Hagnente ty agnate’ao

Hizilike amy ty lohahevetse

Fanta’o Vao?

Fanta’o Vao?

Fanta’o Vao?

Nagnino ty 1 Korintianina ro mirehake miomba ty hena natolotse hoahy ty sampy?

Hoe ty apostoly Paoly: “Hano avao ze raha avarotse an-tsena fivarotan-kena ey, fa ko magnontane noho ty feo ty fieretsereta’areo.” (1 Korintianina 10:25) Boake aia o hena avarotse an-tsena ey rehoe?

Ty manao sorogne biby ro tena atao ty Grike naho ty Romana naho fa manao sorogne amy tempolỳ ao iareo. Faie tsy nihanegne ze hena tey. Navarotse an-tsena ey ty amby ty hena boake amy ty tempoly o mpanompo sampio. Hoe ty boke raike: ‘Atao tihoe mpahandro ndra mpanao bosè kindraike o mpitarike ty fotoam-pivavahagneo. Nimeagne hena iareo ho takalo ty namonoa’e i biby natao sorogney sady navili’e tan-tsena ey ty ila’e.’

Faie tsy ze hena navarotse tan-tsena ey ro amby ze nampiasaegne tamy i fivavahagney. Trea boake amy ty fikarohagne ambane tane agne fa feno harakan’agnondry ty amy i tsena famarotan-kena (macellum amy ty rehake latina) ta Pompéi tao. Trea boake amy izay hoe ty Henry Cadbury, manam-pahaiagne, fa “va’e ho biby velogne ro navarotse tan-tsena ey, ndra biby vinono ndra tineteke tamy ty macellum, ndra biby boake natao sorogne tamy ty tempoly.”

Izao areke ty tea i Paoly horehafegne: Tsy ombia hanompo sampy o Kristianao, faie tsy voatere haloto ty hena natao sorogne tamo o tempolio agne.

Nagnino o Jiosy naho o Samaritanao ro tsy nifankahazo tamy ty andro i Jesosy?

Hoe ty Jaona 4:9: “Tsy mifandrambe amo o Samaritanao o Jiosio.” Fa tamy ty nagnoregna i Jeroboama sampy tamy ty fanjakà ty foko folo o Israelita avaratse agneo ty nanomboha izay. (1 Mpanjaka 12:26-30) Ndaty boake a Samaria agne, rovabey ty fanjakagne avaratse agne o Samaritanao tamy izay. Rese i Asyria o foko folo rehoe, tamy ty taogne 740 Taloha i Kristy (T.K.), sady nisy mpanompo sampy hafa firenena nampitobohegne ta Samaria ao. Vao mainke nisimba ty fivavaha o Samaritanao naho fa nanambaly i ampela rey iareo.

Nagnoregne indraike ty tempoly i Jehovah naho i Jerosalema i Jiosy boake natao sesen-tane boake a Babylona agne rey, taonjato maro tafara tatoy, sady nisakatsakane o Samaritanao ty kezake natao iareo. (Ezra 4:1-23; Nehemia 4:1-8) Nagnoregne tempoly tamy ty Vohitse Gerizima o Samaritanao, va’e tamy ty taonjato fahaefatse T.K., le vao mainke nifaninagne ty fivavaha o Jiosio naho o Samaritanao.

Tsy o mponegne ta Samaria ao, ty teagne ho rehafegne amy tihoe “Samaritana”, tamy ty andro i Jesosy, fa ze nagnorike i sekta nitombo ta Samaria aoy. Mbe nivavake tamy i Vohitse Gerizimay teo o Samaritanao, sady nambané o Jiosio naho tsy nihajae’e.—Jaona 4:20-22; 8:48.

[Sare]

Finga seramika misy sarem-biby atao sorogne, tamy ty taonjato fahaenegne

[Soratse Magnazava i Sarey]

Musée du Louvre, Paris

[Sare]

Nagnoregne sampy hivavahagne ty Jeroboama