Wayna-sipas, Bibliaq nisqanman hina kawsay

“Yachayta tariy, allin reparayta tariy.” (PRO. 4:5.)

1, 2. a) ¿Iman Pablota yanaparqan allin kaqta ruwananpaq? b) ¿Imaynatan yachayta tariwaq?

APÓSTOL Pablon nirqan: “Kaytan tarini: allinkaqta ruwayta munashaqtiy mana allinkaq ñoqapi kashasqanta”, nispa. Payqa anchataña Jehová Diosta munakurqan chaypas, mayninpiqa tukuy atisqantan ruwanan karqan allin kaqta ruwananpaq. Chaymi nirqan: “¡Ay, ñoqa runamanta!” nispa (Rom. 7:21-24). Wayna-sipas, ¿chhaynachu qanpas sientekunki? ¿Sasachu qanpaqpas mayninpi allin kaqta ruway? Chay hina kaqtinqa, ama pisipaychu. Apóstol Pabloqa atirqanmi sasachakuykuna atipayta, qanpas atillankitaqmi.

² Pabloqa ‘cheqaq yachachikuyman’ hina kawsasqanraykun mana pisiparqanchu (2 Tim. 1:13, 14). Chhaynapin allin yachayniyoq karqan, sasachakuykunata atipananpaq allin kaqta ruwananpaqpas. Qantapas Jehová Diosqa yanapasunkin imatapas yachaywan ruwanaykipaq (Pro. 4:5). Allin yuyaychayninkunatan tarinki Simin Qelqapi (leey 2 Timoteo 3:16, 17). Qhawarisunchis imaynata chaykuna yanapasunkiman tayta-mamaykiwan sumaqta kawsanaykipaq, qolqeykita aypachikunaykipaq, sapallayki kashaspapas allin kaqta ruwanaykipaq chayta.

Tayta-mamaykiwan sumaqta kawsay

3, 4. ¿Imaraykun sasa hunt’aypaq hina qhawariwaq tayta-mamaykiq kamachikuyninkunata? Ichaqa, ¿imanaqtinmi paykuna chaykunata churanku?

³ Yuyayniyoq runamanñataq tukupushanki chayqa, qanllamantañan imatapas ruwayta munanki, chayraykupaschá sasa kanqa tayta-mamaykiq kamachisqanta kasukuy. Ichaqa tayta-mamaykiwanraq tiyashaspaykiqa kasukunaykipunin paykunata (Efe. 6:1-3).

⁴ Tayta-mamaykita kasukunaykipaqqa qhawarinaykin imarayku imatapas kamachisqasuykikuta. Ichaqa mayninpi 18 watayoq Beatriz hinapaschá sientekunki, * paymi nirqan: “Tayta-mamayqa manan yuyarinkuchu ñawpaqpi paykunapas wayna-sipas kasqankuta. Wawata hinallan qhawariwashanku, chaymi rimasqayta mana uyariwankuchu, nitaq munankuchu ñoqallamanta imatapas ruwanayta”, nispa. Pay hina sientekushanki chayqa, yuyarinaykin tayta-mamaykiqa allinniykita munaspa kamachikuykuna churasqankuta. Hinaspapas cristiano kanku chayqa, yachankun mana allinta uywasuqtiykikuqa Diospa huchachasqan kanankuta (1 Tim. 5:8).

5. ¿Iman kanqa tayta-mamaykita kasukuqtiyki?

⁵ Tayta-mamaykita kasukuyqa bancoman manu kutichiy hinan. Imaynan bancomantaqa pagonkunawan allinta hunt’aqman facil-llata huktawan manumunkuman, chhaynallataqmi sichus tayta-mamaykita respetanki kamachikuyninkunatapas hunt’anki chayqa, mana hark’asunkikuchu qanllamanta imatapas ruwanaykita (leey Proverbios 1:8; Luc. 16:10). Mana kasukuqtiykin ichaqa mana dejasunkikuchu.

6. ¿Imaynatan tayta-mamakuna wawankuman yachachinkuman kasukuq kayta?

⁶ Tayta-mamakuna wawaykichistaqa ruwayniykichiswanmi yachachinaykichis kasukuq kayta. Kusikuywan Diospa kamachikuyninkunata  hunt’aspaykichismi yachachinkichis kamachikuyninkunaqa mana sasa hunt’aychu kasqanta. Chhaynapin wawaykichisqa imachus kamachisqaykichistapas kusikuywan hunt’anqaku (1 Juan 5:3). Chaymantapas Bibliaq willasqan hina, Jehová Diosqa uyariqmi serviqninkunata ima yuyaykusqankutapas rimariqtinku (Gén. 18:22-32; 1 Rey. 22:19-22). Chhaynaqa qankunapas imamantapas rimashaspaykichisqa uyariychis wawaykichista.

7, 8. a) ¿Ima ruwaymi wakin wayna-sipaskunapaq sasa? b) ¿Iman yanapasunki tayta-mamaykiq anyaykusqaysuykita uyarikunaykipaq?

⁷ Wakin wayna-sipaskunaqa ninkumanpaschá “yanqamantan tayta-mamayqa imatapas niwanku” nispa, chaypaschá sasapaq qhawarinkuman kamachikuyninkuna kasukuyta. Craig hinapaschá sientekunkuman, paymi nirqan: “Mamitayqa policía hinan qhepallaypi kaq [...] imallapipas pantarqosqayta tariwananpaq”, nispa.

⁸ Tayta-mamaykiqa phiñakusunkikupaschá mayninpi imatapas mana allinta ruwasqaykimanta. Bibliaq nisqan hina manan facilchu wanachisqata kusisqa chaskiyqa allinninchispaqña kanman chaypas (Heb. 12:11). Chhaynaqa ¿iman yanapasunkiman anyasqasuykikuta chaskikunaykipaq? Yuyarinaykin munakusqasuykikurayku anyasqasuykikuta (Pro. 3:12). Paykunaqa manan waqllipunaykita munankuchu. Hinaspapas yachankuchá mana anyasunkikuman chayqa manapas munakusunkikumanchu hina kasqanta (leey Proverbios 13:24). Chaymantapas chayllaraq imamantapas yachashaspaqa pantankipunin. Chayrayku chaykunata reparachisuqtiykikuqa kallpachakuy uyarikunaykipaq. Chhaynapin tarinki yachayta, chayqa “qolqeq interesninmantapas aswanraqmi, qorimantapas aswantaraqmi qhapaqyachin” (Pro. 3:13, 14).

9. Tayta-mamaykiq pantasqanpi yuyaykushanaykimantaqa, ¿imatan ruwanayki?

⁹ Mayninpin ichaqa tayta-mamayki pantanqa (Sant. 3:2). Yaqapaschá sonqoyki k’iriqta hina anyasunkiku (Pro. 12:18). Chaytaqa ruwankuman ima llakipipas tarikusqankuraykun otaq pantasqaykimanta huchachakusqankurayku. Chayrayku imachus nisqasuykikuta mana allinpaq qhawarishanaykimantaqa, agradecekuy qanpi interesakusqankumanta. Yuyaychayninkuta hap’ikusqaykin yanapasunki allin runa kanaykipaq.

10. ¿Imakunatan ruwanayki tayta-mamaykiq imachus nisqasuykita uyarikunaykipaq?

¹⁰ ¿Imatawanmi ruwawaq tayta-mamaykiq kamachikuyninkunata anyasqantapas uyarikunaykipaq kasukunaykipaq? Kallpachakunaykin paykunawan sumaqta parlarinaykipaq. Chaypaqqa tukuy yuyaywanmi uyarinayki. Biblian nin: “Usqhaylla uyariq kaychis, ichaqa allin yuyaywan rimaychis, amataq usqhayllachu phiñakuychis”, nispa (Sant. 1:19). Chayrayku justificakushanaykimantaqa kallpachakunaykin tayta-mamaykiq nisqanta uyarinaykipaq. Astawanqa qhawariy imachus nisqasuykikuta amataq imayna nisqasuykikutachu. Chaymantataq pantasqaykita reqsikuspa sumaqllata respetowan qhawarichiy nisqasuykikuta allinta entiendesqaykita. Chhaynapin yachanqaku uyarikusqaykita. Ama chay ratoqa sut’inchaychu imarayku imatapas ruwasqaykimanta otaq rimasqaykimanta. Aswanpas ‘upallalla’ kakuy, chaytaqa ruwawaq kamachisqasuykikuta hunt’aspaykiñan (Pro. 10:19). Kasukusqaykita reparaspankun sonqonku kanqa uyarinasuykikupaq. Chaykunata ruwaspan rikuchinki Bibliaq nisqanman hina kawsashasqaykita.

Allin yuyaywan qolqeta qhawariy

11, 12. a) ¿Imaynatan qolqeta qhawarinanchis, imarayku? b) ¿Imaynatan tayta-mamayki yanapasunkiman allinta qolqeykiwan aypachikunaykipaq?

¹¹ Biblian nin: “Yachayniyoq kaypas qolqeyoq kaypas runatan waqaychan, yachayniyoq kaymi ichaqa runata allinta kawsachin”,  nispa (Ecl. 7:12). Allintaña Biblia riman qolqemanta chaypas, sasachakuypi mana tarikunapaqqa niwanchismi ama qolqe sonqochu kananchispaq. Allin filoyoq kuchilloqa ancha allinmi kanman aycha vendeq runapaqqa, mana allin yuyaywan ruwaq runapaqmi ichaqa mana allinninpaq kanman. Chhaynallataqmi qolqewanpas, allin yuyaywan qhawariqkunapaqqa allinninkupaqmi ‘qhapaqyayta munaq runakunapaqmi ichaqa’ mana allinchu, qolqe afanpi purisqankuraykun wakinqa amigonkumanta, familiankumanta, Jehová Diosmantapas karunchakapurqanku. ‘Imaymana llakikunapitaq rikukurqanku’ (leey 1 Timoteo 6:9, 10).

¹² ¿Imaynatan allinta qolqeykita aypachikuwaq? Salomonmi nirqan: “Yachayniyoqpas [...] uyarispaqa aswan yachayniyoqmi kanqa, yuyayniyoqpas aswan allin yuyaychasqan kanqa”, nispa (Pro. 1:5). Anna sutiyoq sipas hinan qanpas tayta-mamaykiwan yanapachikuwaq allin yuyaywan qolqeykita aypachikunaykipaq. Paymi nin: “Taytaymi yachachiwarqan imakunapi qolqeyta gastanaypaq ñawpaqmantaña yuyaykunayta, chaywanmi yacharqani ama hinallata qolqeyta kacharinaypaq. Mamaypas yachachiwarqanmi aswan barato kaqta rantinaypaq. Chaymi kunanqa allin yuyaywan qolqeyta gastani manataqmi yanqapas qasi imatapas manukunichu. Chhaynapin thak sientekuni”, nispa.

13. ¿Imakunatan ruwawaq qolqeykita ama comunta gastanaykipaq?

¹³ Nishu manupi ama rikukunaykipaqqa manan rikuspayki hinachu imapas rantinayki nitaq hukkuna allinta qhawarinasuykiraykuchu. Manan comuntachu gastanayki. Chaytan ruwan iskay chunka watanpi hina kashaq Ellena sutiyoq sipas, paymi nin: “Amigaykunawan maytapas rispayqa ñawpaqmantan yuyaykuni hayk’ata gastanaypaq. [...] Chaymantapas ima rantiqpas puriyta munaspayqa qolqenkuta allinta mat’ikuq amigaykunawanmi purini, paykunaqa manan rikuspa hinachu imatapas rantirqonku”, nispa.

14. ¿Imaraykun cuidakunayki “qhapaq kaykunawan” ama q’otuchikunaykipaq?

¹⁴ Qolqeqa yanapawanchisña kawsayninchispi chaypas, chaywanqa manan cheqaq kusikuyta tarisunmanchu. Jesuspa nisqan hina, ‘Diosta maskhaspallan’ kusisqaqa kasun (Mat. 5:3). Jesusqa qhawarichirqanmi ‘qhapaq kaykunawan q’otuchikuspa’ chaykunata nishuta munapayayqa Diosmanta karunchawananchista (Mar. 4:19). Chaymi kallpachakunayki Bibliaq nisqanta kasukuspayki allin yuyaywan qolqeta qhawarinaykipaq.

Diosta kasukuy sapallayki kashaspayki

15. ¿Hayk’aqmi qanpaq aswan sasa kanman Diospa kamachikuyninkunata kasukuy?

¹⁵ ¿Hayk’aqmi qanpaq sasa kanman Diospa kamachikuyninkunata kasukuy? ¿Sapallayki kashaspaykichu icha hukkunawan kashaspaykichu? Estudioykipi, llank’anaykipi compañeroykikunawan kashaspaqa kallpachakunkichá Diospa kamachisqanman hinapuni imatapas ruwanaykipaq. Sapallayki kashaspaykiqa manapaschá nishutachu kallpachakunki, chaymi facil-llata Diospa kamachikuyninkunata p’akiwaq.

16. ¿Imatan yuyarinayki sapallayki kashaspapas Diosta kasukunaykipaq?

¹⁶ ¿Imaynapin sapallayki kashaspapas Jehová Diosta kasukuwaq? Yuyarinaykin  Diosqa qanpi interesakuspa ‘cuidashasqasuykita’, chaymi ruwasqaykikunaqa kusichinman otaq llakichinmanpas (1 Ped. 5:7; Gén. 6:5, 6; Pro. 27:11). Jehová Diosqa allinniykita munaspan kasukunaykita munan (Isa. 48:17, 18). Israel runakunaqa nishutan llakichirqanku kamachikuyninkunata mana kasukuspanku (Sal. 78:40, 41). Profeta Danielmi ichaqa anchata kusichirqan, chaymi Diosqa huk angelwan willachirqan ‘anchatapuni munakusqanta’ (Dan. 10:11). Danielqa sapallanpiña kashaspapas runakunaq qayllanpiña kashaspapas tukuy sonqonwanmi Diosta kasukurqan, chayraykun Payqa anchata munakurqan (leey Daniel 6:10).

17. ¿Imakunatan tapukunayki mana allin kaqkunawan ama kusirikunaykipaq?

¹⁷ Sapallayki kashaspa Diosta kasukunaykipaqqa yachanaykin “allinkaqta mana allinkaqta reparayta”, chaymantataq kallpachakunayki allin kaqllata ruwanaykipaq (Heb. 5:14). ¿Imaynatan yachawaq huk takiq letrankuna otaq peliculapi, Internetpi imatapas qhawasqayki allinchus kasqanta? Kaykunatan tapukuwaq: “¿Yanapawanqachu allin cristiano kanaypaq? ¿Yanapawanqachu aswan khuyapayakuq kanaypaq, icha ‘muchuqkunamanta kusikunaypaqchu’?” (Pro. 17:5). “¿Yanapawanqachu allin kaqta munakunaypaq mana allin kaqtataq cheqnikunaypaq?” nispa (Amós 5:15). Chhaynapin imachus allin kaqta yachaspa mana allin ruwaykunamanta karunchakunki. Sapallayki kashaspa imatapas ruwasqaykiwanmi rikuchinki imachus sonqoykipi kashasqanta (Luc. 6:45).

18. Pakallapi huchallikusharqanki chayqa, ¿imatan ruwanayki, imarayku?

¹⁸ Pakallapichus huchallikusharqanki chayqa, yuyarinaykin Proverbios 28:13 textoq nisqanta, chaypin nin: “Huchankunata pakaykuqqa manan allinyanqachu, huchankunata willakuspa saqepuqmi ichaqa khuyapayasqa kanqa”, nispa. Pakallapi huchallikuspa “Diospa Santo Espiritunta” llakichispaqa mana allin yuyayniyoqmi kawaq (Efe. 4:30). Huchallikusqaykitaqa willanaykin Diosmanpas tayta-mamaykimanpas, chay ruwayqa allinniykipaqmi kanqa. Iñiq t’aqapi umallikunan yanapasunkikuman. Biblian nin: “¿Pipas qankuna ukhupi onqosqachu kashan? [...] Umalli runakunata waqyachikamuchun, paypaq Diosmanta mañapunankupaq, Señorpa sutinpi aceitewan payta hawiykunankupaqwan. Iñiywan Diosmanta mañakuyqa onqosqatan qhaliyachinqa, hinan Señorqa payta sayarichinqa, huchallikunmanña karqan chaypas pampachasqan kanqa”, nispa (Sant. 5:14, 15). Huchaykimanta willakuspaykiqa p’enqaypipaschá qhepanki hinaspapas anyasqapaschá kanki otaq ima mana allinpipas rikukunki. Chaywanpas kallpata hap’ispan yanapayta maskhanayki, chhaynapin mana nishu sasachakuypichu tarikunki, wakmantataq ch’uya concienciayoq kapunki (Sal. 32:1-5).

 Diospa sonqonta kusichiy

19, 20. ¿Imayna sientekunaykitan Jehová Dios munan? ¿Imatan chaypaq ruwanayki?

¹⁹ Jehová Diosqa ‘kusisqa Dios’ kasqanraykun munan kusisqa kanaykita (1 Tim. 1:11, NM). Payqa anchatan qanpi interesakun. Manaña hukkuna yachankuchu allin kaqta ruwanaykipaq hayk’a kallpachakusqaykita chaypas, Diosqa allintan chayta yachan. Payqa makillan qhawamushasunki ichaqa manan imapi pantasqaykita tarinanpaqchu, aswanpas allin kaqta ruwanaykipaq yanapanasuykipaqmi. Biblian nin: “Señor Diosqa kay pachantintan qhawashan tukuy sonqo payta serviqkunarayku atiyninta rikuchinanpaq”, nispa (2 Cró. 16:9).

²⁰ Chayrayku tukuy atisqaykita ruway Bibliaq nisqanman hina kawsanaykipaq. Chhaynapin yachayta tarinki sasachakuykunata atipanaykipaq allin kaqta ruwanaykipaqpas. Chaywanqa manan tayta-mamallaykichu Jehová Diosllachu kusikunqaku qanpas kusisqallataqmi kanki.

[Uranpi willakuy]

¿Imaynatan kutichisunman?

• ¿Imaynapin wayna-sipaskuna tayta-mamankuq kamachikuyninkunata allinninkupaq qhawarinkuman?

• ¿Imanaqtinmi allin yuyaywan qolqeta qhawarina?

• ¿Imatan yuyarinayki sapallayki kashaspapas Jehová Diosta kasukunaykipaq?

[Tapuykuna]

[6 paginapi foto]

¿Kallpachakunkichu sapallayki kashaspapas Diosta kasukunaykipaq?