Nsabi Za Zingu Kia Nzo Yakiese

Mokenanga yo Wan’aku e Diambu dia Kikento ye Kiyakala

Nleke mosi Alicia * wavova vo: “Ezak’e ntangwa nkalanga ye luzolo lwa zaya diambu mu kuma kia kikento ye kiyakala, kansi, kele vo ngiuvwidi mase mame, oyau nanga balenda yindula vo diambu diambi nzolele vanga.”

Inez wa ngudi Alicia wavova vo: “Ikalanga ye luzolo lwa mokena ye mwan’ame akento mu kuma kia kikento ye kiyakala, kansi oyandi kekalanga ye ntangwa ko. Diampasi mu solola e ntangwa kakondelo salu.”

O UNU kiaki, oma ma kikento ye kiyakala mesongwanga mwawonso, muna televizau, filmes yo mwanganeswa muna nsangu. E diambu dia kikento ye kiyakala dimonekanga kaka diansoni muna moko ikalanga vana vena mase yo wana. Michael wa nleke mosi kuna Canadá wavova vo: “Amase nga bafwete dio zaya vo diansoni kikilu dikalanga kwa yeto aleke mu mokena yau oma ma kikento ye kiyakala. “Diasazu mu mokena dio y’akundi.”

Nkumbu miayingi, nze wan’au, amase mpe bekatikisanga mokena oma ma kikento ye kiyakala. Debra W. Haffner, nlongi mosi wavova mu nkanda kasoneka mu kuma kia diambu diadi vo: “Mase mayingi bampovesa vo basumba nkanda misasilanga oma ma kitoko ye kindumba y’oma ma kikento ye kiyakala yo sisa mio muna suku dia mwana, kansi ke bemokenanga e diambu diadi ko.” Haffner wavova vo, amase edi bazolele vova kwa ngeye mwana vo: “Tuzolele vo wazaya diambu mu kuma kia nitu aku ye kikento ye kiyakala. Kansi, ke tulendanga mokena yaku ko e diambu diadi.”

Avo u se yovo ngudi, kufwete vanga diambu diadi ko. Diambote vo ngeye kibeni wamokena yo mwan’aku mu diambu dia kikento ye kiyakala. Badika mambu tatu mamfunu:

1. Ngindu za nza mu kuma kia kikento ye kiyakala zasoba. James, nleke mosi una ye kimbuta kia mvu 20 wavova vo: “Oma ma kikento ye kiyakala ke melendanga diaka sasilwa ko kana nkutu mu mvovo miakete ngatu oma ma vukana kwa yakala yo nkento. Owau, vukana muna nua, vukana ku mpitunima, mokena oma ma kikento ye kiyakala muna internet yo twikaziana e nsangu yovo mafoto ma kikento ye kiyakala ma yau kibeni kwa akundi au muna telefone, i diambu ditoma vangamanga.”

2. W’anaku nanga bewanga mambu matekama mu kuma kia kikento ye kiyakala tuka kileke kiau. Ngudi mosi una ye nkumbu ya Sheila wavova vo: “O wana beyantik’o wá diambu mu kuma kia kikento ye kiyakala vava beyantikang’o tanga kuna sikola. Ke bekala diaka ye nyindu asikila ko mu kuma kia din’ozolele vo bazaya.”

3. Wan’aku bekalanga ye yuvu mu kuma kia kikento ye kiyakala, kansi ke bekalanga ye unkabu wa mokena yaku diambu diadi ko. Ana, ndumba  mosi una ye kimbuta kia mvu 15, kuna Brasil wavova vo: “Muna vova e ludi, kimonanga nkutu ko una mfwete yantikila e moko mu kuma kia kikento ye kiyakala ye mase mame.”

Dialudi vo o mokena oma ma kikento ye kiyakala yo wan’aku, i mosi muna mbebe kavan’o Nzambi kwa Mase. (Efeso 6:4) Kieleka, o mokena diambu diadi dilenda kala diampasi kwa mase yo wana. Kuna diak’esambu, aleke ayingi bekwikilanga dina kavova Danielle una ye kimbuta kia mvu 14 vo: “Tuzolele longoka oma ma kikento ye kiyakala kwa mase meto ke kw’alongi a sikola ko yovo mu televizau.” Aweyi olenda mokenena ye wan’aku diambu diadi diamfunu kana una vo dibadikilwanga nze diambu diansoni? *

Ubamokenesa Diambu Diadi Mun’owu wa Kimbuta Kiau

Musungula wana besansukilanga muna mbanza zanungunuka, beyantikang’o wá moko mu kuma kia kikento ye kiyakala tuka kileke. E diambu disundidi mpasi i diadi vo, ‘muna lumbu yayi yambanininu,’ wantu ambi ‘bewokesa vang’e mbi.’ (2 Timoteo 3:1, 13) Diankenda kikilu vo, aleke ayingi belekwanga mu ngolo kw’ambuta.

Diambote wayantika longa wan’aku oma ma kikento ye kiyakala ekolo bakinu akete. “Kele vo ovingidi y’avana betuluka, nanga ke bezola diaka mokena diambu diadi ko mu kuma kia nsoni bemonanga wana mu ntela ya kitoko ye kindumba,” u kavova Renate wa ngudi mosi kuna Alemanha. Diambu diamfunu i diadi: Longa wana mambu balenda bakula mun’owu wa kimbuta kiau.

Una wana ke balweke mu ntela ya tanga sikola ko: Ubalonga e nkumbu za yikwa ya kikento ye kiyakala. Ubakiesesela vo ka vena muntu ko ofwete simba yikwa yayi. Julia ngudi mosi kuna México wavova vo: “Yayantika longa mwan’ame a yakala vava kakala ye kimbuta kia mvu tatu. “Kadi yazaya wo vo alongi a sikola, ndezi za wana yovo aleke akaka balenda kumfwasa. Kafwete zaya una kalenda kitanina.”

SADILA ELONGI EDI: Longa mwan’aku kazaya una kalenda vanina e mvutu kuna unkabu wawonso kwa muntu ozolele simba yikwa kia nitu andi. Muna bong’e nona, olenda longa mwana mu vova edi: “Kuvangi dio ko. Funda ikufunda.” Longa kwa mwana vo diamfunu kazayisa konso diambu dimbwididi, kana nkutu omvumisu kwa kimpumbulu yovo okanini kumvana lukau. *

Vava wana belwakanga mu ntela ya tanga sikola: Sadila ntela yayi muna wokesa malembe malembe zayi wa mwan’aku. Peter, se dimosi wavova vo: “Teka fimpa diambu una kuvovele dio ko. Vav’o zaya kana vo wana bazeye kala dina ozolele vova yovo bena ye luzolo lwa zaya mambu makaka. Ku komekena wana ko mu mokena. Avo ovaulanga e ntangwa mu kala vamosi yo wan’aku, yau kibeni bekala y’etima dia yantika moko ye kuvovesa diambu.”

SADILA ELONGI EDI: Vana fulu kia kubavovesa mawonso mu lumbu kimosi, ubavovesa moko kiankufi. (Nsiku 6:6-9) Muna mpila yayi, kuzadisa wana ye mambu ko. Vana ntandu, ekolo wana bekulanga, bezaya mambu bavwidi o mfunu mun’owu wa kimbuta kiau.

Kitoko ye kindumba: Eyayi i ntangwa ofwete zay’e ziku kana vo mwan’aku una ye zayi wafwana mu mambu mawonso mu kuma kia kikento ye kiyakala. Ana oyikilu kala una ye kimbuta kia mvu 15 wavova vo: “Kuna sikola ame, dumbelele ye yintoko-toko bebandanga kimakangu. Wau vo i Nkristu, mfwete toma badika e diambu diadi. Kana una vo diampasi dikalanga mu mokena oma ma kikento ye kiyakala, i diambu mfwete toma zaya.” *

Lulukisu: Ezak’entangwa, aleke kebezolanga yuvula ko mu kuma kia kikento ye kiyakala kadi wonga bemonanga vo mase mau nanga balenda yindula vo diambu diambi bazolele vanga. I diau diabwila se dimosi una ye nkumbu Steven. Wavova vo: “Mwan’eto wonga kamonanga mu mokena yeto oma ma kikento ye kiyakala. Kansi twabakula vo mwana edi kayindulanga vo yeto ngindu za mbi twakala zau mu kuma kiandi. Twansadisa kazaya vo  tuzolele mokena yandi oma ma kikento ye kiyakala ke mu kuma kia sia ko vo diambu diambi tumwene kwa yandi, kansi tuzolele kunsadisa kimana kalenda kitanina mu mavangu mambi manzungidi.”

SADILA ELONGI EDI: Vana fulu kia yuvula mwan’aku diambu dia kikento ye kiyakala, unyuvula una akundi andi a sikola bebadikilanga e diambu diadi. Kasikil’owu, olenda vova vo: “Wantu ayingi o unu beyindulanga vo o vukana muna nua ke vukana ko. Nga akundi aku a sikola i wau mpe beyindulanga?” E kiuvu kia mpila yayi, nanga kilenda fila mwan’aku mu vova dina keyindulanga mu kuma kia diambu diadi.

Venga Nsoni

Dialudi vo o mokena yo wana mu kuma kia kikento ye kiyakala dilenda moneka se diambu diansoni kuna kwa mase. Kansi o vanga wo nluta ditwasanga. Diane, ngudi mosi wavova vo: “Kuna kulanda, e nsoni zilenda kuluka, o mokena diambu dia kikento ye kiyakala ke dikala diaka diambu diampasi ko, diwokesa e ngwizani aku yo mwana.” Steven oyikilu kala okwikilanga e diambu diadi. Wavova vo: “Dilenda kala diasazu mu mokena diambu dia kikento ye kiyakala avo una ye fu kia mokena yo wana konso diambu dibwanga muna nzo.” Wakudikila vo: “ E nsoni ke zimana emvimba ko, kansi e mbokena zambote mfunu zina muna kala ye zingu kia nzo yakiese.”

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Babu/​Foto ina muna lukaya lwa 32]

UKIYUVULA . . .

• “Mase mame bekumpovesanga vo yatanganga e nkanda misasilanga oma ma kikento ye kiyakala i bosi yabayuvula konso diambu kibakwidi ko. Kansi, yadi zola vo bamokena yame mawonso mu kuma kia diambu diadi.”—Ana, mwisi Brasil

Nkia diambu diamfunu ofwete vanga ke mu vovesa kaka wana ko vo batanganga e nkanda misasilanga oma ma kikento ye kiyala?

• “Yawa kala mambu mayingi mabendomoka mu kuma kia kikento ye kiyakala mana s’ame kazeye ko, kansi avo inyuvwidi mo okumfungila makasi.”—Ken, mwisi Canadá.

Ekuma mwan’aku kekadilanga ye wonga wa kuvovesa mambu mekuntokanesanga?

• “Vava yabaka unkabu wa yuvula kwa mase mame oma ma kikento ye kiyakala, bangyuvula vo: ‘Ekuma oyuvulwidi e kiuvu kiaki? Nkia diambu ovangidi?’”—Masami, mwisi Japão.

Vava mwan’aku keyuvulanga oma ma kikento ye kiyakala e mvutu zaku aweyi zilenda kumfila mu vova yovo sweka dina keyindulanga?

• “Diadi kala diambote kele vo mase mame bampovesa vo vava bakala mu ntel’ame oyau mpe bayuvulanga e yuvu yayi ye ke diambi kwandi ko mu vava zaya e diambu diadi.”—Lisette, mwisi França.

Adieyi olenda vanga kimana mwan’aku kalembi kala ye wonga wa mokena yaku e diambu dia kikento ye kiyakala?

• “Vava ngudi ame kangyuvulanga e diambu mu kuma kia kikento ye kiyakala wampovesanga kuna ngemba zawonso. Ediadi diambote kadi, dilenda fila mwana mu mona vo kena fundiswa ko.”—Gerald, mwisi França.

Nga osadilanga e mvovo mia ngemba vava omokenanga yo mwan’aku oma ma kikento ye kiyakala? Nga vena ye diambu ofwete singika?