Oyuk tajek ta koʼontontik li melel yichʼel ta mukʼ Diose
Oyuk tajek ta koʼontontik li melel yichʼel ta mukʼ Diose
«Toj ep li cʼaoje, pero jaʼ muʼyuc ep li jcʼaojetique.» (MAT. 9:37)
1. Alo kaʼitik kʼuyelan kʼalal sujomutik ta anile.
KALTIK noʼox ti chavikʼ batel jun ants ta ospital ti yuʼun xa chvokʼ yole. ¿Kʼusi van cha pas? Cha SUJ ABA ta anil. Jnoptik avaʼi xtok ti oy buchʼu chbat anup ta bee, ¿kʼusi van cha pas? Cha SUJ ABA ta anil. Jech, kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jpastik xchiʼuk ti ta ora skʼan pasele, mu xa noʼox jnaʼ kʼusi ta jpastik yaʼeluk. Chlik abtejuk ta anil li jbekʼtaltike. Jaʼ jech chvinaj ti oy kʼusi sujomutik ta spasel ta anile.
2. ¿Kʼusi ti skʼan sujomutik ta spasel ta anil li yajtsʼaklomutik Cristoe?
2 Li avie oy kʼusi sujom skʼan spas li melel yajtsʼaklomtak Cristoe, jaʼ li xcholel lekil aʼyej sventa Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk li spasel ta yajtsʼaklomtak Cristo li krixchanoetik ta skotol lumetike (Mat. 24:14; 28:19, 20). Li ta s-Evanjelio Marcose te laj yal Jesús ti «baʼyuc» skʼan xichʼ pasel taje, jaʼ xkaltik, kʼalal mu to chvul li slajebal kʼusitike (Mar. 13:10). Jaʼ yuʼun, jech chkʼot ta pasel. Xi laj yal li Jesuse: «Toj ep li cʼaoje, pero jaʼ muʼyuc ep li jcʼaojetique». Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti skʼan sujomutik ta spasel ta anil li abtelal taje, yuʼun li tsʼunobale mu stakʼ smala: skʼan tsobel kʼalal mu to chlaj yorae (Mat. 9:37).
3. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel ep ermanoetik ti xaʼibeik smelolal ti skʼan sujomutik ta anil ta xcholel li mantale?
3 Ta skoj ti toj tsots skʼoplal li chol mantale skʼan me jchʼak jkʼakʼaltik ta sventa xchiʼuk ti xkakʼ kipaltik ti bu kʼalal xuʼe. Jaʼ jech toj lek ch-abtejik ep yajtsʼaklomtak Cristo. Oy buchʼutik sjutukajesoj li kʼusitik ta xkuxlejalik yoʼ xtunik ta tsʼakal ora ta spasbel yabtel Dios, jech kʼuchaʼal ta prekursoral, ta misioneroal o chtunik ta Betel. Taje tsots ch-abtej skotolik. Melel onoʼox chaʼa, chil ep svokolik xchiʼuk ep kʼusi tsnuptanik, akʼo mi jech, ep ch-akʼbatik bendision yuʼun Jeova. Xi jmuyubaj noʼox ti vaʼ yelan ch-abtejike (kʼelo Lucas 18:28-30). Jlom ermanoetike mu xuʼ yuʼunik li prekursorale, pe xchʼakojbeik skʼakʼalil ti bu kʼalal xuʼ yuʼunik ta xchanubtasel ta sventa sbelel kuxlejal li slakʼnaike xchiʼuk li yalab xnichʼnabike (Deu. 6:6, 7).
4. ¿Kʼu yuʼun vokol chaʼiik jlom yajtsʼaklomtak Cristo ti skʼan sujomikuk ta anil ta spasbel yabtel li Diose?
4 Kʼuchaʼal laj xa kiltike, li krixchanoetike mas xa sujomik ta anil kʼalal chnopaj xa yorail li kʼusitike. Kuxulutik ta slajebal kʼakʼal, yuʼun ep svinajeb ta Vivlia xchiʼuk jaʼ chakʼ ta ilel xtok ti kʼuyelan li kuxlejale (Mat. 24:3, NM, 24:33; 2 Tim. 3:1-5). Veno, pe muʼyuk buchʼu snaʼ lek kʼusi ora chvul kʼuchaʼal jamal laj yal Jesús kʼalal laj yalbe skʼoplal «kʼusi senyail [...] li slajebal kʼusitik chkʼotanuk ta pasele». Xi laj yale: «Li cʼusi ora chcʼot yoraile muʼyuc bochʼo snaʼ, me jaʼuc li jʼalmantaletic ta vinajele, me jaʼuc vuʼun li Nichʼonilune. Jaʼ noʼox snaʼ stuc li Totile» (Mat. 24:36). Ta skoj ti vaʼ yelane, jlom yajtsʼaklomtak Cristoe —mas li buchʼutik voʼne xa smalaojike— vokol chaʼiik ti skʼan sujomikuk ta anil ta spasbel yabtel li Diose (Pro. 13:12). ¿Mi jaʼ jech chavaʼi ek? ¿Kʼusi van xuʼ skoltautik sventa sujomutik spasel ta anil li abtelal yakʼoj Jeova xchiʼuk Jesucristoe?
Jchanbetik stalelal li Jesuse
5. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jesús ti sujom noʼox ta anil la xchol li mantale?
5 Jaʼ noʼox stuk Jesús ti toj lek ta chanbel stalelal ti kʼuyelan sujom ta anil la spasbe yabtel li Diose. Jun srasonal ti kʼu yuʼun jech la spase jaʼ ti ep kʼusitik skʼan spas ta oxib noʼox jabil xchiʼuk oʼlole. Akʼo mi muʼyuk bu jal, jaʼ noʼox stuk ti toj ep abtej ta sventa li yichʼel ta mukʼ melel Diose. Laj yakʼ ta ojtikinbel sbi xchiʼuk li kʼusi tskʼan yoʼonton sTote, la xchol lekil aʼyej sventa Ajvalilal yuʼun Dios, laj yal ti chopol li kʼusi tspas jbabeetik ta relijione xchiʼuk li jecheʼ chanubtasel chakʼike, xchiʼuk manchuk mi cham, la spakbe skʼoplal li mukʼul pas mantal yuʼun Jeovae. Jech xtok, muʼyuk bu xlubtsaj ta xanel li lum sventa chchanubtas krixchanoetik, tskolta xchiʼuk chpoxta (Mat. 9:35). Ta melel: muʼyuk buchʼu yan jech ep abtejem kʼuchaʼal li Jesuse. Tsots tajek abtej jaʼ to ti bu kʼalal xuʼ yuʼune (Juan 18:37).
6. ¿Kʼusi mas tsots skʼoplal laj yaʼi ta xkuxlejal li Jesuse?
6 Li Jesuse laj yakʼbe yipal chol mantal, yuʼun snaʼoj lek bu ora kuxul ta sventa ti kʼuyelan yorail snaʼ x-abtej li Diose. Jun albil kʼop ti chal taje jaʼ li albil kʼop yuʼun Daniele, yuʼun te chal ti «cʼalal oʼlol xʼechʼ li xemunae» tstsuts li chol mantal tspas Mesiase, jaʼ xkaltik, oxib jabil xchiʼuk oʼlol chjalij (Dan. 9:27). Xi laj yal Jesús kʼalal mu toʼox jaluk yochel ta Jerusalén li ta sjabilal 33 ta primaverae: «Laj xa sta scʼacʼalil chiʼichʼat ta mucʼ, vuʼun ti Xnichʼon cristiano licʼote» (Juan 12:23). Kʼuchaʼal chkiltike, snaʼoj lek ti persa chchame. Pe taje maʼuk ta skoj ti laj yakʼbe tajek yipale. Moʼoj, yuʼun ti kʼusi mas tsots skʼoplal laj yaʼi ta xkuxlejale jaʼ li spasbel kʼusi tskʼan yoʼonton sTote xchiʼuk ti xakʼ ta ilel ti skʼanoj li krixchanoetike. Ta skoj li kʼanelal taje jaʼ tijbat-o yoʼonton ta stsobel li yajtsʼaklomtake xchiʼuk la xchanubtas sventa xbat xcholik mantal ta sjunul lum. Jaʼ jech la spas yoʼ jechuk-o spasik echʼel li abtelal la slikese xchiʼuk ti mas to x-echʼ li kʼusitik tspasike (kʼelo Juan 14:12).
7, 8. ¿Kʼu yuʼun la snuts lokʼel jchonolajeletik ta chʼulna li Jesuse, xchiʼuk kʼusi vul ta sjol li yajtsʼaklomtake?
7 Kʼalal jayib toʼox u slikesoj chol mantal li Jesuse, li ta yorail kʼin Koltael ta sjabilal 30 te laj yakʼ ta ilel ti oy tajek ta yoʼonton yichʼel ta mukʼ Diose. Kʼalal kʼot ta Jerusalén xchiʼuk yajtsʼaklomtake «noj ta jchon-vacaxetic [la sta li chʼulnae], ta jchon-chijetic, ta jchon-palomaetic, xchiʼuc jel-taqʼuinetic chotajtic ta stsʼel stiʼil xmexa ta sjelic staqʼuinic». ¿Kʼusi la spas li Jesuse xchiʼuk kʼu yelan laj yil li yajtsʼaklomtake? (Kʼelo Juan 2:13-17, Ch.)
8 Li kʼusi laj yal xchiʼuk la spas Jesuse jaʼ te vul-o ta sjolik li kʼusi yaloj David ta jun albil kʼop ta salmo liʼe: «Coʼol sʼelan tilemal cʼocʼ ta xʼabtej ta coʼnton ta sventa ti achʼulna ti tsots scʼoplal ta xcaʼie» (Sal. 69:9, Ch). ¿Kʼu yuʼun vul ta sjolik taje? Yuʼun oy kʼusi toj xibal sba la spas li Jchanubtasvanej yuʼunike. Li jchonolajeletik ti lek xchʼam li kʼusitik chchonike, pe ti mu lekuk ti vaʼ yelan tspasike, te kapal skʼoplalik ek li bankilaletik ta chʼulnae, jech kʼuchaʼal paleetik xchiʼuk jchanubtasvanejetik. Kʼalal bat smak ta be Jesús li kʼusitik chopol tspasike xchiʼuk ti jamal laj yal ti chopol stalelalike, yakal me tspas sba ta yajkontra li jbabeetik ta relijione. Li yajtsʼaklomtake laj yaʼibeik lek smelolal ti jaʼ svinajeb ti oy tajek ta yoʼonton sna Dios li Jesuse, jaʼ xkaltik, li yichʼel ta mukʼ melel Diose. ¿Kʼusi smelolal ti oy tajek ta koʼontontik li yichʼel ta mukʼ Diose? ¿Kʼuxi te tsakal skʼoplal ti kʼalal sujom noʼox ta anil ta jpasbetik li yabtele? Jkʼeltik batel.
Oy tajek ta koʼontontik xchiʼuk sujomutik noʼox ta anil
9. ¿Kʼusi smelolal ti oy tajek ta koʼontontik spasel jtosuk kʼusie?
9 Kʼalal oy buchʼu baxbol noʼox tspas jtosuk abtelale, xuʼ xkaltik ti ta sjunul yoʼonton ch-abteje xchiʼuk ti xmuyubaj noʼoxe. Taje jaʼ jech la spas Jesús kʼalal la xchol mantale. Jech oxal mu labaluk chkaʼitik ti vul ta sjol yajtsʼaklomtak li kʼusi laj yal David kʼalal laj yilik kʼusi la spas ta chʼulna li Jesuse. Pe ¿kʼu yuʼun ti xkoʼolaj kʼuchaʼal kʼokʼ ti til ta yoʼontone xchiʼuk ti jaʼ tijbat-o yoʼonton ta snutsel lokʼel li jchonolajeletike?
10. ¿Kʼusi skʼan xal ti «tilemal cʼocʼ ta xʼabtej ta coʼnton» xi ta Vivliae?
10 Li jpʼel kʼop la stunes David ti «tilemal cʼocʼ ta xʼabtej ta coʼnton» xie, likem tal ta hebreo kʼop. Taje ep bu yichʼoj tunesel ta yantik tekstoetik ta Vivlia ti mu kʼunuk ta aʼibel smelolale (kʼelo Éxodo 20:5; 34:14 xchiʼuk Josué 24:19). Jlik diksionario sventa Vivliae chal ti jpʼel kʼop taje jaʼtik onoʼox la chichʼ tunesel li ta nupultsʼakale. Jech kʼuchaʼal li malalil o li ajnilal ti jaʼ noʼox stuk skʼan xichʼ kʼanele, li Dios eke chal ti jaʼ noʼox oy sderecho ti akʼo x-ichʼe ta mukʼ yuʼun li yajtuneltake. Jaʼ yuʼun chaʼa, ti oy tajek ta yoʼonton xi li Vivliae maʼuk noʼox skʼan xal ti baxbol tajek ta spasel jtosuk kʼusie o ti ta sjunul yoʼontone, moʼoj, mu xkoʼolaj xchiʼuk ti skʼanoj tajek jtosuk tajimol li jun krixchanoe. Kʼalal «tilemal cʼocʼ ta xʼabtej ta coʼnton» xi li Davide, jaʼ skʼan xal ti muʼyuk lek chil ti ch-och xkʼexol li Diose o ti chopol kʼusi tspasbate, jaʼ xkaltik, oy tajek ta yoʼonton chchabibe skʼoplal o sventa tstukʼibtasbe skʼoplal li Diose.
11. ¿Kʼu yuʼun oy tajek ta yoʼonton chol mantal li Jesuse?
11 Li yajtsʼaklomtak Jesuse jaʼ jech bat ta nopel yuʼunik kʼuchaʼal chal salmo stsʼibaoj David ta skoj li kʼusi la spas ta chʼulna li Jchanubtasvanej yuʼunike. Pe skʼan me jvules ta joltik ti maʼuk ta skoj chnopaj xa yorail tstsuts kʼusi tspas li Jesús ti vaʼ yelan abteje, moʼoj, yuʼun jaʼ ta skoj ti oy tajek ta yoʼonton li spakbel skʼoplal melel relijione xchiʼuk ti tspakbe skʼoplal li sTote. Jaʼ yuʼun kʼalal chil ti chikʼubtasbeik sbi li Diose xchiʼuk ti chakʼik ta kʼexlale, ta ora chakʼ ta ilel ti oy tajek ta yoʼonton ta spakbel skʼoplale. Taje jaʼ tijbat-o yoʼonton xtok sventa xalbe ta sjunul yoʼonton li jbabeetik ta relijion ti chopol stalelalike xchiʼuk sventa tskolta li buchʼutik abol sbaik ta skoj ti ch-ilbajinatike (Mat. 9:36; 23:2, 4, 27, 28, 33).
Oyuk tajek ta koʼontontik li melel yichʼel ta mukʼ Jeovae
12, 13. ¿Kʼu yelan stalelal spaleik li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristo ta stojolal 1) li sbi Jeovae? 2) li Ajvalilal yuʼun Diose?
12 Jaʼ jech toj chopol avi li relijionetik kʼuchaʼal ta baʼyel sigloe, o xuʼ xkaltik ti mas to chopole. Kalbetik skʼoplal li kʼusi chichʼ nopel ta sventa sbi Diose. Kʼalal la xchanubtas yajtsʼaklomtak Jesús ta spasel orasione, xi laj yal ti kʼusi baʼyel skʼan kʼanele: «Ichʼbiluc ta mucʼ abi» (Mat. 6:9). Pe ¿kʼusi yakalik spasel li jbabeetik ta relijione, mas to li spaleik buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe? Muʼyuk bu chalbeik ti skʼan skʼoponik ta sbi Dios li jchʼunolajeletike xchiʼuk ti chʼuluk xilike, moʼoj, ti kʼusie tsokbeik skʼoplal Dios ta jecheʼ chanubtasel ta sventa trinidad, ti mu snaʼ xcham li chʼulelale xchiʼuk ti oy la kʼatinbake. Vaʼun li krixchanoetike tsnopik ti mu xkaʼibetik smelolal kʼuyelan li Diose, ti mu xaʼibe smelolal jvokoltike, ti chʼabal xkʼuxul yoʼontone o ti batsʼi mu sventauk ta jyalel li jvokoltike. Chakʼik ta kʼexlal sbi Dios xtok li paleetike, yuʼun toj chopol stalelalik xchiʼuk jecheʼ tskuy sbaik (kʼelo Romanos 2:21-24). Jech xtok, tskʼelik kʼusi stakʼ spasik sventa mu xakʼbeik ta ojtikinel li sbi Diose, stupʼoj li ta sVivliaike, vaʼun jaʼ jech mu xnopajik ta stojolal Jeova li krixchanoetike xchiʼuk mu xkʼot ta yamigoik (Sant. 4:7, 8).
13 Xi la xchanubtas yajtsʼaklomtak xtok li Jesús ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose: «Acʼo sta yorail chapas mantal, acʼo pasuc cʼusi tscʼan avoʼnton liʼ ta banamil jech chac cʼu chaʼal te ta vinajele» (Mat. 6:10). Akʼo mi nopajtik noʼox chal paleetik li orasion taje, chalbe li jchʼunolajeletik ti akʼo skolta sbaik li ta politikae xchiʼuk li ta yan kʼusitik ti yabtel noʼox krixchanoetike. Maʼuk noʼox, yuʼun toj chopol chilik xtok li buchʼutik chakʼbeik yipal ta xcholbel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose. Jamal lek xkaʼitik chaʼa, ti maʼuk tsots skʼoplal chalbeik skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Dios li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe, yuʼun mi jaʼuk bu spatoj yoʼontonik ta stojolal.
14. ¿Kʼuxi tsjutukajesbeik sbalil sKʼop Dios li paleetike?
14 Kʼalal la skʼopon sTot li Jesuse, xi laj yal ta jamale: «Li acʼope jaʼ melel» (Juan 17:17). Kʼalal skʼan toʼox sut batel ta vinajele, laj yal ti tsvaʼan jun «jʼabtel ti jun [«tukʼ», NM] yoʼnton [...], ti lec bije», sventa xakʼbe sveʼel ta mantal li tsobobbaile (Mat. 24:45). Li jbabeetik ta relijione xchʼunojik ta melel ti jaʼik la li buchʼutik vaʼanbil ta yakʼel ta chanel li sKʼop Diose. Pe ¿mi tukʼ yakal tspasbeik yabtel li Yajval abtele? Muʼyuk. Ep li krixchanoetik taje chalik ti jecheʼ loʼil la li kʼusi chal Vivliae. Muʼyuk bu tsmakʼlinik ta sKʼop Dios li xchijik sventa tspatbeik yoʼonton xchiʼuk ti xchanik mase, muʼyuk, yuʼun ti kʼusi noʼox tspasike jaʼ noʼox chakʼbeik xchan snopben pʼijil krixchanoetik, vaʼun jaʼ jech chakʼbeik xchan «li cʼusi lec chaʼyique». Jech xtok, tsjutukajesbeik sbalil li beiltaseletik ta Vivliae; yuʼun chalik ti ta sKʼop Dios lokʼem li achʼ mantaletik sventa talelal chal stukike (2 Tim. 4:3, 4).
15. ¿Kʼu yelan chavaʼi aba kʼalal chavil skotol li kʼusitik spasoj paleetik ta sbi Diose?
15 Kʼalal chaʼi krixchanoetik li kʼusi spasoj paleetike —ti ta sbi la Diose—, toj chopol chaʼiik o bateltike chchʼay xchʼunel yoʼontonik ta stojolal Dios xchiʼuk li ta sKʼope, vaʼun jaʼ jech tstsʼujik ta skʼob Satanás xchiʼuk ta sbalumil ti toj chopole. ¿Kʼu yelan chavaʼi aba kʼalal nopajtik noʼox chkʼot ta spasel chavile? ¿Kʼusi tstij avoʼonton spasel kʼalal chavaʼi ti chchopol kʼopojik ta stojolal Dios xchiʼuk ti chikʼubtasbeik sbi li jTotike? ¿Mi mu jechuk ti cha kʼan cha pakbe skʼoplale? ¿Mi mu jechuk ti cha kʼan cha patbe yoʼonton krixchanoetik ti lek yoʼontonik xchiʼuk ti chlajik ta ilbajinel ta stojolal li jbabeetik ta srelijionike? «Toj abul sbaic laj yil [krixchanoetik li Jesuse]. Yuʼun jatsa bu tanpuquic jech chac cʼu chaʼal chijetic ti muʼyuc xchabiele», pe mu teuk noʼox skʼeloj ti abol sbaike, yuʼun «lic xchanubtas; ep cʼusitic laj yacʼ ta chanel» (Mat. 9:36; Mar. 6:34). ¡Toj echʼ xa noʼox oy ta yoʼonton li melel yichʼel ta mukʼ Diose! Ta melel, oy ep srasonal kuʼuntik sventa jchanbetik li stalelale.
16, 17. 1) ¿Kʼusi tstij koʼontontik sventa jcholtik mantal ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike? 2) ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta yan xchanobil chtale?
16 Kʼalal jech ta jpas kabteltike, mas to me ch-ayan sbalil chkaʼitik li kʼusi la stsʼiba jtakbol Pablo ta 1 Timoteo 2:3, 4 (kʼelo). Ta melel, maʼuk noʼox chkakʼbetik yipal bu kʼalal xuʼ kuʼuntik ta chol mantal ta skoj ti oyutik ta slajebal kʼakʼale, moʼoj, yuʼun jaʼ ti jnaʼojtik kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae. Li stuke tskʼan ti akʼo xojtikinik krixchanoetik li kʼusi melele, ti xchanik yichʼel ta mukʼe xchiʼuk ti staik li bendisionetik chakʼe. Ta melel, li kʼusi ta jpastike maʼuk ta skoj ti yuʼun oy noʼox yorail bu kʼalal chpaje, jaʼ ta skoj ti ta jkʼan chkichʼtik ta mukʼ li sbi Diose xchiʼuk ti chkakʼtik ta naʼel li kʼusi tskʼan yoʼontone. Jaʼ xkaltik, jaʼ ta skoj ti oy tajek ta koʼontontik li melel yichʼel ta mukʼ Diose (1 Tim. 4:16).
17 Li Jeovae yakʼojbutik bendision, yuʼun yakʼoj jnaʼtik li kʼusi tskʼan tspas ta stojolal krixchanoetike xchiʼuk li ta Balumile. Ti jech jnaʼojtike jaʼ tskoltautik sventa jkolta li jlakʼnataktik yoʼ xmuyubajik li avie, ti spat yoʼontonik ti oy kʼusi lek chtal ta tsʼakale xchiʼuk ti kuxuluk xkomik kʼalal chichʼ lajesbel slumal Satanase (2 Tes. 1:7-9). Jech oxal chaʼa, mu xkat koʼontontik xchiʼuk mu xi jchibaj ta skoj ti chjalij yilel li skʼakʼalil Jeovae, jaʼ lek muyubajkutik noʼox ti jech oy to yorail xkakʼtik ta ilel ti oy tajek ta koʼontontik li melel yichʼel ta mukʼ Diose (Miq. 7:7; Hab. 2:3). Li ta yan xchanobil chtale jaʼ chalbe skʼoplal kʼusi stakʼ jpastik sventa oyuk-o tajek ta koʼontontik li melel yichʼel ta mukʼ Diose.
¿Mi xuʼ xavalbe smelolal?
• ¿Kʼu yuʼun muʼyuk bu xlubtsaj ta chol mantal li Jesuse?
• ¿Kʼusi skʼan xal ti «tilemal cʼocʼ ta xʼabtej ta coʼnton» xi ta Vivliae?
• ¿Kʼusi yakal chkʼot ta pasel avi ti jaʼ tstij koʼontontik yoʼ xkakʼtik ta ilel ti oy tajek ta koʼontontik li melel yichʼel ta mukʼ Diose?
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 8]
Jaʼ mas tsots skʼoplal laj yaʼi Jesús li spasbel kʼusi tskʼan yoʼonton sTote xchiʼuk ti xakʼ ta ilel ti skʼanoj li krixchanoetike
[Lokʼol ta pajina 10]
Oy ep srasonal kuʼuntik sventa xkakʼtik ta ilel ti oy tajek ta koʼontontik li melel yichʼel ta mukʼ Diose