MURI kino gihe, ivy’igitsina biriraye: uri ku mboneshakure, uri mu masenema no mu mayahanishwa y’ibidandazwa. Bisa n’uko ahantu honyene ivy’igitsina bikibonwa nk’ikintu kizira gucisha mu kanwa ari mu biyago biba hagati y’abavyeyi n’abana. Umuyabaga umwe wo muri Kanada yitwa Michael avuga ati: “Ese iyaba abavyeyi bari bazi ingene ari ikintu gitesha umutwe kandi gitera ubuyega kuyaga na bo ivyerekeye igitsina. Kubiyagira umugenzi vyovyo biroroshe.”

Nka kurya nyene bishikira abana, akenshi usanga n’abavyeyi bagonanwa gutanguza ico kiyago. Uwitwa Debra W. Haffner, akaba atanga inyigisho zijanye n’amagara, mu gitabu yanditse kivuga ibijanye n’ukuyaga n’abana ivy’igitsina (Beyond the Big Talk), avuga ati: “Abavyeyi benshi bambwiye yuko baguriye umwana wabo ataragera mu buyabaga igitabu kivuga ivyerekeye igitsina canke amahinduka aba ku mwana acinjira mu buyabaga, bagisiga mu cumba ciwe, bica biherera aho.” Haffner avuga yuko abavyeyi babigenjeje gutyo ari nk’aho baba babwiye abana babo bati: “Turipfuza ko mwomenya ivyerekeye umubiri wanyu n’ivyerekeye igitsina, ariko ntidushaka kubiyaga namwe.”

Nimba uri umuvyeyi, urakeneye kubona ibintu mu buryo butandukanye n’ubwo. Mu vy’ukuri, birahambaye cane ko wewe ubwawe uyaga n’abana bawe ku vyerekeye igitsina. Rimbura imvo zitatu:

1. Uburyo ivy’igitsina bibonwa bwarahindutse. Uwitwa James w’imyaka 20 avuga ati: “Ivy’igitsina ntibigifise ya nsobanuro umuntu aca abona, ni ukuvuga uguhuza ibitsina hagati y’umunega n’umukenyezi. Ubu hasigaye hari ivyo guhuza umunwa n’ibihimba vy’irondoka, kubicisha mu kibuno, ubutumwa n’amashusho vyerekeye ivy’igitsina bica kuri orodinateri, mbere n’ukwandikiranira ubutumwa mwene ubwo biciye kuri telefone.”

2. Abana bawe bashobora kuzokwumva amakuru atari yo bakiri bato. Inabibondo umwe yitwa Sheila avuga ati: “Bazokwumva ivyerekeye igitsina  bagitangura ishure, kandi ntibazobitahura nk’uko wewe ushaka ko babitahura.”

3. Abana bawe barafise ibibazo vyerekeye igitsina, ariko ntiwitege ko ari bo bazotangura kubiyaga nawe. Umwigeme umwe w’imyaka 15 wo muri Berezile yitwa Ana avuga ati: “Mvugishije ukuri, simbona aho nohera kugira nganire n’abavyeyi ivy’igitsina.”

Mu vy’ukuri, kuyaga n’abana bawe ivy’igitsina ni kimwe mu bigize ibanga Imana yagushinze wewe umuvyeyi. (Abanyefeso 6:4) Ego ni ko, yaba wewe canke abana bawe vyoshobora kubatera ubuyega. Ariko rero igishimishije ni uko abakiri bato benshi bavyumva kumwe n’uwitwa Danielle w’imyaka 14, akaba avuga ati: “Twipfuza kumenya ivy’igitsina biciye ku bavyeyi bacu, aho kubimenyera ku mwigisha kanaka canke ku biganiro vyo ku mboneshakure.” None woyaga gute n’abana bawe ivyerekeye ico kintu gihambaye ariko ata woharira ko gitera ubuyega?

Abana usanga batangura kwumva ivy’igitsina bakiri bato, kiretse aboba baba ahantu batigera babonana n’abandi bantu. N’ikiza gisongera isibe ni uko muri ino “misi ya nyuma,” abantu babi bagenda “barushiriza kuba babi.” (2 Timoteyo 3:1, 13) Birababaje kubona abana benshi bahumbishwa n’abakuze.

Birahambaye rero ko utangura kwigisha abana bawe bakiri bato cane. Inabibondo umwe wo mu Budagi yitwa Renate avuga ati: “Urindiriye gushika begereje ubuyabaga, woshobora guhava usanga badashimye kuvuga bisanzuye bitewe n’ubuyega bagira bamaze kwinjira mu buyabaga.” Icogufasha kuroranirwa ni ukubwira abana bawe ibihuye n’imyaka bagezemwo.

Abataragera kuja kw’ishure:

Nubigishe ahanini amazina yisoneye y’ibihimba vy’irondoka wongere ubabwire ushimitse yuko ata n’umwe akwiye gukora kuri ivyo bihimba. Inabibondo umwe wo muri Megizike yitwa Julia avuga ati: “Natanguye kuvyigisha umuhungu wanje afise imyaka itatu. Kumenya yuko abigisha, abasanga abana canke abandi bana bamuruta bashobora kumugirira nabi, vyarampagarika umutima cane. Yari akeneye kumenya ingene yokwikingira.”

Abiga mu mashure y’intango:

Iyo myaka nikubere akaryo ko kugenda urongereza ubumenyi umwana wawe afise. Sebibondo umwe yitwa Peter aduhanura ati: “Nubanze ubacace imbere y’uko muyaga vyinshi. Nurabe ivyo basanzwe bazi, urabe n’uko boba bipfuza kumenya n’ibindi. Ntubayagishe ku nguvu. Niwaza uramarana umwanya n’abana bawe uzosanga kuyaga na bo vyizana.”

Abageze mu buyabaga:

Ico gihe haba hageze yuko uraba neza ko umwana wawe azi ibihagije mu vy’igitsina, haba ku mubiri, mu kanyengetera no mu nyifato runtu. Umwe Ana twavuga mu ntango w’imyaka 15 avuga ati: “Abahungu n’abakobwa bo kw’ishure nigako usanga biryamanira uko bashatse. Kubera ko ndi umukirisu, nibaza ko nkeneye kumenya amakuru akwiye ku vyerekeye igitsina. Naho kuyaga ivy’igitsina bishobora gutera ubuyega, ni ibintu mbwirizwa kumenya.” d

Ico ukwiye kumenya: Abana b’imiyabaga boshobora kureka kubaza ibibazo kubera biyumvira yuko abavyeyi bohava babikekako ingeso mbi. Ukwo ni ko sebibondo umwe yitwa Steven yasanze vyifashe. Avuga ati: “Umuhungu wacu yaratanguye gutinya kuyaga natwe ivy’igitsina. Ariko mu nyuma twasanze yiyumvira yuko tumwikeka.  Twaramuhumurije tumubwira ko tutarondera kuyaga na we kuri ivyo bintu kubera tumwikekako ikintu kanaka, ahubwo ko twashaka gusa kwiyemeza yuko yiteguriye guhangana n’inyosha mbi.”

Ego ni ko, kuyaga n’abana bawe ivy’igitsina vyoshobora kuba kimwe mu bintu bitera ubuyega kurusha ibindi vyose umuvyeyi asabwa gukora. Ariko birabereye ko ugira akigoro ko kubikora. Inabibondo yitwa Diane avuga ati: “Uko haca igihe, ubuyega bugenda buragabanuka, ugasanga kwa kuyaga n’umwana wawe ivyerekeye igitsina gusigaye ari ikintu vy’ukuri gikomeza ubucuti mufitaniye.” Steven, umwe twavuga mu ntango, ukwo ni ko abibona. Avuga ati: “Igihe ugize akamenyero ko kwuguruka ku vyerekeye ikibazo cose kivyutse mu muryango, usanga birushiriza kworoha kuyaga ibintu biteye ubuyega nk’ivy’igitsina.” Yongerako ati: “Naho ivyo kwumva ubuyega bitigera bihera rwose, kuyaga mwisanzuye ni ikintu gihambaye cane gituma umuryango w’abakirisu umera neza.”