17; Jọn 1:29-34; Gal. 4:4) Fikiere, ọ te jọ Osu nọ o wo ibe he.

5. Ẹvẹ Kristi o ro dhesẹ inọ ọye yọ Osu evaọ etoke odibọgba riẹ evaọ otọakpọ?

⁵ No emuhọ odibọgba riẹ vrẹ, Jesu o dhesẹ inọ ginọ ọye họ “ọnọ a wholo na.” U kri hi, o te mu ilele họ ẹsalọ, je ru oware igbunu ọsosuọ riẹ. (Jọn 1:35–2:11) Ilele riẹ a jọ kugbei nọ ọ jẹ nya ẹkwotọ na duwu, be ta usiuwoma Uvie na. (Luk 8:1) O wuhrẹ i rai kẹ iruo usiuwoma ota na, ọ tẹ jẹ kẹ ae obọdẹ oriruo nọ ọ jẹ ta usiuwoma je bi wuhrẹ ahwo. (Luk 9:1-6) U re woma re ekpako ukoko a rọ aro kele iei evaọ abọ nana.

6. Edhere vẹ Kristi o ro dhesẹ inọ ọye yọ Othuru-Igodẹ gbe Osu?

⁶ Jesu o te je dhesẹ abọ ọfa nọ ọ rọ rrọ osu nọ ọ rehọ oma riẹ dhesẹ emamọ othuru-igodẹ. Ithuru-igodẹ evaọ unuakpọ obọ Izrẹl a re su igodẹ rai no oria ruọ oria. Evaọ obe na, The Land and the Book, W. M. Thomson, o kere inọ: “Othuru-igodẹ ọ rẹ kobaro kẹ igodẹ riẹ, orọnikọ re o dhesẹ edhere kẹ ai ọvo ho, rekọ re ọ ruẹ inọ edhere na ọ rrọ ziezi gbe nnọ erao-ijihẹ e riẹ hẹ. . . . Ọ rẹ rọ ọkpọ riẹ su igodẹ na kpohọ oria nọ emamọ ẹbe ọ rrọ, ọ vẹ jẹ thọ ae no erao-ijihẹ.” Jesu o dhesẹ inọ ọye yọ emamọ Osu gbe emamọ Othuru-Igodẹ nọ ọ ta nọ: “Mẹ họ othuru igodẹ owoma na. Othuru igodẹ owoma o re siobọno uzuazọ riẹ fiki igodẹ [riẹ]. Igodẹ mẹ i re yo uru mẹ, mẹ riẹ rai, i re lele omẹ.” (Jọn 10:11, 27) Wọhọ epanọ Jesu ọ ginẹ ta na, o whu kẹ igodẹ riẹ, rekọ Jihova ọ tẹ kpare iẹe ze re ọ jọ “Osu gbe Osiwi.”—Iruẹru 5:31; Hib. 13:20.

Ọsẹro Ukoko Ileleikristi Na

7. Ẹkwoma eme Jesu ọ be rọ sẹro ukoko Ileleikristi na?

⁷ Taure Jesu ọ tẹ te nwani muvrẹ kpobọ odhiwu, ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “A rehọ ogaga kpobi nọ o rọ eva odhiwu gbe akpọ na kẹ omẹ no.” (Mat. 28:18) Jihova ọ kẹ Jesu udu re ọ rọ ẹzi ọfuafo kẹ ilele riẹ, re ẹzi na ọ kareghẹhọ ae eware nọ o wuhrẹ i rai. (Jọn 15:26) Jesu o ku ẹzi nana ku Ileleikristi ọsosuọ eva Pẹntikọst 33 C.E. (Iruẹru 2:33) Enẹ a rọ rehọ ukoko Ileleikristi  na mu. Jihova ọ rọ Ọmọ riẹ mu osu kẹ ukoko Ileleikristi nọ o rrọ otọakpọ obonẹ. (Se Ahwo Ẹfẹsọs 1:22; Ahwo Kọlọsi 1:13, 18.) Jesu ọ be rọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo Jihova kpọ ukoko Ileleikristi na, yọ ọ be rehọ ikọ-odhiwu nọ “e rọ otọ riẹ” ro ru iruo.—1 Pita 3:22.

8. Amono Kristi o ro su ilele riẹ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, kọ amono o bi ro ru ere nẹnẹ?

⁸ Kristi ọ tẹ jẹ rọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo na “kẹ ahwo ekẹ,” ejọ ‘esẹro gbe iwuhrẹ’ evaọ ukoko na. (Ẹf. 4:8, 11) Pọl ukọ na ọ tuduhọ esẹro Ileleikristi awọ inọ: “Wha yọrọ oma rai jegbe uthuru na kpobi, e nọ Ẹzi Ẹri ọ jẹ rọ owhai mu enọ iwuzou, re wha kuọ [ukoko] Ọghẹnẹ.” (Iruẹru 20:28) Okenọ a rọ ukoko Ileleikristi na mu obọ, esẹro na kpobi a jọ ahwo nọ a rọ ẹzi wholo. Ikọ gbe ekpako nọ e jọ ukoko Jerusalẹm na a jọ ugboma esuo na. Kristi ọ jẹ rehọ ugboma esuo na kpọ “inievo” riẹ nọ a rọ ẹzi wholo nọ e jọ otọakpọ na soso. (Hib. 2:11; Iruẹru 16:4, 5) Evaọ oke urere nana, Kristi o mu “eware riẹ kpobi” họ obọ ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ avọ Ugboma Esuo ọrigbo na, ẹko ezae Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo. (Mat. 24:45-47) Enọ a rọ ẹzi wholo na avọ igodẹ efa na a vuhumu inọ, nọ a tẹ be roma kpotọ kẹ Ugboma Esuo na, yọ a be roma kpotọ kẹ Osu rai, Kristi.

Kristi Ọ Tuọ Iruo Usiuwoma Ota na Họ

9, 10. Eme Kristi o ru re usiuwoma Uvie na o ruẹse vaha?

⁹ No emuhọ ze Jesu ọ be rọ kpọ iruo usiuwoma ota na evaọ akpọ na soso. Ọ fodẹ othotha nọ ma rẹ rọ ta usiuwoma na kẹ enọ e rrọ akpọ na. Evaọ etoke odibọgba riẹ, ọ ta kẹ ikọ riẹ nọ: “Wha nya ruọ edhere ahwo Egedhọ họ, wha ruọ ẹwho ahwo Sameria ha, rekọ wha nya kpo obọ igodẹ uwou Izrẹl nọ i vru. Nọ wha te nya, wha hẹ vuẹ nọ, ‘Uvie odhiwu o kẹle ino.’” (Mat. 10:5-7) A jẹ rọ ọwhọ ta usiuwoma kẹ ahwo Ju gbe enọ i kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju, maero nọ Pẹntikọst ọrọ 33 C.E. o vrẹ no.—Iruẹru 2:4, 5, 10, 11; 5:42; 6:7.

¹⁰ Uwhremu na, Jesu ọ rọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo na kpọ ilele riẹ re a ta usiuwoma na kẹ ahwo Sameria gbe amọfa nọ e rrọ ahwo Ju hu. (Iruẹru 8:5, 6, 14-17; 10:19-22, 44, 45) Re usiuwoma na o sai te ahwo erẹwho na obọ, Jesu o ru nọ Sọl ohwo Tasọs na o ro kurẹriẹ. Jesu ọ ta kẹ Ananias olele riẹ nọ: “Tovrẹ vẹrẹ re whọ nya kpohọ iyẹrẹ nọ a re se Oliọliọ, re whọ jọ evaọ uwou Judas nekpẹ ohwo Tasọs nọ a re se Sọl. . . . Nya, keme ọ rọ oware osanọ mẹ  no, re ọ wha odẹ mẹ se ahwo Egedhọ gbe ivie, jegbe emọ Izrẹl.” (Iruẹru 9:3-6, 10, 11, 15) Ọzae nana họ ọnọ o zihe ruọ Pọl ukọ na.—1 Tim. 2:7.

11. Ẹvẹ Kristi ọ rọ rehọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo na ru iruo usiuwoma ota na kẹre?

¹¹ Nọ oke u te no re usiuwoma na u te ahwo erẹwho Egedhọ obọ, Jesu ọ rọ ẹzi ọfuafo kpọ Pọl evaọ erẹ imishọnare evaọ obọ Esia Minor gbe obọ Europe. Luk o kere nọ: “Epanọ [eruẹaro gbe iwuhrẹ nọ e jọ ukoko obọ Antiọk ọrọ Siria] a be rọ gọ Ọnowo na, jẹ siọ emuọriọ ba na, Ẹzi Ẹri ọ tẹ ta kẹ ae nọ, ‘Wha siobọno Banabas avọ Sọl kẹ omẹ re a nya kpohọ obọ iruo nọ mẹ rehọ fiki riẹ se ai.’ Nọ a jẹ se emuọriọ ba no jẹ rehọ abọ kpahọ ae uzou no, a te vi ai vrẹ.” (Iruẹru 13:2, 3) Jesu ọ rehọ obọ riẹ salọ Sọl ohwo Tasọs na re ọ wha odẹ riẹ se erẹwho na; fikiere, obọ Kristi, Osu ukoko na, oye uvẹ usiuwoma ota nana u no ze. Ẹzi ọfuafo na nọ Jesu ọ jẹ rọ kpọ iruo na u muẹro viere evaọ etoke erẹ imishọnare avivẹ Pọl. Ikere na e ta inọ “Ẹzi Jesu,” koyehọ ẹzi ọfuafo nọ Jesu ọ be rọ wha iruo na haro, ọ tẹ kpọ Pọl avọ egbẹnya riẹ kpahọ obonọ o jọ gwọlọ inọ a rẹ jọ ta usiuwoma na, ẹzi na ọ tẹ kpọ ae kpobọ Europe.—Se Iruẹru Ikọ Na 16:6-10.

Epanọ Jesu O Bi ro Su Ukoko Riẹ

12, 13. Ẹvẹ obe Eviavia u ro dhesẹ inọ Jesu ọ be tẹrovi eware nọ e be via evaọ ukoko kpobi?

¹² Jesu ọ tẹrovi eware nọ e jẹ via evaọ ikoko Ileleikristi na evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na. Ọ riẹ epanọ ukoko kpobi u dikihẹ ga te evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Ma rẹ sae ruẹ onana vevẹ nọ ma te se obe Eviavia uzou avọ 2 gbe ọrọ avọ 3. Ọ fodẹ ikoko ihrẹ, aikpobi na e rrọ Esia Minor. (Evia. 1:11) U mu omai ẹro inọ ọ riẹ kpahe ikoko efa nọ e jọ otọakpọ na kpobi evaọ oke yena re.—Se Eviavia 2:23.

¹³ Jesu o jiri ikoko na jọ kẹ ithihakọ rai, edikihẹ ga rai evaọ otọ edawọ, ẹme riẹ nọ a yọrọ whawha, gbe fikinọ a siọ ikọ-erue. (Evia. 2:2, 9, 13, 19; 3:8) Evaọ abọdekọ riẹ, ọ whọku ikoko buobu keme uyoyou nọ a wo kẹe u dhẹ no, a kuvẹ kẹ edhọgọ, ọfariẹ-ogbe, gbe omohẹriẹ nọ o jọ ukoko na. (Evia. 2:4, 14, 15, 20; 3:15, 16) Jesu, ọnọ ọ rrọ ọsẹro oyoyou na, ọ ta kẹ makọ enọ ọ whọku inọ: “E nọ me you, mẹ kẹ uye jẹ fa eviaviẹ; fikiere wha kru-oma ga re wha kuevarẹriẹ.” (Evia. 3:19) Dede nọ Jesu ọ jọ obọ odhiwu, ọ jẹ rọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo na su ikoko riẹ nọ e rrọ otọakpọ na. Nọ o je ku evuẹ nọ o vi se ikoko yena họ, ọ ta nọ: “Ọ nọ o wo ezọ, o yo ẹme nọ Ẹzi ọ be ta kẹ [ikoko] na.”—Evia. 3:22.

14-16. (a) Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ inọ ọye yọ emamọ Osu kẹ ahwo Jihova evaọ otọakpọ? (b) Eme ọ via no fikinọ Jesu ọ rrọ kugbe ilele riẹ “kẹse kẹse, makọ te urere akpọ na”? (c) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

¹⁴ Ma ruẹ no inọ Maekẹl (koyehọ, Jesu) ọ jọ Osu nọ o wo ẹgba nọ o je su Izrẹl. Uwhremu na, Jesu ọ tẹ jọ Osu nọ o wo  aruọwha gbe emamọ Othuru-Igodẹ kẹ ilele ọsosuọ riẹ. Evaọ etoke odibọgba otọakpọ riẹ, ọ kobaro evaọ iruo usiuwoma ota na. Yọ nọ ọ kparoma ze no, ọ jẹ kpọ iruo usiuwoma ota na.

¹⁵ Jesu ọ te rọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo na wha usiuwoma ota na te ọnyaba akpọ na. Re o te ti muvrẹ kpohọ odhiwu, Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Rekọ nọ [Ẹzi] Ẹri ọ ruọ [owhai] oma no wha re ti wo ogaga nọ wha ti ro se isẹri mẹ eva Jerusalem gbe Judia kpobi te Sameria je rite ọnyaba akpọ na.” (Iruẹru 1:8; se 1 Pita 1:12.) Evaọ otọ ekpakpọ Kristi, usiuwoma na o nyaharo gaga evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na.—Kọl. 1:23.

¹⁶ Rekọ Jesu omariẹ o dhesẹ inọ iruo nana e te nyaharo rite oke urere na. Nọ o vi ilele riẹ inọ a whowho usiuwoma Uvie na kẹ erẹwho kpobi no, ọ ya eyaa kẹ ae inọ: “Mẹ avọ owhai a gbẹ jọ kẹse kẹse, makọ te urere akpọ na.” (Mat. 28:19, 20) Anwẹnọ a rọ rehọ Kristi mu Ovie no evaọ 1914 ọ mae rọ rrọ kugbe ilele riẹ wọhọ Osu rai. Ma te jọ uzoẹme nọ o rrọ aro na ta kpahe iruo nọ o bi ru anwọ 1914 ze.

[Oruvẹ-obotọ]

Ọkiẹkpemu

• Ẹvẹ Ọmọ Ọghẹnẹ ọ rọ jọ emamọ Osu kẹ emọ Izrẹl?

• Ẹkwoma eme Kristi ọ be rọ kpọ ukoko riẹ evaọ otọakpọ?

• Ẹvẹ Kristi ọ be rọ kpọ ewhowho emamọ usi na?

• Eme o dhesẹ inọ Kristi ọ be tẹrovi eware nọ e rrọ ukoko kpobi via?

[Enọ Uwuhrẹ]

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 21]

‘Me bi vi ukọ-odhiwu bru owhai ze’

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]

Wọhọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, Kristi ọ be “kẹ ahwo ekẹ” re a sẹro igodẹ riẹ