Ba Banca—Mu Hane Likukuezo ze Zwa Kwa Litaka za Mina
Ba Banca—Mu Hane Likukuezo ze Zwa Kwa Litaka za Mina
“Mubulelelo wa mina ibe . . . o lungilwe lizwai, kuli mu zibe mo mu lukela ku alabela mutu kaufela.”—MAKOLO. 4:6.
1, 2. Ba banca ba bañata ba ikutwanga cwañi ka za ku iponahaza kuli ba shutana ni ba bañwi, mi ki kabakalañi?
MWENDI mwa utwanga ka za likukuezo ze zwa kwa litaka kamba mwendi mane mu kile mwa kukuezwa ki litaka za mina. Ka nako ye ñwi, mwendi mutu yo muñwi a kile a mi susueza ku eza nto ye fosahalile. Mu ikutwanga cwañi nto yeo ha i mi ezahalela? Christopher, ya na ni lilimo za buhulu ze 14, u li: “Ni ikutwanga inge ni ka pumbama feela mwa mubu kamba ku likanyisa feela mo ba ezezanga bana ba sikolo ba bañwi ilikuli ni si ke na iponahaza kuli na shutana ni bona.”
2 Kana litaka za mina za mi kukuezanga hahulu? Haiba ku cwalo, libaka ki lifi? Esi mwendi mu bata kuli litaka za mina li mi tabele? Takazo yeo ha i si ka fosahala ka ili yona. Mane ni ba bahulu ba latanga ku tabelwa ki litaka za bona. Ha ku na mutu ufi kamba ufi ya lata ku silokiwa ki ba bañwi—ibe mwanana kamba yo muhulu. Kono niti kikuli batu ba bañwi ha ba na ku mi tabela ha mu hana ku eza nto ye fosahalile. Mane nto ye cwalo ne i ezahalile ku Jesu. Nihakulicwalo, Jesu naa ezanga se si lukile kamita. Nihaike kuli batu ba sikai ne ba latelezi Mwanaa Mulimu mi ne ba bile balutiwa ba hae, ba bañwi ne ba mu nyazize mi ne ba mu “kendile inge ne si mutu.”—Isa. 53:3, Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984.
Ku Hana Likukuezo ze Zwa Kwa Litaka ku Taata Cwañi?
3. Ki kabakalañi ku latelela ze li bata litaka za mina ha ku li mafosisa?
3 Ka linako ze ñwi, mu kona ku tahelwa ki muliko wa ku latelela ze li bata litaka za mina ilikuli mu si ke mwa kendiwa ki zona. Ku eza cwalo ki ku fosa. Bakreste ha ba swaneli ku ba “bana ba ba zukuzeha, ba ba iswa kai ni kai ki moya.” (Maef. 4:14) Banana ba banyinyani ba konwa ku yembululwa ka bunolo. Kono ka ku ba mucaha kamba musizana, zazi le liñwi mu ka ba ba bahulu. Kacwalo, haiba mwa lumela kuli likuka za Jehova ki ze lukile, mu swanela ku li mamela. (Deut. 10:12, 13) Ha mu sa ezi cwalo, bupilo bwa mina bu ka zamaiswa ki batu ba sili. Kaniti, haiba mu ituhelela ku komiwa ki ba bañwi, mu ka ba sina sibapaliso sa bona.—Mu bale Maroma 6:16.
4, 5. (a) Aruni naa komilwe cwañi ki likukuezo ze ne zwa ku ba bañwi, mi lu itutañi kwa taba yeo? (b) Litaka za mina li kona ku mi kukueza ka linzila lifi?
4 Muta o muñwi, Aruni, muhulwanaa Mushe, naa komilwe ki likukuezo ze ne zwa kwa Maisilaele ba bañwi. Ha ne ba mu susuelize kuli a ba ezeze mulimu, naa lumezi. Aruni naa si lipyeha. Kwamulaho, naa sindeketile Mushe kuli ba yo bonana ni Faro, muuna ya naa na ni hahulu maata mwa Egepita. Ka nako yeo, Aruni naa bulezi ka bundume ha naa taluselize Faro manzwi a Mulimu. Kono Maisilaele ka yena ha ne ba mu kukuelize kuli a ba ezeze mulimu, Aruni naa komilwe. Kaniti, ku kona ku mi bela taata ku hana likukuezo ze zwa ku ba bañwi! Aruni naa konile ku yema ka ku tiya fapilaa mulena wa Egepita kono naa komilwe ka bunolo ki Maisilaele ka yena.—Ex. 7:1, 2; 32:1-4.
5 Sina mo u boniseza mutala wa Aruni, likukuezo ze zwa kwa litaka ha li amangi feela banana kamba batu ba ba lakaza ku eza ze fosahezi. Li kona ku ama nihaiba batu ba ba bata ku eza se si lukile, ku beya cwalo ni mina. Litaka za mina li kona ku lika ku mi hapeleza ku eza nto ye maswe ka ku mi shemaeta, ku mi shendaula, kamba mane ku mi tapaula. Ku taata ku hana likukuezo ze zwa kwa litaka, ku si na taba kuli li taha ka nzila ifi. Kuli mu li hane, mu tokwa pili ku ikolwisa ka se mu lumela.
“Mu Itike Ili Mina”
6, 7. (a) Ki kabakalañi ha mu swanela ku ikolwisa kuli ze mu lumela ki za niti, mi mu kona ku ikolwisa cwañi? (b) Ki lipuzo lifi ze mu kona ku ipuza ili ze ka mi tusa kuli mu be ni buikolwiso bo bu tiile?
6 Kuli mu hane likukuezo ze zwa kwa litaka za mina, mu tokwa pili ku kolwa kuli litaba ze mu lumela ni likuka ze mu pila ka zona li lukile. (Mu bale 2 Makorinte 13:5.) Buikolwiso bo, bu ka mi tusa ku ba ni bundume nihaike kuli mwendi mu na ni boi. (2 Tim. 1:7, 8) Kono mutu niha li ya bundume, ku kona ku mu bela taata hahulu ku yemela nto ya sa lumeli ka ku tala. Kacwalo mu ikolwisise kuli litaba ze mu itutile mwa Bibele ki za niti. Mu kalise ka ku nyaka lituto za makalelo. Ka mutala, mwa lumela ku Mulimu mi mu utwile mabaka e ba bulezi ba bañwi e ba lumelela kuli u teñi. Cwale mu ipuze kuli: ‘Ki lika mañi ze ni kolwisa kuli Mulimu u teñi?’ Mulelo wa puzo yeo haki ku mi susueza kuli mu kakanye, kono kikuli tumelo ya mina i tiiswe. Ka nzila ye swana, mu ipuze kuli: ‘Ni ziba cwañi kuli Mañolo a tahile ka moya wa Mulimu?’ (2 Tim. 3:16) ‘Ki kabakalañi ha ni kozwi kuli lu pila mwa “mazazi a maungulelo”?’ (2 Tim. 3:1-5) ‘Ki lika mañi ze ni kolwisa kuli likuka za Jehova li lelezwi ku ni tusa?’—Isa. 48:17, 18.
7 Mu kona ku saba ku ipuza lipuzo ze cwalo ka ku hupula kuli ha mu koni ku li alaba. Kono ku sa eza cwalo ku swana sina ku saba ku talima fa sisupo se si bonisa fa zamaela mafula a mota ka ku hupula kuli mwendi si supile fo ku bonisa kuli mafula a felile! Haiba ha ku na mafula mwa mota, mwa swanela ku ziba ilikuli mu eze se siñwi ka za teñi. Ka nzila ye swana, haiba mu lemuha kuli ku na ni litaba ze ñwi ze mu sa kolwi hande, mu swanela ku eza se siñwi ka za teñi.—Lik. 17:11.
8. Mu kona ku ikolwisa cwañi ka za bunde bwa ku mamela taelo ya Mulimu ya kuli mu sabe buhule?
8 Ha mu nyakisise mutala o latelela. Bibele i mi susueza kuli mu “sabe buhule.” Mu ipuze kuli: ‘Ki kabakalañi ha ni swanela ku latelela taelo ye?’ Mu nahane mabaka kaufela e li ezeza buhule litaka za mina. Mu kengeyele ni mabaka a shutana-shutana a bonisa kuli mutu ya eza buhule “u foseza mubili wa hae luli.” (1 Makor. 6:18) Cwale mu nyake mabaka e mu fumani, mi mu ipuze kuli: ‘Ki ufi mupilelo o munde ni ku fita o ni swanela ku pila ka ona? Kana ku eza buhule kwa tusa se siñwi?’ Mu zwelepili ku kengeyela taba yeo ka ku ipuza kuli: ‘Ni ka ikutwa cwañi haiba ni eza buhule?’ Litaka za mina li ka mi tabela, kono mu kona ku ikutwa cwañi ha mu se mu li ni bashemi ba mina kamba Bakreste ka mina kwa Ndu ya Mubuso? Mu kona ku ikutwa cwañi ha mu lapela ku Mulimu? Kana ne mu ka tabela ku eza nto ye sinya bulikani bwa mina ni Mulimu ilikuli mu tabise litaka za mina?
9, 10. Ku ikolwisa kuli ze mu lumela ki za niti ku ka mi konisa cwañi ku bulela ka bundume ha mu li ni litaka za mina?
9 Haiba mu mwa lilimo za ku nonoboka, ‘kutwisiso ya mina’ i sweli ya shemunwa hahulu. (Mu bale Maroma 12:1, 2.) Mu nahanisisange libaka ha mu li yo muñwi wa Lipaki za Jehova. Ku yeyanga ka mukwa o cwalo ku ka mi tusa ku sepa kuli ze mu lumela ki za niti. Mi ha mu ka kukuezwa ki litaka za mina, mu ka kona ku alaba kapili ni ka bundume. Mu ka ikutwa sina mwa ikutwela kalibe yo muñwi wa Sikreste, ya talusa kuli: “Ha ni hana ku eza ze li ni kukueza litaka za ka kuli ni eze, ni bonisa se ni lumela kuli ki sifi. Ha ni mulapeli ka libizo feela. Kono mihupulo ya ka, milelo ya ka, muzamao wa ka, ni bupilo bwa ka, li tomile fa bulapeli bwa ka.”
10 Kaniti, mu tokwa ku eza ka taata kuli mu kumalele ku eza nto ye mu ziba kuli i lukile. (Luka 13:24) Haiba mwa kakanya bunde bwa ku eza cwalo, mu hupule taba ye: Ha mu sa bonisi buikolwiso bwa kuli mu tiiseza ku eza nto ye lukile, ba bañwi ba ka lemuha seo mi ba ka mi kukueza hahulu. Kono haiba mu bulela ka buisepo, litaka za mina li ka tuhela ku mi kukueza.—Mu bapanye Luka 4:12, 13.
Mu Hupule mu si ka Alaba Kale
11. Buitukiso bu kona ku mi tusa cwañi ku hana likukuezo ze zwa kwa litaka?
11 Nto ye ñwi ya butokwa ye kona ku mi tusa ku hana likukuezo ze zwa kwa litaka za mina ki buitukiso. (Mu bale Liproverbia 15:28.) Buitukiso ki ku nahanela cimo miinelo ye mu kona ku talimana ni yona. Ku itukiseza ko ku cwalo fokuñwi ku kona ku mi tusa ku tibela butata bo butuna. Ka mutala, lu ngeñi kuli mu bona sikwata sa be mu kena ni bona sikolo kwapilaa mina inze ba zuba. Kana ba ka mi tambeka kwai? Ka ku bona butata bu sa li kwahule, mu kona ku ezañi? Liñolo la Liproverbia 22:3 li li: “Mutu ya na ni ngana u bona kozi i sa taha, mi wa isabisa.” Haiba mu itusisa nzila i sili, mwa kona ku pima butata bo ne mu ka talimana ni bona. Fo ha ku talusi kuli mu mapyeha; mu ezize ka butali.
12. Mu kona ku alaba cwañi haiba mutu a mi shemaeta?
12 Ku cwañi haiba ha ku konahali ku pima muinelo o muñwi? Ka mutala, mu kona ku alaba cwañi haiba taka ya mina a mi buza kuli: “Kana ki niti kuli wa li ku ba, u sa ezi somano?” Nto ye kona ku mi tusa hahulu ki ku mamela kelezo ye bulezwi kwa liñolo la Makolose 4:6, le li bulela kuli: “Mubulelelo wa mina ibe o na ni musa kamita, o lungilwe lizwai, kuli mu zibe mo mu lukela ku alabela mutu kaufela.” Sina mo li boniseza liñolo le, kalabo ye mu ka fa i ka itinga fa miinelo. Mwendi ha mu na ku tokwa ku totolosa litaba za mwa Bibele. Ku alaba feela ka bunolo ni ka buikolwiso ku ka mi tusa. Ka mutala, mu kona ku alaba taka ya mina ya mi buzize za kuli mwa li ku ba mu eze somano kuli: “Ee, na li ku ba.” Kamba mu kona ku bulela feela kuli: “Taba yeo ha i ku ami.”
13. Ki kabakalañi ha mu tokwa ku ba ni temuho ha mu alaba taka ya mina ya mi shemaeta?
13 Jesu hañata naa alabanga ka bukuswani ha naa lemuhanga kuli ne ku si ke kwa tusa hahulu ku bulela ze ñata. Mane ha naa buzizwe lipuzo ki Heroda, Jesu naa si ka mu alaba se siñwi. (Luka 23:8, 9) Hañata ku banga hande ku kuza feela haiba lu buziwa lipuzo ze sa swaneli. (Liprov. 26:4; Muek. 3:1, 7) Kono fokuñwi mu kona ku lemuha kuli mutu yo muñwi u komokile taba ya kuli ha mu ezi buhule mi u bata luli ku ziba ze mu lumela, nihaike kuli mutu yo kwa makalelo naa mi bulela maswe. (1 Pit. 4:4) Mwa muinelo wo, mwa kona ku mu tolongosheza ze mu lumela ka ku ya ka Bibele. Haiba kwa swanela ku eza cwalo, mu si ke mwa palelwa ku bulela kabakala sabo. “Mu itukiseze kamita ku ikalabela.”—1 Pit. 3:15.
14. Mu kona ku ezañi kuli mutu ya mi kukueza a ikalabele ili yena?
14 Mwa miinelo ye miñwi, mwa kona ku tahisa kuli mutu ya mi shemaeta a ikalabele. Kono mu be ni maseme ha mu eza cwalo. Ka mutala, haiba mutu ye mu kena ni yena sikolo a mi kukueza kuli mu zube, mu kona ku bulela kuli: “Ha ni zubi.” Kihona mu ka ekeza kuli: “Bati u bonahala kuli ha u swaneli ku zuba!” Kana mu lemuhile mo mu kona ku ezeza kuli mutu ya mi shemaeta a ikalabele ili yena? Mwa sibaka sa ku talusa libaka ha mu sa zubi, taka ya mina u ka hapelezwa ku nahanisisa libaka ha zuba.
15. Ki mwa miinelo ifi mo mu swanela ku ikema ni ku siya litaka za mina ze lika ku mi hapeleza ku eza nto ye maswe, mi ki kabakalañi?
15 Mu kona ku eza cwañi haiba litaka za mina li zwelapili ku mi kukueza niha mu ikatalize ku li hanela? Nto ye nde ye mu kona ku eza ki ku ikema fateñi. Haiba mu sa ezi cwalo kapili, mafelelezo mu ka wela mwa muliko. Kacwalo mu ikele ku sili. Mwa kona ku eza cwalo mu sa ikutwi kuli mu mapyeha. Kakuli ha mu si ka eza ze ne ba mi kukueza kuli mu li eze. Muhato wo u ka bonisa kuli ha mu libapaliso za litaka za mina, mi mu ka tabisa pilu ya Jehova.—Liprov. 27:11.
Mu be ni Milelo ye ka mi Tusa
16. Ba bañwi ba ba ipapata kuli ki Bakreste ba kona ku mi kukueza cwañi?
16 Fokuñwi, batu ba ba kona ku mi kukueza ku eza nto ye maswe ki ba banca ba ba ipapata kuli ki batanga ba Jehova. Ka mutala, mu kona ku eza cwañi haiba mu lemuha kuli kwa mukiti o lukisizwe ki mutu ya cwalo ha ku na mutu yo muhulu ya zamaisa lika? Kamba mu kona ku ezañi haiba yo munca ya ipapata kuli ki Mukreste a tisa bucwala kwa mukiti, kono mina ni ba bañwi ba ba li teñi ha mu si ka kwanisa kale lilimo ze u lumeleza mulao kuli mutu wa kona ku kalisa ku nwa bucwala? Mwa miinelo ye miñwi, mu ka tokwa ku latelela lizwalo la mina le li lutilwe ki Bibele. Mukreste yo muñwi ya sa li mwa lilimo za ku nonoboka u kandeka kuli: “Na ni munyanaa ka ne lu kile lwa zwa mwa libuhelo mo ne ku buhiswa filimu ya lipulelo ze maswe. Ba bañwi be ne lu izo buha ni bona ne ba siyezi mwateñi. Bashemi ba luna ne ba lu lumbile ka muhato o ne lu ngile. Kono ba bañwi be ne lu izo buha ni bona ne ba nyemile kakuli ne ba bonwi bumaswe bakeñisa muhato o ne lu ngile.”
17. Haiba mu ya kwa mukiti, ki lika mañi ze mu kona ku eza kuli mu kumalele likuka za Mulimu?
17 Sina mo u boniseza mutala o sa zo bulelwa, ku latelela lizwalo la mina le li lutilwe ki Bibele ku kona ku tahisa kuli ba bañwi ba mi bone bumaswe. Kono mu ezange nto ye mu ziba kuli ki yona ye lukile. Mu itukisezange. Haiba mu memiwa kwa mukiti, mu zibe mo mu kona ku zwela kwateñi haiba ku ezahala nto ye ñwi ye si ka luka. Ba banca ba bañwi ba ezize tumelelano ni ba bashemi ba bona ya kuli ba ka itahanela ku ya kwa ndu haiba bashemi ba bona ba ba lizeza luwaile. (Samu 26:4, 5) “Milelo” ye cwalo i ka ‘mi atiseza lika,’ kamba sina mo i bulelela New World Translation, ‘i ka mi tusa.’—Liprov. 21:5.
‘Mu Tabele Bucaha Bwa Mina’
18, 19. (a) Ki kabakalañi ha mu kona ku kolwa kuli Jehova u bata kuli mu be ba ba tabile? (b) Mulimu u ikutwa cwañi ka za ba ba hana likukuezo ze zwa kwa litaka za bona?
18 Jehova naa mi bupile kuli mu ikole bupilo, mi u bata kuli mu be ni tabo. (Mu bale Muekelesia 11:9.) Mu hupule kuli ze ba ikola feela litaka za mina ze ñata ki “minyaka ya libi, ye ina nako ye nyinyani.” (Maheb. 11:25) Mulimu wa niti u bata kuli mu ikole nto ye nde hahulu ku fita zeo. U bata kuli mu be ba ba tabile ku ya ku ile. Kacwalo, ha mu tahelwa ki muliko wa ku eza nto ye mu ziba kuli i maswe mwa meeto a Mulimu, mu hupulange kuli za tokwa Jehova ku mina li ka zwelapili ku mi tusa.
19 Ka ku ba yo munca, mu tokwa ku ziba kuli niha ne mu ka tabelwa ki litaka za mina cwale, mwendi ba bañata ku zona ha ba na ku hupula nihaiba libizo la mina hamulaho wa lilimo ze ñata. Kono ha mu hana likukuezo ze zwa kwa litaka za mina, Jehova u ka lemuha nto yeo, mi ha na ku mi libala kamba ku libala busepahali bwa mina. U ka “mi tibululela mahaulo a kwa lihalimu, [ni ku] mi sululela mbuyoti, mane sibaka mo mu ka i amuhelela si taele.” (Mala. 3:10) Mi hape u mi fa moya wa hae o kenile kuli u mi tuse ku itiisa ha mu ikutwa kuli mwa fokola. Kaniti luli, Jehova wa kona ku mi tusa ku hana likukuezo ze zwa kwa litaka za mina!
Kana Mwa Hupula?
• Ku hana likukuezo ze zwa kwa litaka ku taata cwañi?
• Buikolwiso bu kona ku mi tusa cwañi ku hana likukuezo ze zwa kwa litaka?
• Mu kona ku itukiseza cwañi ku hana likukuezo ze zwa kwa litaka?
• Mu ziba cwañi kuli Jehova wa itebuha busepahali bwa mina?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 8]
Ki kabakalañi Aruni ha naa lumezi ku eza namani ya gauda?
[Siswaniso se si fa likepe 10]
Mu itukisezange ka ku zibela cimo ze mu ka bulela