Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Wayn tawaqu, Diosan iwxanakaparjam sarnaqma

Wayn tawaqu, Diosan iwxanakaparjam sarnaqma

Wayn tawaqu, Diosan iwxanakaparjam sarnaqma

“Jikxatarakim yatiñsa, ukhamarak chʼikhi kankañsa.” (PRO. 4:5.)

1, 2. 1) ¿Jan walinakar atipjañatakix kunas apóstol Pablor yanaptʼäna? 2) ¿Yatiñanïñsa amuytʼasirïñsa kunjamsa yatiqasma?

 “KUNAPACHATIX aski lurañ munkta ukaxa, nayanxa ñanqhakwa jikxatta.” ¿Khitis ukham sispachäna? Apóstol Pablow ukham säna. Jupax Jehová Diosarux wal munasïna, ukampis kunatï askïki uk lurañatakix wal chʼamachasiñapänwa. ¿Ukhaman uñjasisax kunjamakis jikxataspachäna? Jupa pachpaw akham säna: “¡Kunakïkta nayaxa!” sasa (Rom. 7:21-24). ¿Jumax apóstol Pabljamarakit jikxatasta? ¿Kunatï askïki uk lurañax jumatak chʼamakiti, ukhaman uñjasisax Pabljamati aynachtʼarakta? Ukhamächi ukax jan llakisimti, Pablox jan waltʼäwinakarux atipjänwa, jumas ukhamwa atipjarakisma.

2 Pablox “suma yatichäwi[nakarjam]” sarnaqasaw jan walinakar atipjäna (2 Tim. 1:13, 14). Ukhamatwa Pablox jan waltʼäwinakar saykatañataki ukat suma amtanakar puriñatakix yatiñanïñsa amuytʼasirïñsa yatiqäna. Jehová Diosax ukhamarakiw jumarux sum amuytʼasiñamatakisa ukat yatiñanïñamatakis yanaptʼätamxa (Pro. 4:5). Chiqas Diosan Arupan utjki ukham suma iwxtʼanakax janiw kawkins jikxatksnati (2 Timoteo 3:16, 17 liytʼasiñapawa). Awk taykamampi jukʼamp sum apasiñamataki, qullqim wali amuyumpi apnaqañataki ukat sapakïskta ukhas jan wali lurañanakat jithiqtañatakisa, kunjamsa Diosan iwxanakapax yanaptʼiristam ukanak uñjañäni.

Familiamampi sum apasiñatakix Biblian iwxanakapampi yanaptʼayasim

3, 4. ¿Kunatsa awk taykamar istʼañax chʼamäspa, ukat kunatsa jupanakax iwxtʼapxtamxa?

3 Awisax inas awk taykaman iwxanakapar istʼañax jumatak chʼamakïchispa. ¿Kunatsa? Awisax munañamaruw sarnaqañ munasma. Chiqas ukham munañax janiw juchäkiti, kunattix jilïr jaqiruw tukusktaxa. Ukampis awk taykamampi jakkasax jupanakar istʼañamawa (Efe. 6:1-3).

4 Awk taykaman iwxanakap phuqañatakix jumas awk taykäkasma ukham amuytʼañaw yanaptʼätamxa. Awisax inas 18 marani Beatrizjam jikxataschispa, * jupax akham sänwa: “[Awk taykajax] wayn tawaqüsax kunjamäpxänsa ukxa janiw amtasxapxiti. Ukat janiw kun arsuñaxs munapkiti, ukat kuntï amtkta ukanak lurañaxs munapkiti, ni jilïr warmir tukuñaxs munapkarakiti” sasa. Inas jumax Beatrizjam janipunis awk taykamax kun lurañams munapkaspa ukham amuyasiraksta, ukampis amtasipunim, jumat llakisaw iwxtʼapxtamxa. Ukat jan sum uñjapkätamxa, Jehová Diosaruw cuenta churapxani ukwa cristianjamax yatipxi (1 Tim. 5:8).

5. ¿Awk taykamar istʼasax kuns jikxatasma?

5 Kunjamtï bancot qullqi maytʼasir jaqix jikxataskixa, ukhamanwa jumax jikxatasiraktaxa, pagonakap phuqanixa, mayan maytʼasipkakispawa. Chiqas jumax janiw mä bancor manüktati, jan ukasti, awk taykamar manütawa, ukatwa jupanakarux istʼañama ukat respetañamaraki (Proverbios 1:8 liytʼasiñapawa). Jumatï awk taykaman iwxanakapar respetätaxa, janiw taqi kunat jarkʼapkätamti (Luc. 16:10). Ukampis sapa kuti jan istʼas sarnaqäta ukhaxa, kun lurä satas janiw munxapxaniti.

6. ¿Kunjamsa awk taykanakax wawanakapar istʼasirïñ yatichapxaspa?

6 Awk taykanaka, wawanakamar istʼasirïñ yatichañatakixa, jumanakaw yatiqaskay sarnaqapxañama. Diosan kamachinakap taqi chuyma phuqapxätaxa, Diosax kunanaktï phuqirjamäktan ukak mayitapwa wawanakamax yatiqapxani. Ukhamatwa jumanakan iwxanakams phuqapxarakini (1 Juan 5:3). Biblian qillqatäki uka sarnaqäwinakanxa, Jehová Diosax walja kutiw yupaychirinakapan arstʼatanakap istʼäna (Gén. 18:22-32; 1 Rey. 22:19-22). ¿Wawanakamax kamsapxis uk istʼañax janit wakiskarakispa?

7, 8. 1) ¿Yaqhip wayn tawaqunakatakix kunas chʼamäspa? 2) ¿Chiqañchäw katuqasiñamatakix kunas yanaptʼätamxa?

7 Yaqhip wayn tawaqunakaxa, amanukis awk taykapax jupanakar tuqipkaspa ukhamwa amuyapxaspa, ukatwa jupanakatakix istʼasirïñax chʼamäspa. Inas Daniel waynjam akham saraksta: “Mamajax mä policiäkaspas ukham uñjitäna, [...] niyach pantjaskani sasas arknaqkitaspa ukhamïriwa” sasa.

8 Jan wal sarnaqapxatapatwa awisax awk taykanakax wawanakapar tuqinuqapxi. Kunjamtï Bibliax siskixa, suma amtampis chiqañchapkchistuxa, ukanak katuqasiñax chʼamakiwa (Heb. 12:11). Wayn tawaqu, ¿iwxanak katuqasiñamatakix kunas yanaptʼiristamxa? Amtasipunim munasiñatwa iwxtʼapxtamxa (Pro. 3:12). Suma jaqïñamwa munapxi ukat janiw kuna jan walinakar yatintañamsa munapkiti. Jan chiqañchapkiristamxa, uñisipkiristamsa ukhamäspawa, ukwa awk taykamax yatipxi (Proverbios 13:24 liytʼasiñapawa). Jakäwiman yatiqkasax pantjasikipunïtawa. Ukham luratamax janiw walïkiti sapxätam ukhaxa, ¿janit amuyumpi istʼañamax wakiskaspa? Sum istʼätaxa, wali askïniwa, kunjamtï Biblian siskixa, yatiña jikxatki ukax ‘qullqit sipansa, suma qurit sipansa jukʼamp askinakwa jikxataraki’ (Pro. 3:13, 14).

9. Jan walpun lurapxitu sasin lupʼiskañat sipansa, ¿kunsa wayn tawaqunakax lurapxaspa?

9 Chiqans awk taykamax pantjasipxaspawa (Sant. 3:2). Ukat chiqañchapkätam ukhax inas jan sum amuytʼasis tuqipxchïtam (Pro. 12:18, Aymar Biblia, 1992). ¿Kunatsa ukham tuqipxiristamxa? Inas jan waltʼäwinakan jikxatasipxchi, jan ukax pantjasitanakam uñjasax janis sum uywawayapkiristam ukham amuyasipxchi. Ukampis jan walpun lurapxitu sasin lupʼiskañat sipansa, ¿janit awk taykamar walik nayat llakisipxtax sañamax wakiskaspa? Jichhatï iwxanak katuqasiñ yatiqätaxa, jilïr jaqïxat ukhax wal yanaptʼätamxa.

10. ¿Awk taykaman iwxanakaparu ukat chiqañchäwinakapar istʼañatakix kunas yanaptʼiristamxa?

10 ¿Awk taykaman iwxanakapa ukat chiqañchäwip katuqasiñatakix kunas yanaptʼiristamxa? Jupanakamp sum parltʼasiñ yatiqañamawa. ¿Kunjamatsa sum parltʼasipxasma? Nayraqatxa, sum istʼañamawa. Biblianxa siwa: “Sapa maynis jumanakatxa jankʼakïñapaw istʼañataki, ukampis janiw jankʼaki kunsa parlañapäkiti ni colerasiñapäkarakisa” sasa (Sant. 1:19). Jan istʼañ layku yaqhanak parlaskañat sipansa, iwxtʼanakapampix kamsasipktamsa uk amuytʼasiñamawa. Janiw tuqituw sañamakïkiti, jan ukasti, kamsañsa munapxtam uk amuyañamawa. Ukatxa janiw mayamps ukham lurxäti sañamawa. Ukhamatwa istʼasirïtam yatipxani. Ukampis ¿kunatsa ukham arsta, jan ukax lurta uk qhanañchtʼañ munsta ukhax kuns lurasma? Chiqas ‘amuktʼañaw’ awisax jukʼamp askïspa, ukat mayipktam ukanak phuqxasaw kuntï amuykta uk yatiyxasma (Pro. 10:19). Istʼasirïtam uñjapxani ukhaxa, istʼapxätamwa. Jumatï wali amuyump ukham lurätaxa, Diosan Aruparjam sarnaqatam uñachtʼayäta.

Biblian iwxanakaparjamaw qullqim sum apnaqasiñama

11, 12. 1) ¿Bibliarjamax kunjamsa qullqir uñjañasäspa, ukat kunatsa? 2) ¿Kunjamsa awk taykamax qullqi wali amuyumpi apnaqañ yanaptʼapxiristamxa?

11 Biblianxa, ‘qullqix arxatiriwa’ sasaw qhanañchi, ukampis yatiñanïñaw jukʼamp wakiskirix sarakiwa (Ecl. 7:12). Diosax Arup tuqiw suma amuyump qullq apnaqañatakix yatichistu, ukat qullqi chuymäñax jan waliruw api sarakiwa. Amuytʼañäni, mä ari cuchillox phayiritakix wali askiwa, ukampis jan amuytʼan mä jaqi apnaqaspa ukhax janipuniw walïkaspati. Qullqimpix ukhamarakiwa, khitinakatï wali amuyump apnaqapki ukanakatakix askiwa, ukampis “qamir kankaña thaqapxi” ukanakatakix janiw walïkiti. ¿Kunatsa? Qullqi chuymäsax amigonakapampi ukat familiapampi sum apasiñsa aptʼasipxiwa, jukʼampis Diosamp sum apasiñwa aptʼasipxi. Ukhamatwa jakäwiparus “tʼaqhisiñampi yapxatasipxi” (1 Timoteo 6:9, 10 liytʼasiñapawa).

12 ¿Kunjamsa qullqim sum apnaqañ yatiqasma? Salomón reyix akham sänwa: “Chʼikhïki ukawa aka arunakxa istʼixa, ukatsti jikxatiwa jukʼamp yatiñ kankaña, ukhamarak jukʼamp suma iwxa arunaka” sasa (Pro. 1:5). Ukhamasti awk taykamampiw qullqi sum apnaqañ tuqit yanaptʼayasisma. Adela tawaqux ukhamwa yanaptʼayasïna, jupax siwa: “Qullqi janiw ina chʼusar tukjañäkiti sasaw tatajax yatichitu, ukat qullqi wali amuyumpi apnaqañax wali askïtapwa yatiqawayta” sasa. Mamamapasti ukhamarakiw alasiñ tuqit yatichäna, “kun alañatakis kawknïris iraqtʼatäski ukanak alasiñwa yanaptʼitu” sasaw Adelax saraki. Awk taykapamp yanaptʼayasitapatxa, Adelax akham saskakiwa: “Kunanaksa aläxa uk sum amuytʼasiñ yatiqta. Janiw aliq ukhamakix kuns alirïkti, ukatwa janix manunïkti. Ukat wali kusisitaw jikxatasirakta” sasa.

13. ¿Kunas qullqim jan ina chʼusar tukjañatakix yanaptʼiristamxa?

13 Jan manunïñatakix janiw qullqim ina chʼusar tukjañamäkiti, ni jachʼañchasiñ laykukis alasiñamäkiti. Ukatakix ¿kunas yanaptʼiristamxa? Juma pachpa amuyasiñamawa. Pä tunka jila marani Adelax ukhamwa luri, jupasti siwa: “Amiganakajampi pasiytʼir sarañatakixa, qhawqs gastäxa uk amtawayta. [...] Ukat alasir sarasaxa, janiw taqi kun alantasis qullqip tukjirinakampix sarkti, jan ukasti, wali amuyump alasipki, iraqtʼat thaqapki uka amiganakajampiw sarta, ukaw nayarux yanaptʼarakitu” sasa.

14. ¿Kunatsa “qamiriptañ munañat” wal amuyasiñama?

14 Qullqinïñasa ukat sum apnaqañ yatiñas wakiskiriwa, ukampisa khitinakatatï “ajay tuqin aynachtʼatäpxatap amuyasip[ki]” ukanakakiw chiqpach kusisiñanïpxi sasaw Jesusax säna (Mat. 5:3). Ukatxa “qamiriptañ munañaw [maynirux] mayjtʼayi”, ukat Diosar taqi chuyma yupaychañatsa maynix armasispawa, tiempopsa ina chʼusaruw tukuyaspa, sasaw Jesusax amtayarakïna (Mar. 4:19). Ukatwa Biblian iwxanakaparjam amuyumpi qullqi apnaqañax wali wakiskiripunixa.

Sapakïkta ukhas Biblian iwxanakaparjam sarnaqma

15. Diosar yupaychäwimanxa, ¿kunapachas jukʼamp yantʼat uñjasisma?

15 ¿Kunapachas jukʼamp yantʼata uñjasisma? ¿Sapakïkta ukhati, jan ukax mayninakampi jikxataskta ukhacha? Chiqas yatiqañ utankkasasa, jan ukax trabajonkkasasa, maynix wali amuyumpiw sarnaqi. Ukat kuna jan walinakas Jehová Diosar yupaychañ tuqit aynachtʼayaspa ukanakatsa amuyasirakiwa. Ukampis sapaki jikxataskasinxa aynachtʼaspawa, jan wali luräwinakarus purtʼasirakispawa.

16. ¿Sapaki jikxataskasas Diosan kamachinakap jan pʼakintañatakix kunas yanaptʼätamxa?

16 ¿Sapakïkasa Jehová Diosan kamachinakap jan pʼakintañatakix kunas yanaptʼaristamxa? Nayraqatxa ak amtañamawa, sum sarnaqasax Jehová Diosaruw kusisiyäta, ukat jan wal sarnaqasax chuymap ustʼayarakisma (Gén. 6:5, 6; Pro. 27:11, NM). Jïsa, Diosax jiwasat “llakisirakiwa”, ukatwa jan wal sarnaqatamax jan askïkaspati (1 Ped. 5:7). Diosax askimatakiw istʼasirïñam muni (Isa. 48:17, 18). Nayraxa, israelitanakax jan istʼasis sarnaqasaw Diosan chuymap ustʼayapxäna (Sal. 78:40, 41). Ukampis Daniel profetatxa wal kusisïna, ukatwa mä ángel tuqix säna: “Diosan munatapa” sasa (Dan. 10:11). ¿Kunatsa Danielar wal munaspachäna? Jupax jaqinak nayraqatansa, sapaki jikxataskasas janipuniw Diosan kamachinakap pʼakintkänti (Daniel 6:10 liytʼasiñapawa).

17. ¿Suma kusistʼañanak ajlliñatakix kunanaksa jisktʼasiñama?

17 Jumatï, sapaki jikxataskasas Jehová Diosan kamachinakap istʼañ munstaxa, amuytʼasirïñ yatiqañamawa, “kunatix walïki, jan walïkaraki” ukanak uñtʼañ yatiqañamarakiwa. Ukatxa, amuytʼasiñ yatiqañatakix yatiqatarjam sarnaqañamawa, mä arunxa, kunatï askïki uk lurañamawa (Heb. 5:14). Kunanakas musicansa, videonsa ukat Internetansa jan walïkpacha sasin jisktʼaskta, uka tuqit amuytʼañäni. Kunatï walïki ukanak ajlliñamatakisa ukat kunatï jan walïki ukar uñisiñamatakisa, aka jisktʼanakaw yanaptʼätamxa: “¿Kuntï ajllkä ukax kunjamtʼayitanisa? ¿Khuyaptʼayasiñti yatichitani, jan ukax ‘jaqi masijan aynachtʼatapat larusiñcha’ yatichitani?” (Pro. 17:5). “¿Kunatï walïki ukar munasiñti, jan ukax jan walïki ukar munasiñcha yatichitani?” sasa (Amós 5:15). Sapakïsax kuntï lurkäta ukanakaw kunjam jaqïtas uk qhan uñachtʼayani (Luc. 6:45).

18. ¿Jumatï jamasat jan walinak luraskchiyätaxa kun lurañamasa, ukat kunatsa?

18 Jumatï jamasat jan walinak luraskstaxa, ¿kamachasmasa? Amtasipunim: “Khititix juchap imantaskani ukaxa, janiw nayrar sarkaniti, ukampis khititix juchap arsusisina jaytanukxani, ukasti perdonatäxaniwa” (Pro. 28:13). Ukham jan walin sarnaqaskakismaxa, jan amuytʼan jaqïkasmas ukhamäspawa, kunattix ‘qullan ajayuruw llakisiyasma’ (Efe. 4: 30). Juchachastaxa, Jehová Diosaru, awk taykamaru ukat taman irpir chuymaninakaruw yatiyañama. Ukat irpir chuymaninakaw yanaptʼapxätamxa. Jesusan arkirip Santiagoxa, irpir chuymaninakaw “jupatak oración [lurapxañapa], ukhamarak Tatitun sutipxaru aceitempi jawtʼañapataki. Kunapachatix jupanakax iyawsañampi orapxanixa, uka usutax qhispitäxaniwa. Tatitusti juparux sartayxarakiniwa, juchanïchi ukkhasti perdonatarakïniwa” sasaw säna (Sant. 5:14, 15). Juchanakam arsusax inas phinqʼaschïta, ukat juchanakam laykux jan walinakan uñjasirakchïta. Ukampisa, jan axsarasaw yanaptʼa thaqhañama, ukhamatwa jukʼamp jan walinakat qhispïta, ukat concienciamas qʼumäxarakiniwa (Sal. 32:1-5).

Jehová Diosan chuymap kusisiyam

19, 20. ¿Kunjam sarnaqañamsa Jehová Diosax muni, ukat kunsa lurañamaraki?

19 ‘Kusisiñan’ Jehová Diosax jupjam wali kusisita jakasiñamwa muni (Sal. 16:11). Ukat jumat llakisirakiwa. Sum sarnaqañataki chʼamachasiskatamxa janis mayninakax amuyapkchixa, Diosax kuntï luraskta ukanakxa sum yati. Ukampis janiw pantjasitanakam uñjañ laykukix uñchʼuktamti, jan ukasti, kunatï askïki uk lurañamatakiw yanaptʼañ muntamxa. Chiqas Jehová Diosax Uraqpachwa uñjaski, “ukhamata chʼama churañataki khitinakatix chiqpachana juparu iyawsasipki ukanakaru” (2 Cró. 16:9).

20 Ukhamasti, Jehová Diosan Arupampipuniw irpayasiñama ukat suma iwxanakaparjam sarnaqañamarakiwa. Ukhamatwa jan waltʼäwinakar saykatañataki ukat suma amtanakar puriñatakis amuytʼasirïña, mä arunxa, yatiñkankaña jikxatäta. Ukham sarnaqasax awk taykamaru ukat Jehová Diosaruw kusisiyäta, ukatxa wali kusisitaw jikxatasirakïta.

[Qhanañchäwi]

^ Yaqha sutinakampi uchatawa.

¿Kamsasmasa?

• Awk taykapan iwxanakapa ukat chiqañchäwip katuqasiñxa, ¿kunas wayn tawaqunakar yanaptʼani?

• ¿Kunatsa qullqix amuyump apnaqañax wali wakiskirixa?

• ¿Sapaki jikxataskasas kunas Diosan kamachinakap jan pʼakintañatakix yanaptʼätamxa?

[Jisktʼanaka]

[6 janan fotopa]

¿Sapaki jikxataskasas Diosan kamachinakap istʼätati?