Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

Joven, Diospa Palabran ninqannö kawë

Joven, Diospa Palabran ninqannö kawë

Joven, Diospa Palabran ninqannö kawë

“Yachaq këta ashï, y alli käyeq këta yachakï.” (PRO. 4:5.)

1, 2. a) ¿Imataq yanaparqan Pabluta mana alli munëninkunaman mana ishkinampaq? b) ¿Imataq yanapashunkiman alli yachaq y alli käyeq kanëkipaq?

“ALLITA rureta munecaptïpis, mana alli rurenïcunam yurircamun.” ¿Pitaq tsënö nirqan? Apóstol Pablum. Jehoväta alläpa kuyarpis, hora höraqa alliraqmi sinchikurqan alli kaqta ruranampaq. ¿Imanöraq shonqunchö sientekoq tsënö sinchikïkarqa? “¡Ay, noqalla! ¿Imanoraq calläshaq!” nirqanmi (Rom. 7:21-24). ¿Tsënöku qamtapis pasashunki? ¿Pablunöku llakikunki allita ruranëkipaq sasaraq o ajarä kaptin? Tsënö kaptinqa ama alläpaqa llakikïtsu. Pabluqa manam haqirqantsu mana alli munëninkuna mana alliman ishkitsinanta, qampis tsënö rurëta puëdenkim.

2 Pabluqa “alli yachatsiquicunata[m]” wiyakurqan (2 Tim. 1:13, 14). Tsënöpam yachaq këta y alli käyeq o mayaq këta yachakurqan, tsëmi alli kaqta akranampaq y problëmakunata altsanampaq yanaparqan. Qamtapis Jehoväqa yanapashunkimanmi imatapis alli käyir y yachëwan ruranëkipaq (Pro. 4:5). Palabranchömi más alli kaq consëjokunata tarinki (lei 2 Timoteu 3:16, 17). Rikärishun teytëkiwan mamëkiwan alli kawakunëkipaq, qellëta lluta mana gastanëkipaq, y hapallëkilla këkarpis shumaq portakunëkipaq consëjokunata.

Familiëkiwan shumaq kawakunëkipaq Biblia ninqanta wiyakï

3, 4. ¿Imanirtaq teytëkitawan mamëkita wiyakunëki alläpa sasaraq kanman, y imanirtaq imatapis niyäshunki?

3 Itsa höraqa alläpa sasaraq kanqa teytëkiwan mamëki niyäshunqëkita wiyakunëki. ¿Imanir? Itsa imatapis kikiki munanqëkinö rurëta munaptiki. Y tsëta munanqëkiqa allillam, poquna tikrëkanqëkitam rikätsikun. Tsënö kaptimpis, teytëkikunawan tärëkarqa, pëkuna niyäshunqëkitam wiyakunëki (Efe. 6:1-3).

4 Mandayäshunqëkita y niyäshunqëkita wiyakunëkipaqqa, pëkunanö pensanqëki, y imanir niyäshunqëkita rikanqëkim yanapashunki. Pero höraqa, itsa Beatriz * 18 watayoq shipashnö qampis sientekunki, pëqa kënömi nin: “[Teytäwan mamäqa] manam yarpäyannatsu pëkunapis joven kayanqanta. Poqu warmina kanäta mana munaq cuentam gustayantsu imatapis pensanqäta parlakurinäta, ni ruranäpaq kaqkunata akranätapis”. Itsa kë shipashnölla qampis pensanki imëkachöpis michäyäshunqëkita. Pero yarpë, teytëkiwan mamëkiqa alli kanëkita munarmi këta wakta rurëtsu niyäshunki. Hinamampis cristiano karqa, imanöpis wätayäshunqëkipita Jehová cuentata mañanampaq kaqtam musyayan (1 Tim. 5:8).

5. ¿Imaraq pasanqa teytëkitawan mamëkita wiyakuptikiqa?

5 Huk tiendapita imallatapis fiädo horqaq nunaman pensari, höranchö haqa këninta pagakuptinqa, yapë yapëpis fiariyanqam. Tsënöllam qampis teytëkita y mamëkita respetanëki y niyäshunqëkita wiyakunëki, tsëchömi pëkunapa haqan cuenta kanki (lei Proverbios 1:8 *). Niyäshunqëkita shumaq wiyakuptikiqa, qamman más markäkur o yärakurmi alläpaqa imatapis michäyäshunkinatsu (Luc. 16:10). Pero ima niyäshunqëkitapis mana wiyakuptikiqa, imëka haqa këninta mana pagakoq nunata banco yapë manana prestaq cuentam, imata ruranëkitapis alläpaqa haqiyäshunkinatsu.

6. ¿Imataraq teytakuna y mamakuna rurayanman wambrankuna wiyakoq këta yachakuyänampaq?

6 Teytakuna y mamakuna, qamkunapitam wambrëkikunaqa wiyakoq këta yachakuyanqa. Llapan shonqïkikunawan Jehová mandakunqanta wiyakuyaptikiqa, pëkunapis yachakuyanqam Jehoväpa kaqta wiyakï mana alläpa sasa kanqanta. Tsëmi yanapanqa qamkuna niyanqëkikunatapis wiyakuyänampaq (1 Juan 5:3). Hinamampis, Bibliaqa willakun sirveqninkuna imata pensayanqantapis parlakuriyänanta Jehová haqinqantam (Gén. 18:22-32; 1 Rey. 22:19-22). Tsëqa, ¿manaku qamkunapis wakin wakinchö wambrëkikuna imata pensayanqantapis niyäshunëkita haqiriyankiman?

7, 8. a) ¿Ima rurëtaq alläpa sasa wakin jövenkunapaqqa? b) ¿Imataq yanapayäshunki piñapäyäshunqëkita shumaq wiyakunëkipaq?

7 Wakin jövenkunaqa, teytanwan maman ardëpa imatapis niyanqantam pensayan, tsëqa itsa teytankuna ima niyanqantapis wiyakuyänan sasaraq kanqa. Tsënöllam pensaq Craig shutiyoq shipashpis, kënömi nin: “Mamänïqa imata pantarinqätapis tarinanrëkurmi, imëka policía cuenta qepa qepachö purikïkaq”.

8 Höraqa wambrakuna mana allita rurayaptinmi teytakuna piñapäriyan. Y Biblia ninqannöpis, allipaq kaptimpis tsëta wiyakunanqa sasaraqmi (Heb. 12:11). Joven, ¿imataq yanapashunkiman piñapäyäshunqëkita shumaq wiyakunëkipaq? Puntataqa, kuyayäshurniki imatapis niyäshunqëkitam yarpänëki (Pro. 3:12). Alli wambra kanëkita munar y mana alliman mana ishkinëkita munarmi, shumaq willapäyäshunki o anyayäshunki. Pëkunaqa musyayanmi imatapis rurëkuptiki mana piñapäyäshurnikiqa, imëka chikiyäshoqniki cuenta kayanqanta (lei Proverbios 13:24 *). Hinamampis, yarpänëkim tsëraq poqïkarqa imëkachöpis pantanëkipaq kaqta. Tsëqa, ¿imanirtaq ima niyäshunqëkitapis shumaq wiyakïta tïrankitsu? Tsënö ruranqëkiqa kawënikichömi yanapashunki, Biblia ninqannöpis, yachaq këqa “qellëyoq këpitapis más allim; hina öropitapis más allim tsëta tariqa” (Pro. 3:13, 14).

9. Teytëkikuna piñapäyäshunqëkita yarparäkunëkipa rantin, ¿imatataq rurankiman?

9 Höraqa, teytëkiwan mamëkipis pantariyanqam (Sant. 3:2). Itsa manaraq alli pensar imatapis niriyäshunkiman (Pro. 12:18). ¿Imanirtaq tsënö kayan? Itsa imëka yarpachakïyoq kar, o pantanqëkikunata rikar mana alli wätayäshunqëkita pensar. Pero ardëpa piñapäyäshunqëkita pensar tsëman yarparäkunëkipa rantinqa, ¿manatsuraq yanapayäshunëkirëkur imëka rurayämunqampita agradecikunkiman? Niyäshunqëkita wiyakïta yachakunqëkiqa poquriptikipis yanapashunkim.

10. ¿Imaraq yanapashunki teytëkikuna niyäshunqëkita wiyakunëkipaq?

10 Hina, ¿imaraq yanapashunki teytëkikunata wiyakunëkipaq? Pëkunawan shumaq parlakurinqëkim. ¿Imataraq tsëpaqqa rurankiman? Puntataqa, niyäshunqëkitam shumaq wiyakunëki. Bibliaqa kënömi nimantsik: “Alliraq wiyacuyë; ama manaraq alli cäyir, imatapis apurepa parlayëtsu ni piñacuyëtsu” (Sant. 1:19). Tsëmi, imapitapis tsapäkunqëkinöqa, shumaq wiyanëki y imata nikäyäshunqëkitapis alli käyinëki. Imanö nikäyäshunqëkiman pensanëkipa rantinqa, imapaq consejëkäyäshunqëkiman pensë. Nïkurna, shumaq respëtowan imata ruranëkipaq kaqta käyinqëkita niri. Tsënöpam musyariyanqa shumaq wiyanqëkita. Pero ¿imanir imatapis ninqëkita o ruranqëkita nita munarqa? Más alliqa kanman ‘shimikita alli tsaranqëkichi’, tsënöpa mandayäshunqëkita rurarirna parlakurinëkipaq (Pro. 10:19). Mandayäshunqëkita rurariptikiqa, pëkunapis wiyariyäshunkim parlapaptiki. Tsënö alli portakurqa, Diospa Palabran ninqannö kawëkanqëkitam rikätsikunki.

Qellëpaq Biblia ninqanta wiyakï

11, 12. a) ¿Imatataq Biblia yachatsikun qellëpaq, y imanirtaq tsëta yachatsikun? b) ¿Imanötaq teytëki mamëki yanapashunkiman qellëta mana lluta gastanëkipaq?

11 Bibliapa huk versïculonmi, “qellëqa [...] yanapakunmi” nin, pero nïkurmi, yachaq këqa tsëpitapis más yanapakunqanta willakun (Ecl. 7:12). Qellë yanapakunqanta Diospa Palabran nimarnintsikpis, alläpa kuyëqa mana alliman apakunqantam willamantsik. Këman pensarishun, huk alli afilashqa cuchïlloqa, bienmi allipaq o mana allipaqpis kanman. Cosinakïta yachaq nuna manejaptinqa allipaqmi kanqa, pero mana manejëta yachaq nuna tsariptinqa mana allipaqmi kanman. Tsënöllam qellëpis, alli nuna manejaptinqa allipaqmi kanqa, pero “capoqyoq ricu queta munaqcuna[taqa]” mana allimanmi ishkitsin. Tsëmi wakinkuna qellëyoq tikrarirqa, qonqariyan amïgonkunata, familiankunata y hasta Diostapis. Tsënö ruraqkunaqa kikinkunallam “llutepa sufrimientuncuna ashiyashqa” (lei 1 Timoteu 6:9, 10).

12 ¿Imaraq yanapashunkiman qellënikita mana lluta gastanëkipaq? “Yachaq nunaqa wiyakurmi más yachakun, y käyeq [mayaq] nunaqa consejayanqanta wiyakurmi más musyaq tikran” nirqanmi Salomon, y tsë ninqanmi rikätsimantsik consëjota ashiqa alläpa alli kanqanta (Pro. 1:5). Tsëmi teytëkita y mamëkita ninëki qellënikita mana lluta gastanëkipaq yachatsiyäshunëkipaq. Tsëtam Anna rurarqan, y kënömi nin: “Teytämi qellëta imakunachö gastanäpaq kaqta y imakunachö mana gastanäpaq kaqtapis yachatsimarqan”. Hina mamampis tsënöllam yachatsirqan, tsëmi kënö nin: “Ëka chanin kanqanta rikëkur rantinäpaqmi yachatsimarqan”. Tsëkuna alli yanapanqanta cuentata qokurmi, Ännaqa kënö willakun: “Imakunata rantinäpaq o mana rantinäpaq kaqtapis allim yachakurqö. Alleqraqmi gastanäpaq kaqkunata rikä y manam ardëpaqa pipapis haqan tikrätsu. Tsënöpam yamë kawakü”.

13. ¿Imataraq rurankiman qellënikita lluta mana gastanëkipaq?

13 Haqa këta mana munarqa, manam rantita munarllatsu o kapushunqëkita qälakunëkirëkurtsu rantinëki. ¿Imaraq yanapashunkiman tsëta mana ruranëkipaq? 20 watayoq Ellena ruranqanta ruranqëkim, pëqa kënömi nin: “Yanasäkunawan rantipakoq yarqurninqa, wananqä kaqllatam rantï y mastaqa manam rantïtsu. [...] Hina mana lluta gastaq yanasäkunawan rantipakoq ëwëmi yanapaman qellëta mana lluta gastanäpaq, pëkunaqa manam tariyanqantatsu lluta rantiyan”.

14. ¿Imanirtaq ‘capoqyoq quepaq locuyänëquitsu’?

14 Qellëta tarinan y lluta mana gastanan precisaptimpis, rasumpa kushishqa këta ‘Diosta wanaqkunalla’ tariyanqantam Jesus nirqan (Mat. 5:3, NM). Hinamampis, ‘capoqyoq quepaq locuyëqa’ Diospa kaqpitapis nunakunata rakirita puëdenqantam nirqan (Mar. 4:19). Joven, tsëmi alläpa precisan Biblia ninqanta wiyakunëki, y manam qellëtaqa kuyanëkitsu.

Hapallëki kanqëki hörapis Biblia ninqanta wiyakï

15. ¿Hapallëki këkanqëki hora o yanasëkikunawan këkanqëki höratsuraq más ras hutsaman ishkirinkiman?

15 ¿Hapallëki këkartsuraq o yanasëkikunawan këkartsuraq más ras hutsaman ishkirinkiman? Trabäjochö o escuëlachö këkarqa, mäkoq mäkoqllam këkanki ima hutsamampis mana ishkinëkipaq. Pero hapallëkilla këkarqa más rasmi ima hutsamampis ishkirinkiman.

16. ¿Imataq yanapashunki hapallëki këkanqëki hörapis Jehoväta wiyakunëkipaq?

16 ¿Imataq yanapashunki hapallëki këkanqëki hörapis Jehoväta wiyakunëkipaq? Rurënikiwan kushitsinëkipaq kaqta o llakitsinëkipaq kaqta yarpëmi (Gén. 6:5, 6; Pro. 27:11). ‘Pëqa cuyashunquim’, tsëmi llapan ruranqëkikunata rikëkan (1 Ped. 5:7). Kikikipaq ima alli kanqanta musyarmi wiyakunëkita munan (Isa. 48:17, 18). Unë witsanchöqa alläpam llakikurqan mandanqanta israëlitakuna mana wiyakuyaptin (Sal. 78:40, 41). Pero profeta Daniel alli ruranqampitaqa alläpam kushikurqan, tsëmi huk angelninwan “yachanëpaq” nuna nitsirqan (Dan. 10:11). ¿Imanirtaq tsënö kuyarqan? Nuna hananchö y hapallanlla këkarpis alli kaqllata rurashqa kaptinmi (lei Daniel 6:10 *).

17. Hapallantsik kanqantsik hora ruranqantsikkunapita, ¿imataraq tapukushwan?

17 Hapallëki këkanqëki hora Jehová chikinqanta rurëta mana munarqa, alli juicïkiwanmi ima ‘alli o mana alli rure’ kanqanta cuentata qokïta yachakunëki. Nïkurmi yachakunqëkinö imëpis alli kaqta ruranëki (Heb. 5:14). Këman pensari, huk canción, huk película o Internetchö huk página alli o mana alli kanqantapis musyanëkipaq, ¿imaraq yanapashunkiman? Alli kaqta akranëkipaq y hutsaman mana ishkinëkipaqqa kë tapukïkunam yanapashunki: “¿Imachötaq wiyanqä o rikanqä yanapamanqa? ¿Más ankupäkoq o llakipäkoq këtaku yachatsimanqa, o ‘wakinkuna mana alli pasayanqanta’ kushipänäpaqku?” (Pro. 17:5). “¿Alli kaqta kuyanäpaqku, o mana alli kaqta chikinäpaqku yanapamanqa?” (Amós 5:15.) Hapallëki këkanqëki hörachö ruranqëkikunam rikätsikunqa imakunata kuyanqëkitapis (Luc. 6:45).

18. ¿Imataraq rurankiman pakallapa hutsata rurashqa karninqa, y imanir?

18 Pero ¿pakallapa hutsata rurëkashqa karqa? Ama qonqëtsu, “hutsankunata pakaqqa manam alli kawëta tarinqatsu, pero hutsankunata willakurir haqireqqa, llakipashqam kanqa” (Pro. 28:13). ¡Upa këchi kanman ‘Diospa Espiritunta llaquitsir mana allita rurar cawacunqëquiqa’! (Efe. 4:30.) Hutsata rurashqa karqa willakunëkim. Diospaq, teytëkipaq y kikikipaqmi mana allita rurarqunki. Congregacionchö anciänokunaqa yanapayäshunkim. Discípulo Santiägum tsë rurë alläpa precisanqanta kënö nir rikätsikurqan: “Pecunanam qeshyaq nunata Teyta Jesuspa jutincho aseitiwan llushirnin, Dios Yayaman mañacuyanqa. Dios Yayaman marcäcur mañacuyaptinmi, tse qeshyaq cachacärenqa. Teyta Jesusmi cachacätsir sharcaratsenqa; jutsacunata rurashqa captinpis, perdoneconqam” (Sant. 5:14, 15). Hutsëkipita willakurninqa, itsa penqakïpa y llakikïpa pasanki. Pero yanapayäshunëkitam ashinëki, tsënö rurarqa manam más llakikïman chankitsu y concienciëkipis limpionam kanqa (Sal. 32:1-5).

Jehoväpa shonqunta kushitsi

19, 20. ¿Imanö kanëkitataq Jehová munan, y imatataq rurankiman?

19 Jehoväqa “kushishqa Diosmi”, tsëmi kushishqa kawakunëkita munan (1 Tim. 1:11, NM). Pëqa qampaq alläpam yarparan. Allita ruranëkipaq sinchikunqëkita wakinkuna mana rikäyaptimpis, pëqa rikarëkanmi. Pero manam pantanqëkitatsu imë hörapis rikarëkämun, antis alli kaqta ruranëkipaq yanapashunëkipaqmi. Awmi, Jehoväqa hinantin Patsatam rikëkan, y “pëllata llapan shonqunkunawan kuyaqkunataqa kallpanwanmi yanapan” (2 Cró. 16:9).

20 Tsëmi Diospa Palabran ninqannö kawanëki. Tsënö rurarqa, tukïpa pasar y imata akranqëkichöpis yachëyoq kanqëkitam rikätsikunki. Y manam teytëkiwan mamëkillatsu kushishqa kayanqa, hina kikikipis kushishqam kawakunki.

[Päginapa ura kuchunchö willakïkuna]

^ par. 4 Hukmi shutinkunaqa.

^ par. 5 Proverbios 1:8: “Kuyashqa wambrä, teytëkipa yachatsikïninta wiyakï, y mamëkipa leyninta ama haqitsu”.

^ par. 8 Proverbios 13:24: “Mana wiyakoq wambranta mana imanaq kaqqa, chikinmi; pero kuyaq kaqqa wambranta yachatsinmi”.

^ par. 16 Daniel 6:10: “Qellqarïkur firmayanqanta musyarirnam, wayinman yëkurir Jerusalen lädoman kicharëkaq ventänaman qonqurikïkur, huk hunaqchö kima kuti mañakoq y Diosnintsikta alabaq, y manam Diospa kaqchö ruranqantaqa haqirirqantsu”.

¿Yarpankiku?

• ¿Imataq jövenkunata yanapanqa teytan maman ninqankunata wiyakuyänampaq?

• ¿Imanirtaq qellëta alläpa kuyashwantsu?

• ¿Imataq yanapashunki hapallëki këkarpis Jehoväta wiyakunëkipaq?

[Yachakunapaq kaqpa tapukïninkuna]

[13 kaq päginachö dibüju]

¿Dios chikinqanta mana ruranqëkitaku rikätsikunki hapallëki kanqëki hora?