Pe e Moni na Uumi Soifuaga o Tagata i Taimi o le Tusi Paia?

NA MALIU Jeanne Louise Calment iā Aokuso 4, 1997, i lona nuu i saute i sasaʻe o Falani ina ua 122 ona tausaga.

Ona o le agaʻi i luma o le tomai i le faasaienisi, togafitiga faa-soifua mālōlōina ma isi vala, ua uumi ai soifua o tagata i aso nei. Ae ui i lea, e lē toʻatele nisi e aulia le selau pe sili atu tausaga o o latou soifuaga. Atonu o le māfuaaga lenā e faasalalau mai ai i tala fou tagata e pei o Marie Louise Calment, ona ua silia i le selau tausaga lona soifuaga.

Ua taʻua i le Tusi Paia e faapea, sa sili atu ona uumi soifuaga o tagata anamua, o nisi e toeitiiti lava aulia le afe tausaga. Pe e moni lea? Po o le uumi lenā na soifua ai tagata anamua? Pe e tāua lenā mea iā i tatou?

O Ē na Uumi o Latou Soifuaga

O loo taʻua i le Kenese tane e toʻafitu o ē na silia ma le taʻi 900 o latou tausaga, ma na fananau a o leʻi tupu le Lolo i aso o Noa. O i latou ia o Atamu, Setu, Enosa, Keinano, Iareto, Metusela, ma Noa. (Kenese 5:5-27; 9:29) E lē iloa e le toʻatele o tagata nei tane, ae na fananau i latou i tupulaga muamua e sefulu o le talafaasolopito o le tagata. Ua lauiloa Metusela ona e sili ona umi lona soifuaga, e 969 ona tausaga!

O loo taʻua i le Tusi Paia isi tagata e toʻa 25 o ē na uumi atu o latou soifuaga i lo o tagata i aso nei. O nisi e taʻi 300, 400, e oo lava i le taʻi 700 o latou tausaga. (Kenese 5:28-31; 11:10-25) Peitaʻi, ua manatu le toʻatele, o na tagata ua na o ni talafatu. Ae pe e moni?

Talafatu po o Tala Moni?

E tusa ai ma faamatalaga mai i se matagaluega e faia suʻesuʻega faapitoa i Siamani, (Max Planck Institute for Demographic Research), ua faamaonia ai e le ʻausuʻesuʻe le  saʻo o tausaga o le tamaʻitaʻi o Calment lea na taʻua muamua, e ala i le iloiloina o ana “faamatalaga e faigofie ona faamaonia.” Sa faia e Calment nei faamatalaga e faatatau iā te ia, po o ona aiga, i taimi na tutupu ai ni mea iloga. Ona faatusatusa lea o na faamatalaga i faamaumauga o mea iloga na tutupu i le nuu, po o tagata lauiloa ma le lotu, faapea faamaumauga i nusipepa ma tusigāigoa. E leʻi mafai ona faamaonia uma faamatalaga, ae o faamaumauga eseese na maua, ua faamautinoa ai le umi o lona soifuaga.

Ae ā le Tusi Paia, pe e faamoemoeina ana faamaumauga? Ioe! E ui e lē o mafai ona faamaonia uma faamatalaga e faatatau i faamaumauga o loo iai, ae i le tele o taimi, e faamaonia le faamoemoeina o mea ua taʻua i le Tusi Paia e tusa ma talafaasolopito, faasaienisi, ma mea iloga na tutupu. * E lē tatau ona faateʻia i tatou i lea mea, ona ua faapea mai le Tusi Paia: “E moni fetalaiga a le Atua e ui ina pepelo tagata uma.” (Roma 3:4) E leai se talafatu e maua i le Tusi Paia ona “e mai i le agaga o le Atua.”—2 Timoteo 3:16.

Atonu ua sili ona aloaʻia ma faatuatuaina Mose i tagata uma o le talafaasolopito o tagata, ona sa faatonutonuina e le Atua lona tusia o le Penetatuka, o tusi muamua e lima o le Tusi Paia. E manatu tagata Isaraelu, e sili o ia i o latou aʻoaʻo uma. A o tagata Mosalemi, e manatu o ia o se tasi o a latou perofeta sili. Ae e manatu Kerisiano, o ia na faaatagia maia Iesu Keriso. Pe e talafeagai la ona tatou faapea atu, e lē faamoemoeina tusitusiga a se tagata e tāua i talafaasolopito?

Na Iai se Eseesega i le Faitauga o Taimi?

Ua faapea mai nisi, e ese le auala na fua ai taimi i na aso, ma e tutusa le umi o le tausaga ma le masina e tasi. Peitaʻi, pe a iloilo tala i le Kenese, ona manino mai lea, e tutusa lava le uumi o taimi i tagata anamua ma tagata i aso nei. Seʻi iloilo ni faataʻitaʻiga se lua. Ua taʻua i le tala i le Lolo e faapea, na amata le Lolo ina ua 600 tausaga o Noa, i “le masina lona lua, o le aso sefulu fitu o le masina.” Ona toe faapea mai lea o le Tusi Paia, e 150 aso na lofia ai le lalolagi i le vai, ma “ina ua oo i le masina lona fitu, i le aso sefulu fitu o le masina, ona tū ai lea o le vaa i luga o mauga o Ararata.” (Kenese 7:11, 24; 8:4) O lea, e tutusa le lima masina ma le 150 aso, e amata ona tau mai i le aso 17 o le masina lona lua seʻia oo i le aso 17 o le masina lona fitu o le tausaga lava lenā. O lea la, o le manatu e faapea o le tausaga e tusa lea ma le masina, e lē faavaea.

Seʻi tagaʻi i le faataʻitaʻiga lona lua. E tusa ai ma le Kenese 5:15-18, o le 65 o tausaga o Maalaele na fanaua ai lona atalii, ma na soifua o ia mo le isi 830 tausaga, ae na maliu ina ua 895 ona tausaga. O Enoka le atalii o lona atalii, na fanaua e ia lona atalii ina ua 65 ona tausaga. (Kenese 5:21) Pe afai e moni o le umi o le tausaga i lenā taimi e na o le tasi le masina, o lona uiga la, na fai fanau a nei tagata a o taʻi lima o la tausaga. Pe e talafeagai lea manatu?

Ua maua foʻi faamaoniga i toega o mea mai anamua, auā e lagolagoina ai tala a le Tusi Paia i le uumi o soifuaga o na tagata. Ua taʻua i le Tusi Paia e faatatau iā Aperaamo e faapea, e sau o ia mai i le aai o Uro, ma siitia mulimuli ane i Karana, ma toe siitia ai i Kanana. Na ia faatoʻilaloina Kitalaoma le tupu o Elama. (Kenese 11:31; 12:5; 14:13-17) Ua faamaonia i toega o mea mai anamua, sa iai moni nei nofoaga ma tagata. Ua tatou malamalama atili ai foʻi i nisi o nei nuu ma tū a tagata sa mau ai i le taimi o Aperaamo. Ona e moni faamatalaga a le Tusi Paia e uiga iā Aperaamo, e moni foʻi la faamatalaga e faatatau i le umi o le soifuaga o Aperaamo, e 175 tausaga.—Kenese 25:7.

O lea la, e leai se mea e masalosalo ai i faamatalaga a le Tusi Paia e faatatau i le uumi o soifuaga o nisi tagata anamua. Ae atonu e te  fesili ifo, ‘O le ā le tāua iā te aʻu o le uumi o soifuaga o na tagata?’

E Mafai Ona E Ola Umi!

O le uumi o soifuaga o tagata a o leʻi oo le Lolo, e faamaonia ai e mafai e le tagata ona ola mo se taimi umi. E ala i masini faaonapōnei, ua mafai e saienitisi ona suʻesuʻe auʻiliʻili i le tino o le tagata, ma le auala ofoofogia ua faia ai, e aofia ai le mafai e le tino lava ia ona toe faaleleia ni manuʻa. O le ā le mea ua latou iloa mai ai? Ua fai mai Tom Kirkwood, o sē e tomai faapitoa i togafitiga faafomaʻi: “E lē o taitai ona malamalama fomaʻi i le pogai ua ola matutua ai tagata.”

Peitaʻi, e malamalama lelei Ieova le Atua i le māfuaaga o le ola matua o le tagata, ma e na te silafia foʻi le vaifofō. O Ia na faia le uluaʻi tagata o Atamu e lelei atoatoa, ma o lona finagalo ia ola e faavavau tagata. Ae pagā lea, na fulitua Atamu i le Atua ma agasala ai, ma ua lē toe lelei atoatoa. O le tali lea o le mea ua leva ona saʻilia e saienitisi: “E pei ona oo mai o le agasala i le lalolagi ona o le tagata e toʻatasi, o le oti foʻi ona o le agasala, ona oo mai ai lea o le oti i tagata uma auā ua agasala uma lava.” (Roma 5:12) O le agasala ma le lē lelei atoatoa, ua māfua ai ona tatou mamaʻi, ola matutua, ma feoti.

Peitaʻi, e leʻi suia lava le finagalo o Lē e alofa na faia i tatou. O le faamaoniga sili o lea mea, ua ia foaʻi mai lona Alo o Iesu Keriso e fai ma taulaga togiola, ma mafai ai ona tatou maua le lelei atoatoa, ma le ola e faavavau. Ua faapea mai le Tusi Paia: “Auā e pei ona oti uma lava iā Atamu, e faapena foʻi ona toe faaolaina uma lava e ala i le Keriso.” (1 Korinito 15:22) O tagata na ola a o leʻi oo i le Lolo, sa sili ona latalata i le lelei atoatoa nai lo o i tatou, ma na uumi atu o latou soifuaga. Ae i aso nei, ua tatou lalata atu i le taimi o le a faatino ai le folafolaga a le Atua. Ua toeitiiti ona faamamā ese uma lea o le agasala ma le tino augavale, ma e lē toe ola matutua tagata ma feoti.—Isaia 33:24; Tito 1:2.

E faapefea ona maua na faamanuiaga? Aua e te manatu o le folafolaga a le Atua ua na o se miti. Na fetalai Iesu: “O lē e faalogo i aʻu upu ma talitonu i lē na auina mai aʻu, e ola o ia e faavavau.” (Ioane 5:24) O lea, ia ave i fale ma faatatau le poto mai i le Tusi Paia. O le a e faataʻitaʻi ai i le faaaʻoaʻoga a ē na taʻua e Paulo e faapea, na latou “teua oloa mo i latou lava o le faavae lelei mo le lumanaʻi, ina ia latou taofimau i le ola moni.” (1 Timoteo 6:19) Ia e mautinoa, o le Atua na mafai ai ona uumi soifuaga o tagata i le taimi o le Tusi Paia, ma o Ia foʻi o le a mafai ai ona e ola e faavavau!

[Faaopoopoga i lalo]

[Siata i le itulau 12]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

1000

969 METUSELA

950 NOA

930 ATAMU

900

 

 

 

800

 

 

 

700

 

 

 

600

 

 

 

500

 

 

 

400

 

 

 

300

 

 

 

200

 

 

 

100 TAGATA I ASO NEI

 

 

 

TAUSAGA