Chacha warmjam ikthapiñ tuqitxa, ¿kunjamsa wawanakamp parlsna?
Familianakataki
Chacha warmjam ikthapiñ tuqitxa, ¿kunjamsa wawanakamp parlsna?
Alicia * sat mä tawaqitax akham siwa: “Awisaxa, chacha warmi ikthapiñ tuqit walja jisktʼanakanitwa, ukampis nayat jan wal amuyapxañapatakix awk taykajar jisktʼasiñ axsarayastwa” sasa.
Inés, Alician mamapax akham siwa: “Chacha warmi ikthapiñ tuqit phuchhajampi parltʼañ wal munaskta, ukampis jupax luräwinakapampiw jan tiempon sarnaqi. Janiw kunapachas parlirjamäkti” sasa.
JICHHÜRUNAKANXA, uka tuqitx taqi chiqanwa parlapxi. Televisionansa, cinensa, revistanakansa ukat aljañatak uñachtʼayapki ukanakansa ukanakakiw uñstaski. Amuyataxa, awk taykanakampi ukat wawanakapampjamakiw uka tuqit jan parlapkiti. Canadá markankir Miguel sat mä waynitux akham siwa: “Awk taykanakampi uka tuqit parlañax wali phinqʼaskañapuniwa, ukampis mä amigor jisktʼasiñax janiw ukhamäkiti” sasa.
Ukat awk taykanakax wawanakapamp parlañx phinqʼasipxarakiwa. Uka tuqit yatxattʼat Debra W. Haffner sat warmix mä libropan akham siwa: “Walja awk taykanakaxa, uka tuqit wawapar parlañ waktʼki ukhaxa, kunjamsa cuerpopax mayjtʼaski ukat chacha warmi ikthapiñ tuqinakat parlir libronakakwa cuartopar jaytawayapxi” (Beyond the Big Talk). Uka warmin amuyataparjamaxa, uka libronak jaytasaxa, akwa awk taykapax wawapar sasipki: “Kunjamas cuerpomax mayjtʼani ukat chacha warmjam ikthapiñ tuqit yatiñam munapxtwa, ukampis janiw nänakax uka tuqit parlañ munapksmati” sasa.
Ukhamäkchisa, wawanakapar sum uywir awk taykanakax uka tuqit parlapxapuniwa. ¿Kunatsa? Kimsa tuqit amuytʼañäni:
1. Janiw nayrjamäxiti. Santiago 20 maran mä waynax akham siwa: “Jichhürunakanxa, janiw jaqichasit chacha warm ikthapiñäki ukak uñtʼatäkiti. Jichhaxa lakat lurañasa, qhipäxat lurañasa... Internet tuqisa jan ukax celular tuqis * uka wachuq juchanak lurañanakax utjarakiwa” sasa.
2. Wawanakax jiskʼatpachaw uka qʼañu jan wali luräwinakat istʼapxi jan ukax uñjapxi. Sandra sutini mä taykax akham siwa: “Escuelar sarañ qalltapki ukhatpachaw uka tuqit parlir istʼapxi, ukat ukanak lurañax janis kuna jan walïkaspa ukhamwa amuyxapxaspa”.
3. Wawanakax uka tuqit yatiñ munapxiwa, ukampis jisktʼasiñ axsarapxi. Brasil markankiri 15 marani Ana mä tawaqitax akham siwa: “Chacha warmi ikthapiñ tuqit awk taykajamp parlañx janiw kunjams qalltirjamäkti”.
Awk taykanakaruw wawanak sum uywapxañapatak Diosax jaytawayi, ukhamax jupanakarakiw uka tuqit yatichapxañapa (Efesios 6:4). Niyas uka tuqit parlañxa awk taykanakasa ukat wawanakas phinqʼasipxaspawa. Ukampis kunatsa uka tuqit wawanakapar parlapxañapa ukxa, akham sasaw 14 marani Daniela sat mä tawaqitax qhanañchi: “Wawanakaxa, awk taykasan yatichatäñwa munapxta, janiw yatichirinakata ni Televisionats uk yatiqañ munapkti” sasa. ¿Kunjamsa awk taykanakax uka tuqit parlañ qalltapxaspa? *
Qhawqha maranïpxis ukarjamaw yatichapxaspa
Jiskʼasipki ukhaw wawanakax chacha warmi ikthapiñ tuqit parlir istʼapxi, taqi jaqinakat jithiqtatäspa ukhakiw uk jan istʼapkaspati. Yämas aka “qhipa urunakanxa” ñanqha amtan jaqinakax “jan walit jukʼamp jan waliruw sara[sipki]” (2 Timoteo 3:1, 13). Ukatwa walja wawanakax ñanqha amtani jan wali jaqinakamp jan walinak lurat uñjasipxi.
Ukatwa awk taykanakax wawanakapar janïr kun paskipan uka tuqit yatichapxañapa. Alemania markankir Renate sat mä taykax akham siwa: “Qʼaxu wayn tawaquptañapkam suysna ukhaxa, uka tuqit jisktʼasiñx axsarayasipxaspawa. Kunattix ukham wayn tawaqitäxapxi ukhaxa kunayman mayjtʼäwinakankapxiwa” sasa. Ukhamaxa, jiskʼatpachwa jukʼat jukʼat yatichapxañapa.
Wawatpacha: Janïr escuelar sarkipanwa wawanakax chhuxurasiñäki uka chiqan sutip yatipxañapa, ukat janirakiw uka chiqanakxa khitis llamktʼañapäkiti. México markankir Julia sat mä warmix akham siwa: “Kimsa maranïkäna ukhaw wawajarux uka tuqit parlañ qalltta. Mä yatichirisa, wawanak uñjirisa jan ukax jupat jilïr mä wawas kuns wawajar luraspa ukwa axsarayäta. Ukhamasti jupax jarkʼaqasiñwa yatiqañapäna” sasa.
¿JANIT AKHAM LURAPKASMA? Chhuxurasiñäki uka chiq yaqhanakax llamktʼañ munapxaspa ukhaxa, inas akham sañ yatichchisma: “¡Jan llamktʼistati! ¡Mamajaruw awisä!” sasa. Ukat axsarayañatak kun satasa jan ukax kun churäm satas kuntï uka jaqix lurkani uk awisapunitätaw sasaw sapa kuti iwxtʼañama.
Escuelar sarapki ukha: Uka maranakaw uka tuqit jukʼampach parlañama. Pedro sat mä awkix akham siwa: “Janïr kun parlkasaxa, kunsa uka tuqit yati ukat yatiñ munaskakispati janicha ukwa nayraqat jisktʼañama. Jan parlañ munkanixa, janiw munkir jan munkir parlayañamäkiti. Wawanakampïñatak tiempo apstʼasim ukat jupa pachpaw uka tuqit parlasipkätam” sasa.
¿JANIT AKHAM LURAPKASMA? Uka tuqit janiw walja ukat qariyirjam parlañamäkiti, jan ukasti mä qhawqhakwa sapa kuti parltʼañama (Deuteronomio 6:6-9). Ukhamatwa kuntï yatipxañapäki ukarjam parltʼäta.
Qʼaxu wayn tawaqüxapxi ukha: Kunjamsa cuerpopasa amuyupas mayjtʼaski uk sum yatipxañapataki ukat chacha warmjam ikthapiñ tuqit amuyapxañapatakix jumaw yatichañama. Ana 15 marani tawaqitax akham siwa: “Colegiojanxa, walja wayn tawaqunakaw maynimp mistusax wachuqanak lurapxi. Ukat uka tuqit parlañax phinqʼasiñjamäkchisa, Diosan luqtiripjam amuyañatakix uka tuqit sum yatiñajawa” sasa. *
Amtapxapunim: Kamsanis awk taykajax nayat sas amuyasaw wawanakax jisktʼasiñ axsarayasipxaspa. Esteban sat mä awkix akham siwa: “Wawajax janipuniw uka tuqit parlañ
munkänti. Ukat kunatsa jan parlañ munkäna uk qhipatwa yatipxta: nayas ukham sarnaqaskirista ukham amuyapxani sasaw amuyatayna. Ukat janiw ukham amuyapkti, jan ukasti mayninakan wiytatax kunjamsa uka jan walinakar saykatañatak wakichtʼatäsma uk yatiñamwa munapxta sasaw sapxta”.¿JANIT AKHAM LURAPKASMA? Jumax kunsa aka tuqit amuyta sas jisktʼañat sipansa kunsa yatiqiri masinakamax amuyapxi sasaw jisktʼañama. Inas akham sischisma: “Walja jaqinakaxa, lakat lurañ wachuq juchax janiw chacha warmjam ikthapiñäkiti sasaw sapxi. ¿Ukhamarakti yatiqir masinakamax amuyapxi?” sasa. Inas ukhamat jupanakax uka tuqit qhan parlapxchispa.
Yatichañamax wali wakiskiripuniwa
Awk taykanakatakixa, taqi kunat sipansa chacha warmjam ikthapiñ tuqit parlañaw chʼamaxa. Ukampis uka tuqit yatichañatak chʼamachasitamax wali wakiskirïniwa. Ukat kunjamtï Dianax siskixa: “Tiempompix uka tuqit parlañx janiw phinqʼasxtati, ukat wawanakamax jukʼampiw mä amigoparjam jakʼachasipxtam” sasa. Estebanax niya ukhamwa amuyaraki: “Familiantï taqi kunats qhan parlaschixa, chacha warmjam ikthapiñ tuqit parlañax janirakiw añcha chʼamäkaniti” sasa. Ukat saskakiwa: “Ukhamäkchisa, uka tuqit parlañax mä juk’ phinqʼasiñjamapuniwa, ukat qhan parltʼasiñaxa Diosar yupaychir familian askipatakiw yanaptʼi” sasa.
[Qhanañchäwinaka]
^ Yaqha sutinakampi uchatawa.
^ Yaqhip chiqanxa, sexting siski ukax wali uñtʼatawa. Uka taypiw jan isini jaqinaka ukat jañchin munañanakap qʼañu luräwinak sartayir mensajenak apayapxi.
^ Kunatsa awk taykanakax wawanakapar uka tuqit parlapxañapax wakisi ukwa aka yatichäwix jukʼamppach qhanañchtʼaskani. Mä jutïr yatichäwinwa kunjamsa uka tuqit parlañ qalltasax sum sarnaqañ tuqit yatichapxasma uk qhanañchasiskani.
^ Uka tuqit wawanakamamp parltʼañamatakixa, Kunsa wayn tawaqunakax yatiñ munapxi payïr librot 1-5, 28, 29 ukat 33 yatichäwinak uñxattʼäta, ukax Jehová Diosan Qhanañchirinakapan luratawa.
[14 janan recuadropa/fotopa]
AMUYTʼAÑATAKI JISKTʼANAKA
Akxarux yaqha markankir wayn tawaqunakan arstʼäwinakapaw utji. Ukxaruxa, amuytʼañatak jisktʼanakaw utjaraki.
• “Awk taykajaxa uka tuqit parlir libronak liyim ukat kuna jisktʼamatï utjanixa, jisktʼasipxitätaw sasaw sapxitu. Ukampis jupanak pacha uka tuqit parlapxitaspa ukaw wali askispaxa.” (Ana, Brasil markata.)
¿Kunatsa yuqamarusa jan ukax phuchhamarus uka tuqit parlir libronakaki jan ukax revistanakak jan churañamäspa?
• “Kunanaktï chacha warmjam ikthapiñ tuqit parlir istʼkta ukanakxa, janiw awkijax ukanak utjatap akchʼas amuykpachati. Ukanakat parlirista ukhaxa, Jan walinakwa nayat amuyxaspa.” (Ken, Canadá markata.)
¿Kunatsa wawamax uka tuqit jisktʼañ axsarayasispa?
• “Jan axsarasin awk taykajamp parlta ukhaxa, walpun jisksupxitu: ‘¿Kunatsa uk jisktʼapxista? ¿kuns lurtaxa?’ sasa.” (Masami, Japón markata.)
Wawamatï chacha warmjam ikthapiñ tuqit jisktʼapxiristam ukhaxa, ¿kunjamsa jaysapxañama, ukhamata jumanakar mä jutïrin jisktʼasisipkakiñapatakixa?
• “Ukham jisktʼasiñax walikiskiwa ukat jumjamäkasinxa nänakax ukhamarakwa jisktʼasipxirïyäta sasin awk taykajax sapxitaspa ukhax walpun chuymachtʼitaspa.” (Lisette, Francia markata.)
Wawanakamax uka tuqit jumanakampi jan axsaras parlapxañapatakixa, ¿kunsa lurapxasma?
• “Kunapachatï mamajax uka tuqit jisktʼirïtu ukhaxa, janipuniw nayas jan walinak lurkirista ukham jisktʼirïkituti. Ukaw jan juchañchat jikxatasiñatakix wali wakiskirixa.” (Gerald, Francia markata.)
Chacha warmjam ikthapiñ tuqit wawanakamamp parlkta ukhaxa, ¿kunjam arunakampis parlta? ¿Janit suma arunakamp parlañax wakiskaspa?