Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi Ama Ọfiọk?

Ntak emi 1 Corinth enemede aban̄a unam emi ẹkewade ẹnọ ndem?

Apostle Paul ekewet ete: “Ẹta kpukpru n̄kpọ eke ẹnyamde ke urua unyam unam, ẹkûbụp mbụme mbak edifịna ubieresịt mbufo.” (1 Corinth 10:25) Ẹkeda m̀mọ̀n̄ mme unam oro?

Ediwa unam ekedi akpan edinam ke mme temple Greece ye Rome, edi idịghe kpukpru unam oro ẹkewade ke ẹkesita ke ini edinam oro. Ẹma ẹsinyam nyọhọ-nsụhọ unam, oro ẹkedade ke temple mme okpono ndem, ke urua unam. N̄wed oro Idol Meat in Corinth ọdọhọ ete: “Ikpọ owo n̄ka oro . . . ndusụk ini ẹsikot mmọ mme etemudia, m̀mê mme abak-unam. Mmọ ẹma ẹsida udeme unam oro ẹnọde mmọ ke ndibak unam uwa ẹkenyam ke urua unam.”

Ntem, idịghe kpukpru unam oro ẹkesinyamde ke urua unam ekedi nyọhọ-nsụhọ unam oro ẹkewade ke mme edinam ido ukpono. Ẹma ẹdọk isọn̄ ẹkekụt ọkpọ ofụri erọn̄ kiet ke urua unam (macellum ke usem Latin) ke Pompeii. Henry J. Cadbury, eyen ukpepn̄kpọ, ọdọhọ ke “ekeme ndidi ẹkenyam erọn̄ emi ye uwem mîdịghe ẹwot enye ke macellum, m̀mê ẹnyam ke ẹma ẹkewot m̀mê ke ẹma ẹkewa ke temple.”

Ikọ Paul ọkọwọrọ ke okposụkedi emi mme Christian mîkenyeneke nditiene n̄kpono ndem, ke oro iwọrọke ke ẹma ẹwawa unam ke temple ke enye edehe.

Nso ikanam usua odu ke ufọt mme Jew ye mbon Samaria ke eyo Jesus?

John 4:9 ọdọhọ ke “mme Jew isan̄ake n̄kpọ ye mbon Samaria.” Etie nte usua emi ọkọtọn̄ọ ke ini emi Jeroboam ọkọtọn̄ọde ukpono ndem ke obio ubọn̄ esien Israel duop ke edem edere. (1 Ndidem 12:26-30) Mbon Samaria ẹketo ibuot obio ubọn̄ edem edere, oro edi, Samaria. Nte ini akakade, ẹkedidiọn̄ọ kpukpru mme andidụn̄ obio ubọn̄ edem edere nte mbon Samaria. Ke ini mbon Assyria ẹkekande esien duop oro ke isua 740 M.E.N., mbon Assyria ẹma ẹda mme okpono ndem ke isenidụt ẹdi ẹdidụn̄ ke Samaria. Anaedi mbon isenidụt emi ndidọ mbon Samaria ama ọdọdiọn̄ asabade utuakibuot mbon Samaria.

Ke ediwak isua ikie ẹma ẹkebe, mbon Samaria ẹma ẹbiọn̄ọ mme Jew oro ẹketode ntan̄mfep ke Babylon ẹdi ndifiak mbọp temple Jehovah ye ibibene Jerusalem. (Ezra 4:1-23; Nehemiah 4:1-8) Utọk ido ukpono ama etetịm ọsọn̄ ubọk ke ini mbon Samaria ẹkebọpde temple mmọ ke Obot Gerizim, eyedi ke n̄kpọ nte isua 2,400 emi ẹkebede.

Ke eyo Jesus, ikọ oro ‘owo Samaria’ ọkọnọ ekikere ido ukpono idịghe ebiet, ndien akaban̄a owo n̄ka ido ukpono emi ọkọyọhọde Samaria. Mbon Samaria ẹkesụk ẹtuak ibuot ke Obot Gerizim, ndien mme Jew ẹkesisasak inyụn̄ ikponoke mmọ.—John 4:20-22; 8:48.

[Ndise ke page 12]

Mbatmbat ọtọ-akpa usan, n̄kpọ nte isua 2,600 emi ẹkebede, emi owụtde nte ẹwade unam

[Ebiet ẹdade n̄kpọ ẹto]

Musée du Louvre, Paris

[Ndise ke page 12]

Jeroboam ọtọn̄ọ ukpono ndem