Eware Nọ E Rẹ Wha Evawere Ze Uviuwou

Ta Ẹme kẹ Emọ Ra Kpahe Owezẹ Ọzae-avọ-Aye

Ọmọtẹ ikpe-ikpegbọ jọ nọ a re se Alicia * ọ ta nọ: “Ẹsejọ oware jọ o rẹ jọ omẹ udu nọ mẹ ginẹ gwọlọ riẹ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye, rekọ me re roro nọ mẹ tẹ nọ ọsẹgboni mẹ kpahe iẹe, a ti roro nọ me mu ekpehre oware jọ họ eru no.”

Inez, oni Alicia ọ ta nọ: “O rrọ isiuru mẹ re mẹ keria kugbe ọmọtẹ mẹ re me lele iei ta ẹme kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye, rekọ o bi wo uvẹ vievie he. O rrọ bẹbẹ re whọ ruẹ nọ o wo uvẹ.”

A BE jọ oria kpobi dhesẹ jẹ ta ẹme kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye nẹnẹ—te evaọ etẹlivisiọne, ifimu, gbe evaọ ekwakwa sa-sa nọ a bi ro whowho eware nọ a be zẹ. O wọhọ nọ oria ovo nọ ẹme kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye o jẹ gbẹ rrọ oware aghọ họ evaọ udevie esẹgbini avọ emọ. Uzoge ọmọzae jọ evaọ obọ Canada nọ a re se Michael ọ ta nọ: “Dodokọ esẹgbini a riẹ epanọ o rrọ oware uduama gbe omovuọ te kẹ emọ re a muọ ẹme owezẹ ọzae-avọ-aye họ kugbe esẹgbini. O rẹ mae lọhọ re a lele egbẹnyusu rai ta ẹme otiọye vi esẹgbini rai.”

Ẹsibuobu, epọvo na o rrọ kẹ esẹgbini, o rẹ gbẹdẹ ai unu re a mu ẹme họ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye kugbe emọ rai. Debra W. Haffner nọ ọ rrọ owuhrẹ evaọ abọ uwuhrẹ-omokpokpọ ọ ta evaọ obe riẹ nọ uzoẹme riẹ o rrọ Beyond the Big Talk inọ: “Esẹgbini buobu a vuẹ omẹ nọ a dẹ obe kẹ emọ rai nọ o ta kpahe inwene nọ e rẹ roma via evaọ oma ọmọ nọ ọ be kpako na hayo owezẹ ọzae-avọ-aye, a te fi obe na họ ukpẹ emọ na rekọ a ta ẹme kpahe iẹe kẹ emọ na viere he.” Haffner ọ ta nọ otoriẹ nọ emọ a re wo no onana ze u re vevẹ: “Ma gwọlọ nọ whọ riẹ kpahe ugboma ra gbe owezẹ ọzae-avọ-aye; rekọ ma gwọlọ lele owhẹ ta ẹme kpahe iẹe he.”

Whọ tẹ rrọ ọyewọ, o gwọlọ nọ who re wo eriwo nọ o wo ohẹriẹ no onana. Ẹhẹ, u wuzou gaga re whọ ta ẹme kugbe emọ ra kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye. Muẹrohọ ẹjiroro esa jọ nọ u ro fo nọ who ru ere:

1. Eriwo akpọ na kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye o nwene no. Uzoge ikpe 20 jọ nọ a re se James ọ ta nọ: “Otofa owezẹ ọzae-avọ-aye o gbẹ lọhọ epanọ o jọ họ—onọ a riẹ vẹre wọhọ ọzae avọ aye riẹ nọ a rẹ wezẹ kugbe. Enẹna, eware efa jọ e riẹ nọ ahwo a bi ru, onọ a rẹ rọ wọ ẹba ohwo fihọ unu vi, du uvinẹ, rehọ ẹkwoma Itanẹte, tubọ ifonu dede vi eme gbe iwoho nọ e rẹ kpare isiuru owezẹ.”

2. Ẹsejọhọ emọ ra a ti yo eme nọ e rrọ uzẹme he mi amọfa kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye. Oni jọ nọ a re se Sheila ọ ta nọ: “A ti yo kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye nọ a tẹ nwani mu isukulu họ no, yọ a ti wo eriwo nọ whọ gwọlọ nọ a wo kpahe ẹme nana ha.”

3. Emọ ra a wo enọ nọ a gwọlọ nọ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye rekọ o rrọ bẹbẹ re a mu ẹme na họ kugbe owhẹ. Uzoge ọmọtẹ ikpe 15 jọ nọ a re se Ana evaọ obọ Brazil, ọ ta nọ: “Uzẹme riẹ họ, mẹ riẹ epanọ  me re ro mu ẹme họ kugbe ọsẹgboni mẹ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye he.”

Ẹhẹ, ẹme nọ whọ rẹ ta kugbe emọ ra kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye yọ abọjọ owha-iruo ọyewọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ owhẹ. (Ahwo Ẹfẹsọs 6:4) Uzẹme, o rẹ sae jọ owhẹ avọ emọ na ẹkpẹlobọ re wha ta kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye. Dede na, izoge buobu a rẹ rọwokugbe ẹme Danielle, ọmọtẹ ikpe 14 jọ nọ ọ ta nọ: “Mai izoge ma gwọlọ wuhrẹ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye mi esẹgbini mai—orọnikọ mi iticha jọ hayo evaọ etẹlivisiọne he.” Nọ o rrọ ere na, ẹvẹ whọ sae rọ ta ẹme kugbe emọ ra kpahe oware nana nọ u wuzou gaga rekinọ o rrọ ahwo oma ẹkpẹlobọ na? *

Ru Ẹmeọta na Lele Unuikpe Rai

Ajokpanọ a be rria oria jọ goli, emọ a re mu ẹme họ eyo kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye evaọ oke emaha. Yọ o rrọ oware idhọvẹ gaga inọ evaọ “edẹ urere” nana, ahwo omuomu a “no eyoma ruọ onọ o mai yoma” no. (2 Timoti 3:1, 13) U yoma kẹhẹ, ekpako-soso a raha emaha buobu kuotọ no, be rehọ ae wo isiuru owezẹ etọtọ rai t’obọ.

Fikiere o roja re who mu emọ ra họ ewuhrẹ kpahe ẹme owezẹ ọzae-avọ-aye nọ a gbẹ rrọ emaha gaga na. Oni jọ evaọ obọ Germany nọ a re se Renate ọ ta nọ: “Whọ tẹ hẹrẹ bẹsenọ a re te ikpe ikpegbọ, ẹsejọhọ o te lọhọ họ re a rovie eva lele owhẹ ta oghẹrẹ ẹme nana fiki omovuọ nọ o rẹ jọ emọ oma evaọ etoke nana nọ a be ruẹ inwene sa-sa evaọ oma rai na.” Ugogo oware nọ u re fi obọ họ evaọ onana họ, kaki mu emọ họ elele ta kpahe onana no emaha ze lele ikpe rai.

Rọkẹ emọ nọ e re kpako te isukulu hu: Tẹrovi epanọ who re ro wuhrẹ ai ugogo odẹ nọ a re se ekwakwa owezẹ nọ e rrọ oma na, re whọ jẹ kpokpa họ ae obọ inọ a rẹ jọ uvumọ ohwo dhobọte abọ oma rai eyena ha. Oni jọ evaọ obọ Mexico nọ a re se Julia ọ ta nọ: “Okenọ ọmọzae mẹ ọ jọ ikpe esa me ro mu ei họ ewuhrẹ.” O fibae nọ: “Ẹriẹ inọ iticha, eyọrọmọ, hayo emọ efa nọ e kpako vi ei a rẹ sae raha iẹe o jẹ kẹ omẹ uduama. Mẹ gwọlọ nọ ọmọzae mẹ ọ rẹ riẹ epanọ ọ rẹ rọ thọ omariẹ no obọ ahwo nọ a rẹ jẹ ekpehre owọ.”

DAO ONANA: Wuhrẹ ọmọ ra inọ ọ kuvẹ vievie he nọ ohwo jọ ọ tẹ gwọlọ rọ ẹba riẹ zaro hayo rọ abọ whrawhra iẹe. Wọhọ oriruo, whọ sai wuhrẹ ọmọ ra epanọ ọ rẹ rọ ta nnọ: “Seba whẹ! Me ti gu owhẹ!” Kẹ ọmọ ra imuẹro inọ u fo re ọ ta via—o tẹ make rọnọ ohwo na ọ ta inọ ọ te dẹ eware buobu kẹe hayo guegue iei inọ o ti ru ei oware uyoma jọ. *

Rọkẹ emọ nọ i bi kpohọ isukulu epramare: Rehọ etoke nana wọhọ uvẹ nọ who re ro wuhrẹ ọmọ ra haro ẹmẹrera. Ọsẹ jọ nọ a re se Peter ọ ta oware nọ o rẹ sai fi obọ họ inọ: “Mi ọmọ na ẹme rọ riẹ utho nọ ọ riẹ no vẹre, jẹ riẹ sọ ọ gwọlọ riẹ eware efa kpahe ẹme na. Whọ gba ẹmeọta na họ iẹe he. Ẹsejọhọ uvẹ ẹmeọta-kugbe nana o te roma via nọ whọ tẹ be hae raha oke kugbe emọ ra ẹsikpobi.”

DAO ONANA: N’oke t’oke, hai lele ae ta umutho ẹme kpahe onana ukpenọ whọ rẹ wọ ẹme na fihotọ ẹsiẹvo. (Iziewariẹ 6:6-9) Onana o te whae ze nọ eme na i gbe ti bu hrọ ẹsiẹvo kẹ emọ na ha. Ofariẹ, onana u ti fi obọ họ nọ a ti ro wo eriariẹ nọ u fo kẹ unuikpe rai nọ a be rro na.

Rọkẹ izoge: Enẹna họ oke nọ whọ rẹ rọ ruẹ nọ ọmọ ra o wo otoriẹ ugogo eware nọ u fo nọ ọ rẹ riẹ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye dẹẹ, oghẹrẹ nọ u re kpomahọ iroro ohwo, gbe itee ẹfuọ-uruemu nọ e r’oja evaọ abọ nana. Ana, ọmọtẹ ikpe ikpegbisoi nọ ma wariẹ ẹme riẹ no ẹsejọ na ọ ta re inọ: “Emetẹ gbe emezae evaọ isukulu mai a mu omomarai họ elele wezẹ no, yọ me roro nọ wọhọ Oleleikristi, u fo nọ me re wo ugogo eriariẹ kpahe ẹme owezẹ ọzae-avọ-aye. Ghelọ epanọ ẹme kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye o rẹ sae kẹ omovuọ te, o rrọ oware nọ u fo nọ mẹ rẹ riẹ kpahe.” *

Muẹrohọ: Izoge a rẹ gwọlọ kake nọ enọ kpahe ẹme owezẹ ọzae-avọ-aye he keme ozọ u re mu ai inọ esẹgbini rai a ti viẹro ku ae inọ a mu ekpehre owọ jọ họ ẹjẹ no. Ọsẹ jọ nọ a re se Steven o muẹrohọ oware nana. Ọ ta nọ: “Ẹmeọta kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye o jẹ ruọ ọmọzae mai hi.” O fibae nọ:  “Rekọ uwhremu na ma tẹ te ruẹ nọ oware nọ o jẹ lẹliẹe ru ere na họ, o je roro inọ ma bi viẹro ku ei inọ ẹsejọhọ ọ be jẹ ekpehre owọ jọ. Ma te ru ei vẹ kẹe inọ orọnikọ ma viẹro ku ei nọ ọ be jẹ ekpehre owọ jọ oye o whariẹ ze nọ ma bi ro lele iei ta ẹme nana ha; rekọ fikinọ ma gwọlọ ruẹ nọ o wo otoriẹ nọ u re fi obọ họ kẹe whaha ekpehre uruemu nọ a rẹ sae whẹhọ iẹe.”

DAO ONANA: Ukpenọ whọ rẹ nwane nọ ọmọ ra nọ ọ rrọ uzoge eriwo riẹ ovavo evaọ ẹme jọ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye, nọe oghẹrẹ eriwo nọ ibe emọ-eklase riẹ a wo kpahe ẹme na. Wọhọ oriruo, whọ sae ta nọ: “Ahwo buobu nẹnẹ a rẹ ta nọ ẹba omọfa nọ a rẹ wọ fihọ unu vi o nwane rrọ owezẹ ọzae-avọ-aye he. Kọ ere ọvona ibe emọ-isukulu ra a rri rie?” Nọ who te kpeze ẹme na ere, ẹsejọhọ ọmọ ra o ti rovie eva jẹ ta eriwo riẹ kẹ owhẹ.

Efikparobọ Ehoo Hayo Omovuọ Ẹmeọta Nana

Uzẹme, ẹmeọta-kugbe emọ kpahe ẹme owezẹ ọzae-avọ-aye o sae jọ usu eware jọ nọ e rẹ gbẹdẹ esẹgbini obọ gaga evaọ ẹyọrọ emọ. Rekọ irere nọ i re noi ze i te oware nọ whọ rẹ dao oma kpobi fihọ. Oni jọ nọ a re se Diane ọ ta nọ: “Nọ oke o be nyaharo na, o gbẹ te jọ owhẹ ẹkpẹlobọ họ, ẹmeọta-kugbe emọ ra kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye o sai ru usu ra kugbe emọ na kpekpe ziezi.” Steven nọ ma wariẹ ẹme riẹ ẹsejọ na ọ rọwokugbe onana. Ọ ta nọ: “Wha tẹ be hae ta ẹme kugbe ziezi nọ oghẹrẹ ẹme ọfa jọ kpobi ọ tẹ roma lahwe evaọ uwou na, u ti ru nọ eware wọhọ ẹme owezẹ ọzae-avọ-aye e gbẹ te rọ jọ owhai ẹkpẹlobọ họ.” O fibae nọ: “Onana o nwani dhesẹ nọ ẹme otiọye na ọ te hae vẹrẹ ẹta ẹsikpobi hi, rekọ ẹme nọ a rẹ ta kugbe ziezi evaọ uviuwou Oleleikristi u wuzou gaga.”

[Oruvẹ-obotọ]

[Ẹkpẹti/Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 14]

ẸVẸ WHỌ TE K’UYO ENỌ NANA? . . .

Se eme nọ izoge sa-sa wariẹ akpọ na họ a ta, re whọ nọ omara oghẹrẹ nọ whọ te k’uyo enọ nọ i lele rai na.

• “Ọsẹgboni mẹ a ta kẹ omẹ nọ me se izoeme jọ nọ e ta kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye, re otẹrọnọ me wo onọ jọ mẹ vẹ nọ ae. Rekọ o hẹ mae were omẹ re a mu ẹme na họ kugbe omẹ.”—Ana, Uzoge jọ evaọ obọ Brazil.

Evaọ eriwo ra, fikieme u ro wuzou re who lele ọmọ ra ta ẹme kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye ukpenọ whọ rẹ kẹe obe nọ o ta ẹme kpahe iẹe se ọvo?

• “Mẹ riẹ hayo yo eware etọtọ buobu kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye no, eware nọ me roro inọ ọsẹ mẹ ọ riẹ kpahe vievie he. Ozọ akpọ u ti mu ei nọ mẹ tẹ nọe enọ kpahe eware nana.”—Ken, uzoge jọ evaọ obọ Canada.

Didi ozọ o rẹ sae jọ ọmọ ra ẹro nọ ọ tẹ gwọlọ ta ẹme kẹ owhẹ kpahe oware jọ nọ o be kẹe idhọvẹ?

• “Uwhremu na nọ mẹ rọ udugaga sai rovie unu nọ ọsẹgboni mẹ onọ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye, uyo nọ a kẹ omẹ o tẹ wọhọ ẹsenọ a bi viẹro ku omẹ, a nọ omẹ nọ, ‘Eme ọ wha onọ utiona ze? Thakpinọ whọ nya thọ no ha?’”—Masami, uzoge jọ evaọ obọ Japan.

Nọ ọmọ ra ọ tẹ nọ owhẹ onọ kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye, ẹvẹ oghẹrẹ nọ whọ rọ kpahe ẹme kẹe u re ro bru uvẹ enọ efa dhe hayo rovie uvẹ kẹ enọ efa evaọ obaro?

• “U ti ru udu kie omẹ vi nọ ọsẹgboni mẹ a tẹ kẹ omẹ imuẹro inọ a jẹ hae nọ oghẹrẹ enọ itienana okenọ a jọ ọhwa mẹ, gbe inọ o thọ họ re mẹ nọ enọ itieye na re.”—Lisette, uzoge jọ evaọ obọ France.

Ẹvẹ whọ sai ro ru udu kie ọmọ ra vi, nọ ọ jẹ te sai rovie eva lele owhẹ ta ẹme kugbe kpahe ẹme owezẹ ọzae-avọ-aye?

• “Oni mẹ ọ rẹ nọ omẹ enọ nọ i kiekpahe owezẹ ọzae-avọ-aye avọ edhuru owowolẹ. Me roro nọ onana u wuzou, re ọmọ ọ seba eroro inọ a be nọe unu.”—Gerald, uzoge jọ evaọ obọ France.

Oghẹrẹ uvou vẹ whọ be hai ro lele ọmọ ra ta ẹme kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye? Kọ o gwọlọ nọ who ru enwene jọ evaọ abọ nana?