LELO oyo, likambo etali kosangisa nzoto elobamaka bisika nyonso​—na televizyo, na bafilme, mpe na bapiblisite. Emonani ete esika kaka moko oyo likambo yango ezali nsɔni mpo na kolobela, ezali kati na baboti mpe bana na bango. Michael, elenge moko na Canada alobi boye: “Baboti bayebaka te ete biso bilenge toyokaka nsɔni mpe tokakatanaka mpo na kosolola na bango likambo etali kosangisa nzoto; ezalaka pɛtɛɛ tósolola likambo yango na moninga moko.”

Ndenge moko na bana na bango, mbala mingi, baboti mpe bakakatanaka mpo na kolobela likambo yango. Na buku na ye (Beyond the Big Talk), Debra W. Haffner, molakisi moko na makambo ya kolɔngɔnɔ ya nzoto alobi boye: “Baboti mingi bayebisaki ngai ete basombelaki bana na bango buku oyo ezalaki kolobela likambo etali kosangisa nzoto to ntango mwana mwasi to mwana mobali abandi kokóma mpenza mobali to mwasi, batyaki yango na esika oyo bana na bango bakoki kotánga yango, mpe balobelaki likambo yango ata mbala moko te.” Haffner alobi ete likambo oyo baboti balingaki koyebisa bana na bango ezalaki polele: “Tolingi bino moko bóyeba makambo etali nzoto na bino mpe likambo etali kosangisa nzoto; tolingi te kosolola na bino likambo yango.”

Soki ozali moboti, osengeli kosala bongo te. Ya solo, ezali mpenza na ntina ete yo moko osolola na bana na yo likambo etali kosangisa nzoto. Talelá bantina misato oyo:

1. Ndenge oyo mokili elimbolaka likambo etali kosangisa nzoto ebongwani. James, oyo azali na mbula 20, alobi boye: “Bato batalelaka lisusu te likambo ya kosangisa nzoto ndenge oyo Nzambe abongisaki mpo na mwasi ná mobali. Lelo oyo, kosangisa nzoto ekómi kosalema na monɔkɔ, na esumbeli, bato bazali kotindelana bililingi ya bolumbu na nzela ya internet to na telefone.”

2. Bana na yo bakoki koyoka makambo ya lokuta na likambo yango, ntango bazali naino mike. Mama moko na nkombo Sheila, alobi boye: “Bakoyoka makambo etali kosangisa nzoto kaka ntango bakɔti kelasi, mpe bakozala te na makanisi oyo yo olingi bango bázala na yango na likambo yango.”

3. Bana na yo bazalaka na mituna etali kosangisa nzoto kasi ekoki kozala ete balingaka te kozala bato ya liboso ya kobanda lisolo yango na yo.  Ana, elenge moko ya mbula 15 na Brésil alobi boye: “Mpo na koloba solo, nayebaka te ndenge nakoki kobanda lisolo ya likambo etali kosangisa nzoto na baboti na ngai.”

Ya solo, kosolola na bana na yo likambo etali kosangisa nzoto ezali na kati ya mikumba oyo Nzambe apesi yo moboti. (Baefese 6:4) Toboyi te, ekoki kozala nsɔni mpo na yo mpe bana. Kasi, likambo ya malamu ezali ete bilenge mingi bazali na likanisi moko na Danielle, elenge moko ya mbula 14, oyo alobi boye: “Tolingaka baboti na biso báyebisa biso makambo etali kosangisa nzoto, kasi te balakisi to televizyo.” Na yango, ndenge nini okoki kosolola na bana na yo likambo wana ya ntina mingi atako ezalaka nsɔni mpo na kolobela yango? *

Bana babandaka koyoka makambo etali kosangisa nzoto ntango bazali mpenza mike, lobá kaka soki bazali esika bato bazali te. Likambo oyo ezali kotungisa mingi ezali ete na “mikolo ya nsuka” oyo, bato mabe bakómi lisusu kosala “mabe koleka.” (2 Timote 3:1, 13) Likambo ya mawa, mikóló bakómi kobebisa bana mingi na oyo etali kosangisa nzoto na ndenge ya nsɔmɔ mpenza.

Yango wana, ezali na ntina obanda koteya bana na yo ntango bazali naino mike mpenza. Renate, mama moko na Allemagne, alobi boye: “Soki ozeli tii ntango bana na yo bakokóma bilenge, bakolinga lisusu te kosolola na yo polele likambo yango, mpo na nsɔni oyo bakómaka na yango ntango babandi kokóma mpenza mibali to basi.” Sekele ezali, koyebisa bana makambo oyo ekokani na mbula na bango.

Mpo na bana oyo bakɔti naino kelasi te:

Yebisá bango bankombo mpenza ya nzoto ya mwasi mpe ya mobali, mpe bendá bango matoi ete moto moko te asimba yango. Julia, mama moko na Mexique alobi boye: “Nabandaki koteya mwana na ngai ya mobali ntango azalaki naino na mbula misato. Lokola nayebaki ete balakisi, bato oyo bakɛngɛlaka bana, to bana oyo bakoli bakoki kobebisa ye, ezalaki kotungisa ngai mingi. Asengelaki koyeba ndenge akoki komibatela na bato mabe.”

Mpo na baoyo bazali na eteyelo ya ebandeli:

Na bambula wana okoki kobakisa malɛmbɛmalɛmbɛ makambo mosusu na oyo bayebi. Tata moko na nkombo Peter, apesi toli oyo: “Liboso ya kobanda lisolo na bango, luká koyeba makambo oyo bana bayebi na likambo yango mpe soki bakolinga koyeba lisusu mingi. Koluka kosolola na bango na makasi te. Bakokóma kosolola na yo kozanga kokakatana soki olekisaka ntango mbala na mbala na bango.”

Mpo na bilenge:

Sikoyo nde ntango ya koyeba mpenza soki mwana na yo ayebi makambo nyonso na oyo etali kosangisa nzoto. Ana, elenge ya mbula 15, oyo tolobelaki liboso, alobi boye: “Na eteyelo na biso, bilenge basi mpe mibali, bazalaka na bato oyo basangisaka na bango nzoto. Nakanisi ete lokola nazali mokristo nasengeli koyeba likambo yango malamu. Atako kolobela likambo etali kosangisa nzoto ezalaka nsɔni, ezali likambo oyo nasengeli koyeba.” *

Likebisi: Bilenge bakoki koboya kotuna mituna mpo bazali kobanga ete baboti na bango bakokanisa ete bakómi na etamboli ya mabe. Ezali yango nde tata moko na nkombo Steven amonaki. Alobi boye: “Mwana na biso ya mobali akómaki kokakatana kolobela likambo etali kosangisa nzoto. Kasi,  na nsima tomonaki ete azalaki kokanisa ete tozali kokanisa ete akómi na bizaleli ya mabe. Toyebisaki ye polele ete tozalaki te kosolola likambo yango na ye mpo tozalaki kokanisa ete asali likambo moko ya mabe; tolingaki kaka koyeba ete azalaki na nyonso oyo asengelaki na yango mpo alanda te makambo ya mabe oyo bilenge mosusu basalaka.”

Ya solo, kosolola na bana na yo likambo etali kosangisa nzoto ekoki kozala moko ya makambo ya nsɔni oyo moboti akokutana na yango. Kasi, ezali na ntina osala yango. Mama moko na nkombo Diane, alobi boye: “Nsima ya mikolo, nsɔni esilaka mpe kosolola na mwana na yo likambo etali kosangisa nzoto epesaka nzela na moboti mpe mwana bákóma baninga.” Steven, oyo tolobelaki liboso, andimi likambo yango. Alobi boye: “Ekómaka pɛtɛɛ kosolola makambo oyo ezalaka nsɔni kolobela yango, na ndakisa likambo ya kosangisa nzoto soki bozali na momeseno ya kosolola makambo nyonso na kati ya libota.” Abakisi boye: “Nsɔni esilaka nyonso te, kasi kosolola polele ezali na ntina mpo libota ya bakristo ezala malamu.”