Juntʼa sunqullapuni kanachik
Juntʼa sunqullapuni kanachik
“Chaywampis, kawsayneyqa ni pej ima ninan [juntʼa sunqu, NM].” (SAL. 26:11.)
1, 2. ¿Imatataq Job juntʼa sunqu kasqanmanta nirqa, chantá imamantataq Job 31 tʼaqapi parlarqa?
KAY tiempopijina ñawpa tiempopipis, juk balanzapi imatapis pesaq kanku. Balanzap juk landonpiqa, imatachus pesanankuta churaq kanku, jukninpitaq juk pesata. Diospa kamachisninpa balanzasninku, pesasninku imaqa, cabal kanan karqa (Pro. 11:1).
2 Jobqa, Satanás mayta ñakʼarichichkaptin jinata nirqa: “Cheqan pesaspi [Jehová] Diosqa pesawachun ari; ajinapi yachanqa mana juchayoj [juntʼa sunqu] kasqayta”, nispa (Job 31:6). Payqa, 31 tʼaqallapitaq achkha chʼampaykunata atipaspa chiqa sunqullapuni kasqanta nirqa. Kay tiempopipis ajinallapitaq rikukunchik. Chaywanpis, Jobjina ruwananchik tiyan. Ajinata ruwasunchik chayqa, Davidjina niyta atisun, pay nirqa: “Chaywampis, kawsayneyqa ni pej ima ninan [juntʼa sunqu, NM]”, nispa (Sal. 26:11).
3. ¿Imaraykutaq Diosman pisi imaspi, achkha imaspipis chiqa sunqu kananchik tiyan?
3 Jobqa, achkha chʼampaykunapi rikukuspapis, Diosman chiqa sunqullapuni karqa. Chayrayku wakin runasqa, Job, ni pijina sinchita sayasqanta ninkuman. Chʼampaykunasninchikqa, mana Jobpatajinachu. Chaywanpis, pisi imaspi, achkha imaspipis Jehovaman chiqa sunqu kananchik tiyan. Ajinamanta Jobjina, juntʼa sunqu kaspa Diospa kamachiyninta jatunchasun (Lucas 16:10, ñawiriy).
Llimphu kawsayniyuq kananchik tiyan
4, 5. ¿Imatataq Job mana ruwarqachu?
4 Jehovaman chiqa sunqu kanapaqqa, kamachiykunasninta kasukunanchik tiyan, khuchichakuymantataq Jobjina ayqinanchik tiyan. Pay nirqa: “Noqa sonqoypi nikorqani, ni sipas solterallatapis munapayanayta. Sichus uj warmiwan umayta muyuchikorqani chayqa, chayri qayllaypi tiyakojpa warmintachus wateqarqani chayqa, warmeyqa waj runaj kamachin kachun, wajkunataj warmiywan puñuykuchunku”, nispa (Job 31:1, 9, 10).
5 Jobqa, juntʼa sunqu kayta munasqanrayku, warmista mana munapayarqachu. Payqa, casado runa kasqanrayku, solterasta mana coquetearqachu, nitaq casarasqa warmistapis munapayarqachu. Jesusqa, Urqupi yachachichkaspa, khuchichakuy jucha kasqanta nirqa. Chiqa sunqu kanapaqqa, chayta ni jaykʼaq qunqanachu tiyan (Mateo 5:27, 28, ñawiriy).
Ni jaykʼaq chʼawkiyanachu tiyan
6, 7. a) ¿Imaynamantataq Jehová, chiqa sunquchus manachus kasqanchikta yachan? b) ¿Imaraykutaq ni jaykʼaq llullakunachu nitaq chʼawkiyanachu tiyan?
6 Juntʼa sunqu runasqa, ni jaykʼaq mana reparachikuspalla chʼawkiyankuchu (Proverbios 3:31-33, ñawiriy). Job nirqa: “Ni jaykʼaj llullakuspa purerqanichu, nitaj chakisniypis chʼawkiyaypa qhepanta rerqachu. Cheqan pesaspi [Jehová] Diosqa pesawachun ari; ajinapi yachanqa mana juchayoj kasqayta”, nispa (Job 31:5, 6). Rikunchikjina Jehovaqa, runasta “cheqan pesaspi” pesan. Chantapis, Jobtajina chiqan kamachiykunasninmanjina, kamachisnin chiqa sunquchus manachus kasqankuta qhawan.
7 Llullakusunman, chʼawkiyasunman ima, chayqa, mana chiqa sunquchu kasunman. Imaptinchus Diosqa, “pakaypi pʼenqay ruwanasta” qhisachananchikta, “mana chʼawkiya[nanchikta]” ima, munan (2 Cor. 4:1, 2). Chaywanpis parlasqanchikwan, ruwasqanchikwan ima, juk hermanota chʼawkiyaptinchikqa, Jehovamanta yanapata mañakunman. Chaytaq ñuqanchikpaq mana allinchu kanman. Imaptinchus chay hermanoqa, salmistajina mañakunman: “Phutisqa kashaspa, Tata Diosman qhaparikuni, paytaj uyarillawampuni. Tata Dios, libraway llulla simi runasmanta, chʼawkiyay parlayniyojkunamantapis”, nispa (Sal. 120:1, 2). Diosqa, “runaj sonqonta, [...] yuyayninta” ima, riqsisqanrayku, chiqa sunquchus manachus kasqanta yachan, chaytataq ni jaykʼaq qunqananchikchu tiyan (Sal. 7:8, 9).
Wakkunata mana pisipaqchu qhawana
8. ¿Imaynatataq Job, runasta qhawarqa?
8 Chiqa sunqu kanapaqqa, Jobjina llampʼu sunqu kana, chiqan kaqtataq ruwana, runastapis allinpaq qhawana. Job nirqa: “Kamachisniy imatapis mañakuwaj kanku chaypacha, paykunata uyarejpuni kani. Mana jina kajtenqa, imaynamantataj Diospa ñawpaqenman riyman karqari? Cuentata mañawajtin, imatataj kutichiyman karqa? Uj kʼata Dioslla sapa ujniykoj mamampa wijsampi ruwawarqayku; kawsaytapis qowarqayku paykunaman, [...] noqamampis”, nispa (Job 31:13-15).
9. ¿Imaynatá Job kamachisninta qhawarqa, imaynamantataq payjina ruwasunman?
9 Jobpa tiemponpiqa, ichapis mana achkha leyes karqachu. Chaywanpis, ima chʼampaypis rikhuriptinqa, sumaqmanta allinchaq kanku, wata runaspis justicia wasiman riyta atirqanku. Jobqa, kamachisninpaq chiqan kaqtapuni ruwaq, khuyakurqataq. Juntʼa sunqu cristianosqa, kikillantataq ruwananku tiyan, astawanraq anciano kaqkunaqa.
Khuyakuyniyuq kana, nitaq imatapis munapayanachu
10, 11. a) ¿Imaynatataq Job, wakkunata khuyakusqanta, yanapasqanta ima, yachanchik? b) Job 31:16-25 pʼitista ñawirispa, ¿ima yuyaychaykunatataq Bibliamanta yuyarikunchik?
10 Jobqa, wakkunata khuyakuq, yanapaq ima, mana saqrachu karqa, nitaq payllapaqchu imatapis munaq. Chayrayku nirqa: “Mana jaykʼajpis [...] qhawallajchu kani viudasta yarqhaymanta wañojta. Ni jaykʼaj mikhunaytaqa sapallay mikhuykojchu kani, wajcha wawaman mana qorispaqa. [...] Ni jaykʼaj wajcha wawajpa contrampi makiyta oqharejchu kani, juezkunawan uyarichikoj kasqayraykoqa. Kay nisqayqa mana jinapuni kajtin, makisniy pʼakikuchun; lijraymantapacha urmapuchun”, nispa. Job, quriman “qan kanki noqaj atienekunayqa” ninman karqa chayqa, nichá chiqa sunquchu kanman karqa (Job 31:16-25).
11 Kay rimaykunaqa, discípulo Santiagop nisqanta yuyarichiwanchik, pay nirqa: “Diosta llimphu yupaychayqa mana chʼichiyoj kanan tiyan Dios Tatanchejpa ñawpaqempi, kay jinamanta watukuspa wajchasta, viudasta ima llakiyninkupi. Amataj chʼichichakuspa kay mundoj sajra imasninmanta waqaychakuychej”, nispa (Sant. 1:27, Qheshwa Biblia). Jesuspa nisqanpipis tʼukurichiwanchik, pay nirqa: “Qhawakuychej tukuy imasta munapayaymanta. Runaj kawsaynenqa mana qhapaj kayllapichu kashan”, nispa. Chayta niytawanqa, tukuy imata munapayaq runamanta parlarqa, chay runa may qhapaq kaspapis wañupuspaqa, “Diospaj [...] mana imayoj” karqa (Luc. 12:15-21). Chiqa sunqu kanapaqqa, ni imata munapayananchikchu tiyan. Chayqa, lantita yupaychaywan ninakun. ¿Imarayku? Imaraykuchus tukuy imata munapayayqa, juk diosmanjina tukuspa Jehovamanta qunqachiwasunman (Col. 3:5). Rikunchikjina, tukuy imata munapayaspaqa, mana chiqa sunqu kayta atisunmanchu.
Chiqa religionmanta mana karunchakunachu
12, 13. Job, lantista mana yupaychasqan, ¿imatataq yachachiwanchik?
12 Juntʼa sunqu runasqa, llulla religionpa yachachisqanta qhisachanku. Jobjinataq ruwanku, pay nirqa: “Noqa rikorqani intita sumajta kʼanchamushajta, killatapis sumajta kʼancharishaj rishajta. Chaywampis chaykunata ni jaykʼaj pakayllapi yupaycharqanichu, nitaj makillaywampis muchʼaykusqayta apacherqanichu. Chaytachus ruwayman karqa chayqa, castigasqapuni kanaypaj jina kayman karqa, janaj pachapi kaj Diosta qhesachasqayrayku”, nispa (Job 31:26-28).
13 Jobqa, mana imatapis yupaychallaqchu. Arí, payqa Killata, janaqpachamanta wak imasta ima, mana yuypaychaqchu. Chaykunata yupaychananpaq, “makilla[n]wampis muchʼaykusqa[n]ta apach[inman]” karqa chayqa, lantita yupaychayman urmanman karqa, Diostataq qhisachanman karqa (Deu. 4:15, 19). Jehovaman juntʼa sunqu kanapaqqa, tukuy laya lantismanta waqaychakunanchik tiyan (1 Juan 5:21, ñawiriy).
Mana saqrallawantaqchu kutichina nitaq puraq uyachu kana
14. ¿Saqra runachu Job karqa?
14 Jobqa, chiqa sunqu kananpaq mana saqra runachu, nitaq rumi sunquchu kananta yacharqa. Pay nirqa: “Ni jaykʼaj kusikorqanichu enemigoy llakiypi kashajtin, nitaj payman ima sajra chayajtimpis kusipayarqanichu. Ni jaykʼaj payta maldicerqanichu, nitaj wañunantapis munarqanichu”, nispa (Job 31:29, 30).
15. ¿Imaraykutaq chiqnikuwaqninchik ñakʼariptin mana kusipayanachu?
15 Jobqa, payta chiqnikuqkuna ñakʼariptinku, mana kusipayaqchu. Chaymanta Proverbios nin: “Ama kusikuychu, nitaj fiestata ruwaychu, enemigoyki miskʼajtin, chayri urmajtimpis. Pajtataj Tata Diosqa chay asikusqaykita rikuspa, phiñakunman, jinaspataj urmajpa patanmanta phiñakuyninta oqharikapunman”, nispa (Pro. 24:17, 18). Jehovaqa, imachus sunqunchikpi kasqanta yachasqanrayku, wakkuna ñakʼariptinku kusipayaptinchikqa yachan, chaytataq mayta chiqnikun (Pro. 17:5). Pay, imatachus ruwananta yachan, chayrayku niwanchik: “Vengakunay, kutichipunaypis noqaj makiypimin”, nispa (Deu. 32:35).
16. Mana qhapaq kaspapis, ¿imaynatataq waqyarikuq runas kasunman?
16 Jobqa, wakkunatapis waqyarikuq (Job 31:31, 32). Ñuqanchikqa, mana Jobjinachu qhapaq kaspapis, “tukuy sonqo wajyarikuyta yacha[sunman]” (Rom. 12:13). Pillatapis wasinchikman waqyarispaqa, mana may sumaqtapunichu waykʼunanchik tiyan. Kayta yuyarikuna: “Aswan allin munakuypi qʼomerkunata mikhunaqa, wirayachisqa aychata chejninakupi mikhunamantaqa” (Pro. 15:17). Imitallatapis waykʼuspaqa, hermanosninchikwan kusisqa mikhurikusunman, parlarikusunman ima.
17. ¿Imaraykutaq juchallikusqanchikta mana pakananchikchu tiyan?
17 Jobpa wasinman riqkunaqa, Diosta yupaychaypi kallpachasqas karqanku, imaptinchus Jobqa sunqumantapacha waqyarikuq. Payqa, mana ñawpa siglomanta qutuchakuypi puraq uya runasjinachu karqa. Chay runasqa, “paykunallapaj imatapis tariyta munaspa” allinpaq qhawasqa runasllata waqyarikuq kanku (Jud. 3, 4, 16). Chantapis Jobqa, manaña wakkuna paypi atienekunankuta manchachikuspachu, “juchasni[n]ta pakay[kurqa]”. Astawanqa, Dios qhawananta saqirqa, juchasnintataq mana pakarqachu (Job 31:33-37). Ñuqanchikpis juchallikuspaqa, mana pakananchikchu tiyan, wakkuna manaña allinpaq qhawananchikta manchachikuspa. Astawanqa, juchanchikta reparakuspa, pesachikuspa, yanapata maskʼaspa, manaña kikinta juchallikunapaq kallpachakuspa ima, juntʼa sunqu kasqanchikta rikuchina tiyan (Pro. 28:13; Sant. 5:13-15).
Juntʼa sunqu runata juzgakun
18, 19. a) Job, ¿mana atinankukamachu runasta llamkʼachirqa? b) ¿Imatataq Job juchayuq rikhuriptin ruwayta munarqa?
18 Jobqa ni pita chʼawkiyaqchu, chiqan kaqtataq ruwaq, chayrayku nirqa: “Jallpʼasneyqa mana contraytachu qhaparinku, nitaj surkʼusniypis llakisqa waqankuchu. Sichus pimantapis chajrasninta suwarqani chayqa, chayri campo runastachus chʼawkiyarqani chayqa, jallpʼasniypi trigo poqonanmantaqa khishkaslla poqochun, cebadaj cuentanmantapis, qhoraslla wiñaykuchunku”, nispa (Job 31:38-40). Rikunchikjina Jobqa, ni pimanta jallpʼasninta qhichuqchu, nitaq runastapis mana atinankukama llamkʼachiqchu. Ñuqanchikpis, Jobjina, Jehovaman tukuy imapi chiqa sunqu kananchik tiyan.
19 Jobqa, kimsa kawsaqisninpa, Elihupa ñawpaqinpi ima, allin kaqtapuni ruwasqanta nirqa, nisqanmantaq ‘sutinta qillqaykuspajinarqa’. Chantá pillapis juchachanan kaptinqa, juchachananta mañarqa. Juchayuq rikhurispaqa, castigasqapis kasaq nirqa. Diospa ñawpaqinpi ruwasqanmanta ninankuta saqiytawantaq imatachus Dios chaymanta ninanta suyakuspa, niña imatapis nirqachu (Job 31:35, 36, 40).
Juntʼa sunqullapuni kayta atisunman
20, 21. a) ¿Imaraykutaq Job chiqa sunqullapuni karqa? b) ¿Imastataq Diosta astawan munakunapaq ruwananchik tiyan?
20 Jobqa, Jehovata mayta munakusqanrayku, chiqa sunqu karqa. Jehovataq payta yanapaspa, munakuyninta rikuchillarqataq. Chayrayku Job nirqa: “Kawsayta, khuyakuyta ima qowarqanki, kʼachata qhawawaspataj, kawsachiwarqanki”, nispa (Job 10:12). Chantapis payqa, tukuyta khuyakurqa. Diosta manchachikunanpaqtaq chayta ruwananpuni kasqanta yacharqa (Job 6:14). Arí, juntʼa sunqu runasqa, Jehovata, runa masinkuta ima, munakunku (Mat. 22:37-40).
21 ¿Imatataq Diosta astawan munakunapaq ruwananchik tiyan? Palabranta sapa pʼunchay ñawirina, imatachus paymanta yachachiwasqanchikpitaq tʼukurina. Sunqumantapacha Payta jatunchanapaq, tukuy imata quwasqanchikmanta agradecekunapaq ima, mañakuna (Fili. 4:6, 7). Tantakuykunapi takispa jatunchana, llaqtanwantaq mana saqispa tantakuna (Heb. 10:23-25). Chantapis, “salvacionninmanta” allin willaykunata willana (Sal. 96:1-3). Chaykunata ruwaptinchikqa, chiqa sunqullapuni kasun, salmistajinataq nisun: “Noqapajqa chaymin aswan sumajqa. Tukuy Atiyniyoj Tata Dios, qanmin pakakunay kanki”, nispa (Sal. 73:28).
22, 23. Kunan tiempopi ruwasqanchikta, Diospa ñawpa kamachisninpa ruwasqankutawan, kikinchay.
22 Jehovaqa, unaymantaña kamachisninman tukuy laya ruwaykunata kamachirqa. Noemanqa, juk arcata ruwananta, “cheqan kajta willa[nanta]” ima, kamachirqa (2 Ped. 2:5). Josuemantaq israelitasta Sumaq Jallpʼaman pusananta kamachirqa, payqa “Diospa leyninmanta [...] tuta pʼunchay”, ñawirisqanrayku, kamachisqanta kasukusqanrayku ima, juntʼarqa (Jos. 1:7, 8). Ñawpa siglomanta cristianospis, runasman yachachinanku karqa, Diospa palabranta ukhunchanankupaqtaq tantakunanku karqa (Mat. 28:19, 20).
23 ¿Imaynamantá kunan tiempo Jehovap kamachiyninta jatunchanchik, chiqa sunqutaq kanchik? Runasman chiqan kaqta willaspa, yachachispa, Biblia yuyaychasqanmanjina kawsakuspa, hermanosninchikwan tantakuykunapi, jatun tantakuykunapi ima, tantakuspa. Chaykunata ruwayqa, mana manchachikunapaq, Diosman astawan qayllaykunapaq, munayninta juntʼanapaq ima, kallpachawanchik. Chaykunata juntʼaytaq atinapaqjinalla, imaptinchus Janaqpachapi kaq Tatanchik, Churin ima, yanapawanchik (Deu. 30:11-14; 1 Rey. 8:57). Chantapis, pachantinmanta ‘hermanos’ yanapawanchik. Paykunapis, juntʼa sunqullapuni kanankupaq, Jehovallata Kamachiqtajina jatunchanankupaq ima, kallpachakunku (1 Ped. 2:17).
¿Imatá kutichiwaq?
• ¿Imaynatá Jehovap kamachiykunasninta qhawananchik tiyan?
• Jobpa kʼacha kaykunasninmanta, ¿mayqintaq astawan tʼukurichisunki?
• Job 31:29-37 pʼitispi ninjina, ¿imastataq Job ruwarqa?
• ¿Imaraykutaq Diosman tukuy chiqa sunqu kayta atisqanchikta nisunman?
[Tapuykuna]
[29 paginapi dibujo/foto]
Jobjina chiqa sunqu kayta atinchik
[32 paginapi dibujo/foto]
Juntʼa sunqu kasqanchiktaqa, tukuy rikuchiyta atisunman