Kọ Who Bi Fi Obọ Họ Ru Re Iwuhrẹ Ukoko E Bọ Amọfa ga?
Kọ Who Bi Fi Obọ Họ Ru Re Iwuhrẹ Ukoko E Bọ Amọfa ga?
‘Oke nọ wha koko họ, . . . wha ru eware kpobi rọkẹ ẹbọga ukoko-Kristi.’—1 KỌR. 14:26.
1. Wọhọ epanọ Ahwo Kọrint ọsosuọ, uzou avọ 14 u dhesẹ, eme họ uvi ẹjiroro ọrọ iwuhrẹ mai?
‘EWUHRẸ na ọ were kẹhẹ!’ Kọ whọ ta ere no ẹdẹjọ nọ a ku ewuhrẹ họ no? Ababọ avro, whọ ta ere no. Iwuhrẹ ukoko e rẹ ginẹ bọ ohwo ga, yọ ere u gine fo inọ o rẹ jọ. Wọhọ epanọ o jọ kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ, uvi ẹjiroro jọ nọ ma bi ro kpohọ iwuhrẹ họ re mai kpobi ma wo ọbọga abọ-ẹzi. Muẹrohọ eme nọ Pọl ukọ na ọ ta kpahe ọbọga nọ ma be jọ iwuhrẹ mai wo evaọ ileta ọsosuọ riẹ se ahwo Kọrint. Evaọ uzou avọ 14 na kpobi, ọ ta unuẹse buobu inọ u fo re eme nọ a be jọ iwuhrẹ ukoko ru kpobi e ‘tua orọwọ ahwo ukoko na,’ koyehọ re e bọ omai ga.—Se 1 Ahwo Kọrint 14:3, 12, 26. *
2. (a) Eme o re fi obọ họ nọ iwuhrẹ mai e jẹ kẹ ọbọga? (b) Didi onọ ma te ta ẹme kpahe?
2 Ma vuhumu inọ ẹzi Ọghẹnẹ o re fi obọ họ nọ iwuhrẹ e rẹ rọ jọ ọbọga. Fikiere, re ma te mu ewuhrẹ họ, ma rẹ kake lẹ se Jihova, Ọsẹ obọ odhiwu mai re ọ rọ ẹzi ọfuafo riẹ ghale omakugbe mai. Ghele na, ma riẹ inọ ohwo kpobi evaọ ukoko na ọ rẹ sai fi obọ họ ru re iwuhrẹ mai e jọ ọbọga. Fikiere, eme mai omomọvo ma rẹ sai ru re iwuhrẹ mai e wha omosasọ gbe ọbọga abọ-ẹzi ze?
3. Ẹvẹ iwuhrẹ mai i wuzou te?
3 Re ma k’uyo onọ nana, ma te ta kpahe eware jọ nọ enọ i bi ru iwuhrẹ na a rẹ kareghẹhọ. Ma te jẹ ta kpahe epanọ inievo ukoko na soso a sai ro fi obọ họ ru re iwuhrẹ na e jọ ọbọga kẹ ohwo kpobi. Uzoẹme nana u wuzou k’omai gaga keme iwuhrẹ yọ abọjọ egagọ mai. Evaọ uzẹme, iwuhrẹ nọ ma rẹ nya jẹ jarai w’obọ yọ abọ nọ o wuzou evaọ egagọ mai kẹ Jihova.—Ol. 26:12; 111:1; Aiz. 66:22, 23.
Ewuhrẹ nọ Ma rẹ Jọ Kiẹ Ebaibol Kokodo
4, 5. Eme họ ẹjiroro Uwuhrẹ Uwou-Eroro na?
4 Mai kpobi ma gwọlọ wo erere vọvọ no Uwuhrẹ Uwou-Eroro na ze. Fikiere, re ma riẹ ugogo ẹjiroro ewuhrẹ nana, joma ta kpahe inwene jọ nọ ma ru no evaọ emagazini Uwou-Eroro Na gbe izoẹme nọ ma be hai wuhrẹ na.
5 Ma fi oware jọ nọ u wuzou ba uke Uwou-Eroro nọ ma be hai wuhrẹ na, muhọ no orọ January 15, 2008 ze. Kọ who muẹrohọ oware jọ nọ ma fibae na? Dai rri uke emagazini nọ ọ rrọ owhẹ obọ na. Whọ te jọ obotọ uwoho uwou nọ a rẹ jọ roiro na ruẹ Ebaibol nọ a rovie fihọ. Uwoho nana o lẹliẹ omai riẹ ẹjiroro Uwuhrẹ Uwou-Eroro na. Ẹjiroro na họ re emagazini nana u fi obọ họ kẹ omai kiẹ Ebaibol na riwi. Ẹhẹ, a rẹ jọ Uwuhrẹ Uwou-Eroro ẹkpoka mai ru Ẹme Ọghẹnẹ “vevẹ,” a ve je “dhesẹ iẹ ziezi” wọhọ epanọ o jọ evaọ oke Nehemaya.—Neh. 8:8; Aiz. 54:13.
6. (a) Enwene vẹ a ru fihọ Uwuhrẹ Uwou-Eroro na? (b) Eme ma rẹ kareghẹhọ kpahe ikereakere nọ a kere fihọ inọ “se” na?
6 Fikinọ Ebaibol na họ ugogo obe nọ ma bi wuhrẹ, ma jọ Uwuhrẹ Uwou-Eroro na ru enwene jọ. Evaọ izoẹme nọ ma re wuhrẹ na, a re kere fihọ Ikereakere jọ nọ “se.” A tuduhọ omai awọ re mai omomọvo ma hai rovie Ebaibol mai nọ a te bi se Ikereakere itieye na. (Iruẹru 17:11) Fikieme? Ma tẹ jọ Ebaibol mai ruẹ ohrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be kẹ omai, ẹme na o re duobọte omai udu ziezi. (Hib. 4:12) Fikiere, re a te ti se ikere itieye na, ọnọ o bi ru uwuhrẹ na ọ rẹ kẹ omoke jọ re ahwo a sai rovie Ebaibol rai re a rri lele ọnọ o bi ti se na.
Ma Wo Oke Ziezi nọ Ma rẹ rọ Ta Ẹrọwọ Mai Via
7. Didi uvẹ ma wo evaọ etoke Uwuhrẹ Uwou-Eroro na?
7 Enwene ọfa họ, izoẹme nọ ma be hai wuhrẹ na e kpẹre vi epaọ ọsosuọ. Fikiere, evaọ etoke Uwuhrẹ Uwou-Eroro Na, a be rọ oke thethei se idhe-eme na ha re ma sai wo oke ziezi nọ ma rẹ rọ k’uyo. Fiki onana, ahwo buobu evaọ ukoko na a rẹ sae k’uyo enọ nọ e rrọ emagazini na, ta epanọ ikere na i ro kiekpahe oware nọ a bi wuhrẹ na, fodẹ oware jọ nọ o via nọ u dhesẹ erere nọ ọ rrọ ekoko ehri-izi Ebaibol, gbe eware efa buobu. A rẹ jẹ rehọ oke jọ ta ẹme kpahe iwoho na.—Se Olezi 22:22; 35:18; 40:9.
8, 9. Eme họ owha-iruo ọnọ o re ru Uwuhrẹ Uwou-Eroro na?
8 Otẹrọnọ ahwo a k’iyo theri hrọ họ yọ ọnọ o bi ru uwuhrẹ na ọ ta ẹme bu hrọ họ, oke o rẹ jariẹ ziezi nọ ahwo buobu a rẹ rọ k’iyo evaọ etoke Uwuhrẹ Uwou-Eroro Na. Kọ eme ọnọ o bi ru uwuhrẹ na o re ru re eme riẹ gbe erọ inievo na e seba ebu hrọ, re ewuhrẹ na ọ jọ ọbọga kẹ ohwo kpobi?
9 Re ma sae k’uyo onọ yena, roro kpahe ọtadhesẹ jọ. Uwuhrẹ Uwou-Eroro nọ a riẹ ru ziezi o wọhọ izuwo nọ a there were ziezi. Wọhọ epanọ a ku eware sa-sa kugbe nọ i ru izuwo na were na, ere iyo sa-sa i re ru Uwuhrẹ Uwou-Eroro na via. Yọ wọhọ epanọ eware jọ nọ a re ro there izuwo i re bu vi ejọ na, ere iyo jọ nọ inievo na a rẹ kẹ evaọ ewuhrẹ i re theri vi efa jẹ jọ oghoghẹrẹ. Kọ eme họ owha-iruo ọnọ o bi ru uwuhrẹ na? Eme nọ o re fiba ewuhrẹ na ẹsejọ na e wọhọ uwhei gbe emagi nọ a re fihọ izuwo. Uwhei gbe emagi na i re bu hrọ họ, rekọ i re fi obọ họ ru izuwo na were. Ere ọvona, ọnọ o bi ru uwuhrẹ na ọ rẹ kareghẹhọ inọ owha-iruo riẹ họ, orọnikọ re ọ ta eme bu hrọ họ, rekọ re o fi umutho eme jọ ba iyo nọ inievo na a be kẹ. Ẹhẹ, a te ku oghoghẹre iyo nọ inievo na a be kẹ evaọ uwuhrẹ na kugbe umutho eme nọ ọnọ o bi ru uwuhrẹ na o fibae, o rẹ wha omawere se ohwo kpobi nọ ọ rrọ ewuhrẹ na.
“Jọ Ma Rehọ Okẹ Iwẹegọ Ejiro rọ Kẹ Ọghẹnẹ Kẹse Kẹse”
10. Ẹvẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a rri iwuhrẹ ukoko?
10 Oghẹrẹ nọ Pọl o dhesẹ iwuhrẹ Ileleikristi evaọ 1 Ahwo Kọrint 14:26-33 na u ru omai riẹ epanọ a je ru iwuhrẹ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. Ọgba-eriariẹ Ebaibol jọ ọ ta kpahe oria Ebaibol nana inọ: “Oware jọ nọ u wuzou gaga nọ a muẹrohọ kpahe iwuhrẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na họ, enwenọ ohwo kpobi ọ riẹ inọ o wo owha-iruo nọ ọ rẹ rọ zọhọ fihọ iwuhrẹ na. Uvumọ ohwo ọ rẹ nya kpohọ etẹe avọ ẹjiroro inọ ọ rẹ gaviezọ ọvo ho, rekọ re ọ zọhọ fihọ uwuhrẹ na.” Evaọ uzẹme, Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a rri iwuhrẹ ukoko na wọhọ uvẹ nọ a rẹ rọ rehọ unu ta ẹrọwọ rai via.—Rom 10:10.
11. (a) Eme ọ rẹ bọ ẹrọwọ inievo mai ga evaọ obọ ewuhrẹ, kọ evaọ oghẹrẹ vẹ? (b) Ẹvẹ ma sae rọ k’iyo nọ e rẹ bọ amọfa ga evaọ ewuhrẹ? (Rri oruvẹ-obotọ na.)
11 Re ma kpahe ẹme evaọ obọ iwuhrẹ o rẹ bọ ẹrọwọ inievo mai ga. Evaọ uzẹme, who muẹrohọ no inọ o tẹ make rọnọ ma rrọ ukoko na ikpe buobu no, o rẹ kẹ uvi evawere nọ ma tẹ be gaviezọ kẹ iyo nọ inievo mai a be kẹ evaọ obọ iwuhrẹ. U re duobọte omai udu nọ oniọvo nọ ọ kpako no ọ tẹ k’uyo nọ u no eva ze; o rẹ were omai nọ ọkpako ukoko jọ ọ tẹ ta oware aghare jọ nọ o muẹrohọ; yọ ma re kp’ohwẹ ku unu nọ ọmaha jọ ọ tẹ k’uyo nọ u dhesẹ nọ o you Jihova. O rrọ vevẹ inọ nọ mai kpobi ma tẹ be hae kpahe ẹme evaọ iwuhrẹ, yọ ma bi ru re iwuhrẹ na e jọ ọbọga kẹ inievo mai. *
12. (a) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo Mosis avọ Jerimaya ze? (b) Re ma sae k’uyo evaọ obọ ewuhrẹ, abọ vẹ olẹ u wo?
12 Rọ kẹ enọ e rẹ dhomovuọ, o rẹ sae jọ bẹbẹ re a kpahe ẹme evaọ obọ ewuhrẹ. Otẹrọnọ ere o rrọ kẹ owhẹ, riẹ nọ o jọ ere kẹ amọfa re. Evaọ uzẹme, idibo ẹrọwọ Ọghẹnẹ wọhọ Mosis gbe Jerimaya a wo ẹbẹbẹ otiọye vẹre inọ a sae ta ẹme evaọ ogbotu hu. (Ọny. 4:10; Jeri. 1:6) Rekọ, wọhọ epanọ Jihova o fi obọ họ kẹ idibo ẹrọwọ oke anwae yena whowho ẹme riẹ evaọ ẹgbede na, ere o ti fi obọ họ kẹ owhẹ re. (Se Ahwo Hibru 13:15.) Ẹvẹ Jihova ọ sai ro fi obọ họ kẹ owhẹ re whọ sai fi ozodhẹ ra kparobọ re whọ sae k’uyo evaọ ewuhrẹ? Orọ ọsosuọ, ruẹrẹ oma kpahe ziezi kẹ ewuhrẹ na. Kẹsena, re who te ti kpohọ obọ Ọgwa Uvie, lẹ se Jihova jẹ yare iẹe re ọ k’owhẹ udu nọ whọ rẹ rọ k’uyo evaọ obọ ewuhrẹ. (Fil. 4:6) Oware nọ whọ be yare na o rọwo kugbe “oreva riẹ,” fikiere wo evaifihọ inọ Jihova o ti yo elẹ ra.—1 Jọn 5:14; Itẹ 15:29.
Iwuhrẹ nọ E rẹ k’Omai ‘Uduotahawọ avọ Omosasọ’
13. (a) Eme họ ugogo ẹjiroro iwuhrẹ ukoko? (b) Onọ vẹ u wuzou kẹ ekpako na?
13 Pọl ọ ta inọ ugogo ẹjiroro iwuhrẹ ukoko họ re e k’omai ‘uduotahawọ avọ omosasọ.’ * (1 Kọr. 14:3) Ẹvẹ ekpako ukoko nẹnẹ a sae rọ ruẹ nọ eme nọ a bi ru evaọ iwuhrẹ ukoko e wha omosasọ gbe uduotahawọ se inievo na? Re ma sae k’uyo onọ yena, joma ta kpahe use nọ Jesu o se ilele riẹ kokohọ nọ ọ nwane kparoma no uwhu ze no.
14. (a) Eme ọ via taure Jesu o te ti se ilele riẹ kokohọ? (b) Ẹvẹ u ro mu omai ẹro nọ ikọ na a wo uvi omosasọ nọ ‘Jesu ọ nya bru ai jẹ ta ẹme kẹ ae’?
14 Orọ ọsosuọ, muẹrohọ eware nọ e via taure Jesu o te ti se ilele riẹ kokohọ. Taure a te ti kpe Jesu, ikọ riẹ “a tẹ siẹ e ba dhẹ vrẹ,” yọ wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ, ‘ae omomọvo a tẹ vaha kpohọ ọvuọ uwou riẹ.’ (Mak 14:50; Jọn 16:32) Nọ Jesu ọ kparoma ze no, o te zizie ikọ riẹ nọ e rrọ uweri kpobọ ugbehru jọ. * “Kẹsena ilele ikpogbọvo na a te kpo obọ ehru ugbehru nọ o rọ obọ Galili nọ Jesu o dhesẹ kẹ ae” na. Nọ ikọ na a te obei, “Jesu ọ [tẹ] nyaze, ọ tẹ ta [ẹme] kẹ ae.” (Mat. 28:10, 16, 18) Dai roro epanọ ẹme nọ Jesu o lele ikọ na ta na o kẹ rai omosasọ te! Eme Jesu ọ ta kpahe?
15. (a) Eme Jesu ọ ta kpahe, kọ eme o ru hu? (b) Ẹvẹ eme nọ Jesu o lele ikọ na ta i kpomahọ ai te?
15 Jesu ọ rehọ owhowhovia muhọ, inọ: “A rehọ ogaga kpobi . . . kẹ omẹ no.” Kẹsena ọ tẹ kẹ ae owha-iruo jọ, inọ: “Wha wuhrẹ ahwo erẹwho kpobi.” Ukuhọ riẹ, ọ tẹ kẹ ae imuẹro inọ: “Mẹ avọ owhai a gbẹ jọ kẹse kẹse.” (Mat. 28:18-20) Kọ who muẹrohọ oware nọ Jesu o ru hu? Ọ whọku ikọ riẹ hẹ; yọ ọ rehọ uvẹ yena ta kpahe iruthọ rai hi re ọ ruẹsi kpomovuọ họ ae oma. Ukpoye, Jesu ọ kẹ rai imuẹro inọ tei te Ọsẹ riẹ a you rai ẹkwoma owha-iruo obọdẹ nọ ọ kẹ rai. Ẹvẹ onana u kpomahọ ikọ na te? O wha ọbọga gbe omosasọ se ai te epanọ, nọ umutho oke jọ o vrẹ no, ikọ na a tẹ wariẹ muọ usiuwoma na họ ẹta.—Iruẹru 5:42.
16. Ẹvẹ ekpako ukoko a sae rọ rehọ aro kele oriruo Jesu ru iwuhrẹ re e kẹ omosasọ?
16 Evaọ aruorokele Jesu, o gwọlọ nọ ekpako na a rẹ jọ iwuhrẹ ukoko kẹ inievo na imuẹro inọ Jihova o wo uyoyou udidi kẹ ahwo riẹ. (Rom 8:38, 39) Fikiere nọ ekpako na a te bi ru ẹme, a rẹ tẹrovi eware ezi nọ inievo na a bi ru orọnikọ iruthọ rai hi. A re wo avro kpahe ẹrọwọ rai hi. Ukpoye, eme rai i re dhesẹ inọ a rri inievo rai wọhọ ahwo nọ i you Jihova jẹ gwọlọ ru oware ezi. (1 Tẹs. 4:1, 9-12) Ẹsejọ ọ rẹ gwọlọ re ekpako na a kẹ ukoko na soso ohrẹ kpahe oware jọ, rekọ otẹrọnọ umutho ahwo jọ a be j’owọ othọthọ jọ, u re woma re a kẹ ahwo yena ọvo ohrẹ evaọ obemu. (Gal. 6:1; 2 Tim. 2:24-26) Nọ ekpako na a tẹ be kẹ ukoko na soso ovuẹ jọ, a rẹ daoma jiri inievo na kẹ iruo ezi rai. (Aiz. 32:2) A rẹ daoma ta ẹme evaọ oghẹrẹ nọ ukoko na soso u re ro wo omosasọ gbe uduotahawọ nọ ewuhrẹ ọ tẹ fa no.—Mat. 11:28; Iruẹru 15:32.
Oria Ufuoma
17. (a) Fikieme o jẹ mae r’oja enẹna re iwuhrẹ mai e jọ oria ufuoma? (b) Eme whọ rẹ sai ru re iwuhrẹ mai e jọ ọbọga kẹ amọfa? (Rri ẹkpẹti na “Idhere Ikpe nọ Whọ Sai ro Ru re Iwuhrẹ Mai E Jọ Ọbọga kẹ Owhẹ gbe Amọfa.”)
17 Nọ akpọ Setan o bi dhe eyeyoma na, ma re ru re iwuhrẹ ukoko na e jọ oria ufuoma kẹ ahwo kpobi. (1 Tẹs. 5:11) Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ avọ ọzae riẹ a gbe thihakọ odawọ ogaga jọ evaọ ikpe jọ nọ e vrẹ ọ kareghẹhọ nọ: “Oke kpobi nọ ma rrọ Ọgwa Uvie o rẹ wọhọ ẹsenọ Jihova ọ wọ omai họ obọ. Oke yena nọ ma rẹ jọ kugbe inievo Ileleikristi mai na, o jẹ jọ omai oma wọhọ nọ ma bi gbolo ẹbẹbẹ mai kẹ Jihova, yọ onana o jẹ kẹ omai ufuoma iroro.” (Ol. 55:22) Jọ ahwo kpobi nọ a ziọ iwuhrẹ mai a wo uduotahawọ gbe omosasọ utioye. Re o sae jọ ere, jọ mai kpobi ma daoma ru re iwuhrẹ mai e jọ ọbọga kẹ amọfa.
[Oruvẹ-obotọ]
^ edhe-ẹme 1 A ruẹaro inọ eware jọ nọ a jẹ hai ru evaọ iwuhrẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ i ti serihọ. Wọhọ oriruo, ma gbe wo okẹ “aruọruẹ” hayo orọ “evẹravẹrẹ” hẹ. (1 Kọr. 13:8; 14:5) O make rrọ ere na, eme ọ Pọl i fi obọ họ kẹ omai riẹ epanọ u fo inọ iwuhrẹ mai e rẹ jọ nẹnẹ.
^ edhe-ẹme 11 Rọ kpahe epanọ ma rẹ sai ro ru iyo mai woma evaọ iwuhrẹ, rri ẹkpẹti na, “Epanọ A rẹ Kuyo Eva Iwuhrẹ” evaọ ẹwẹ-obe avọ 70 ọrọ obe na Wo Erere no Ewuhrẹ ọ Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ Ze.
^ edhe-ẹme 13 Rọ kpahe ohẹriẹ nọ o rrọ ‘uduotahawọ’ avọ ‘omosasọ,’ obe na Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words u ru rie vẹ inọ ẹme Griki nọ a fa ‘omosasọ’ na u wo ọdawẹ odidi vi ‘uduotahawọ.’—Wawo Jọn 11:19.
^ edhe-ẹme 14 O sae jọnọ oke nana Pọl ọ jẹ ta kpahe nọ ọ ta nnọ Jesu ọ “rehọ oma via kẹ ahwo nọ a bu vi ahwo egba-isoi.”—1 Kọr. 15:6.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Ẹvẹ iwuhrẹ ukoko i wuzou te?
• Fikieme iyo nọ a rẹ jọ iwuhrẹ kẹ e rẹ rọ ‘tua orọwọ ahwo ukoko na’?
• Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹme nọ Jesu o lele ikọ riẹ ta ze nọ ọ kparoma no?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Ẹkpẹti/Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 22, 23]
IDHERE IKPE NỌ WHỌ SAI RO RU RE IWUHRẸ MAI E JỌ ỌBỌGA KẸ OWHẸ GBE AMỌFA
Ruẹrẹ oma kpahe. Whọ tẹ jọ obọ uwou ruẹrẹ oma kpahe kẹ iwuhrẹ na, ẹsiẹe whọ rẹ mae reawere rai, je wo otoriẹ rai ziezi.
Hai kpohọ iwuhrẹ ẹsikpobi. Nọ orọnọ ahwo a tẹ ziọ ewuhrẹ bu o rẹ tuduhọ ohwo kpobi awọ na, u fo re whọ jọ ewuhrẹ na.
Hai kpohọ iwuhrẹ ẹruoke. Who te te oria ewuhrẹ na ẹruoke, whọ rẹ sai w’obọ evaọ ẹsuọ ole emuhọ gbe olẹ, enọ e rrọ abọjọ egagọ mai kẹ Jihova.
Wha ebe kpobi nọ a ti ro ru iwuhrẹ na lele oma. Wha Ebaibol gbe ebe efa nọ a ti ro ru iwuhrẹ na lele oma, re whọ sai rri lele ahwo nọ a bi ru eme na jẹ sai wo otoriẹ rai.
Whaha eware nọ e rẹ kpọ iroro ra. Wọhọ oriruo, hẹrẹ re iwuhrẹ i kuhọ no re who te se iwou nọ a vi se owhẹ evaọ ifonu. Whọ rẹ rọ ere whaha eware nọ e rẹ kpọ iroro ra.
Hai w’obọ. Nọ ahwo buobu a tẹ k’iyo, ere amọfa buobu a re wo uduotahawọ no iyo ọbọga nọ a kẹ na ze.
Jọ iyo ra e jọ kpẹkpẹe. Onana u re ru ei lọhọ nọ ahwo buobu a jẹ sae k’iyo.
Ru ẹme nọ a kẹ owhẹ. Nọ a tẹ k’owhẹ ẹme evaọ Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ hayo Ewuhrẹ Odibọgba na, ruẹrẹ ẹme ra họ ziezi, wuhrẹ iẹe re o mu owhẹ unu, jẹ daoma ru ẹme na.
Jiri enọ i w’obọ kpobi evaọ iwuhrẹ na. Ta kẹ ahwo kpobi nọ a w’obọ evaọ ewuhrẹ na inọ omodawọ rai o da owhẹ ẹro fia.
Yere ahwo. Uyere gbe eme ọbọga nọ whọ rẹ ta kugbe ahwo taure ewuhrẹ o te ti muhọ gbe nọ o te kuhọ no u re fiba omaweromẹ gbe irere nọ ewuhrẹ na ọ rẹ wha ze.