Nakita Ko ang Gahom sang Kamatuoran sa Biblia

Panugiron ni Vito Fraese

MAHIMO nga indi pamilyar sa imo ang ngalan nga Trentinara. Isa ini ka gamay nga banwa sa bagatnan sang Naples, Italya. Diri natawo ang akon mga ginikanan kag magulang nga lalaki nga si Angelo. Pagkatapos mabun-ag si Angelo, ang akon mga ginikanan nagsaylo sa Estados Unidos kag nag-istar sa Rochester, New York, diin natawo ako sang 1926. Sang 1922, nakilala ni Tatay ang mga Estudyante sang Biblia, nga amo anay ang pagtawag sa mga Saksi ni Jehova. Sang ulihi, sila ni Nanay nangin mga Estudyante sang Biblia.

Si Tatay isa ka kalmado kag serioso nga tawo, apang akig gid sia sa inhustisya. Indi niya mabatas ang ginahimo sang mga klero nga pagtudlo sing sayop sa mga tawo, amo nga wala gid sia sing ginapalampas nga kahigayunan sa pagpaambit sang mga kamatuoran sang Biblia. Sang nagretiro na sia, nagsulod sia sa bug-os tion nga pag-alagad tubtob sang tion nga napilitan sia sa pag-untat sang 74 anyos na sia bangod sa indi maayo nga panglawas kag grabe nga tigtulugnaw. Walay sapayan sini, nagpadayon sia sa pagbantala kag nagareport sing 40 tubtob 60 ka oras kada bulan tubtob sang nobentahon na sia. Daku gid ang epekto sa akon sang maayo nga halimbawa ni Tatay. Bisan pa kon kaisa nagalahog man sia, serioso sia nga tawo. Masami niya ginasiling, “Ang kamatuoran dapat gid tamdon sing serioso.”

Ginatinguhaan gid ni Tatay kag ni Nanay nga tudluan kami nga lima ka mag-ulutod sang Pulong sang Dios. Nabawtismuhan ako sang Agosto 23, 1943, kag sang Hunyo 1944, nangin payunir ako. Ang akon magulang nga si Carmela nagapayunir anay sa Geneva, New York, upod kay Fern, isa ka masinadyahon nga utod nga babayi. Wala magdugay, narealisar ko nga si Fern ang akon luyag makaupod sa bug-os ko nga kabuhi. Gani, sang Agosto 1946 nagpakasal kami.

Pagmisyonero nga Hilikuton

Ang una nga duha ka asaynment namon nga magkaupod amo ang pag-espesyal payunir sa Geneva kag Norwich, New York. Sang Agosto 1948, nakabaton kami sang pribilehiyo nga mag-eskwela sa ika-12 nga klase sang Gilead. Pagkatapos sini, ginpadala kami sa Naples, Italya, upod sa mag-asawa nga misyonero nga sanday Carl kag Joanne Ridgeway. Bag-o lang sadto natapos ang inaway, kag wala pa makabangon ang Naples sa epekto sini. Nabudlayan kami sa pagpangita sang balay, amo nga sa sulod sang pila ka bulan nag-istar kami sa isa ka apartment nga may duha ka gamay nga kuarto.

Sa balay, ang amon ginikanan nagahambal sing Neapolito, ang dialekto sa Naples, Italya. Bangod sini, makahambal ako sing Italyano bisan pa Ingles ang tono. Si Fern nabudlayan gid sa lenguahe. Apang sang ulihi, natun-an niya ini kag makasiling ako nga nangin talunsay pa sia sangsa akon.

Sang primero, ang interesado lang nga amon nasapwan sa Naples amo ang isa ka pamilya nga may apat ka katapo. Nagabaligya sila sang ilegal nga mga sigarilyo. Kada adlaw, ang isa sa ila, si Teresa, nagahimo sing makatilingala nga pagbag-o. Kon aga, matambok sia tan-awon kay ang iya palda nga madamo sing bulsa puno sang sigarilyo.  Apang kon gab-i, daw tigbaw sia kaniwang. Pero, ginbag-o sang kamatuoran ini nga pamilya. Sang ulihi, 16 ka katapo sini nga pamilya ang nangin mga Saksi. Sa karon, may yara na halos 3,700 ka Saksi sa siudad sang Naples.

Ginpamatukan ang Amon Hilikuton

Pagligad sang siam ka bulan nga pagtener namon sa Naples, ginpilit kami nga apat sang mga awtoridad nga maghalin sa siudad. Nagtener kami sa Switzerland sa sulod sang mga isa ka bulan kag nagbalik sa Italya paagi sa tourist visa. Kami ni Fern gin-asayn sa Turin. Sang primero, ginpaarkila kami sang isa ka babayi sang isa lang ka kuarto kag ginapagamit lang kami sang iya kasilyas kag kusina. Pero sang nag-abot na ang mag-asawa nga Ridgeway sa Turin, nag-arkila kami sang isa ka apartment. Sang ulihi, lima na kami ka mag-asawa nga misyonero ang nagtingob sa isa lang ka balay.

Sang 1955, sang ginpahalin kami sang mga awtoridad sa Turin, may napasad na nga pundasyon para sa apat ka bag-o nga kongregasyon. May kalipikado na nga lokal nga kauturan nga makatatap sa sining mga kongregasyon. Ginsilingan kami sang mga awtoridad, “Sigurado kami nga kon makahalin na kamo nga mga Amerikano, maalimunaw na ang inyo gin-umpisahan.” Apang ginpakita sang sunod-sunod nga pag-uswag nga ang kadalag-an sang hilikuton nasandig sa Dios. Sa karon, may kapin na sa 4,600 ka Saksi kag 56 ka kongregasyon sa Turin.

Florence—Isa ka Matahom nga Siudad

Ang amon masunod nga asaynment amo ang Florence. Masami namon mabatian ini nga siudad, kay amo ini ang asaynment sang akon magulang nga si Carmela kag sang iya bana nga si Merlin Hartzler nga mga misyonero. Handurawa ang pag-istar didto. Ang mga lugar subong sang Piazza della Signoria, Ponte Vecchio, Piazzale Michelangelo, kag Palazzo Pitti amo ang nagpatahom sa sini nga siudad! Makalilipay gid makita ang reaksion sang mga taga-Florence sa maayong balita.

May gintun-an kami sa Biblia nga isa ka pamilya, kag nabawtismuhan ang mga ginikanan. Apang ang amay nagapanigarilyo. Sang 1973, ginpatalupangod sang Lalantawan nga ang pagpanigarilyo isa ka mahigko nga bisyo kag ginapalig-on sini ang mga bumalasa nga mag-untat na. Ang mas magulang niya nga mga bata nagpakitluoy sa iya nga untatan na ini. Nangako sia nga mag-untat, apang wala niya gihapon gintuman ang iya pangako. Isa ka gab-i, ginpahigda sang nanay ang kapid nga siam ka tuig pero wala sia nangamuyo upod sa ila. Sang ulihi, daw nakonsiensia sia amo nga nagbalik sia sa ila kuarto. Nakapangamuyo na  gali sila. “Ano ang ginpangamuyo ninyo?” pamangkot niya. “Jehova, buligi man si Tatay nga mag-untat sa pagpanigarilyo.” Gintawag sang asawa ang iya bana, “Dali bala anay, pamatii ang pangamuyo sang imo mga bata.” Sang nabatian niya ini, naghibi sia kag nagsiling, “Indi na gid ako manigarilyo liwat!” Gintuman gid niya ang iya saad, kag karon kapin na sa 15 ka katapo sina nga pamilya ang mga Saksi.

Pag-alagad sa Aprika

Sang 1959, nagsaylo kami sa Mogadishu, Somalia upod sa duha pa ka misyonero nga sanday Arturo Leveris kag ang akon utod nga si Angelo. Indi maayo ang kahimtangan sa pulitika sang nag-abot kami didto. Sa baylo nga buligan sang gobierno sang Italya ang Somalia nga mangin independiente suno sa mando sang Nasyones Unidas, labi lamang nga naglala ang sitwasyon. Ang pila ka Italyano nga amon ginatun-an naghalin sa pungsod, kag imposible na nga mag-organisar sang isa ka kongregasyon didto.

Sa sina nga tion, ginpanugda sang manugtatap sang sona nga mag-alagad ako subong iya assistant. Gani, ginsugdan namon ang pagduaw sa kaiping nga mga pungsod. Ang pila sang amon mga gintun-an nag-uswag na apang napilitan sila sa pagbiya sang ila dutang natawhan bangod sang mga pagpamatok. Ang iban nagpabilin bisan pa nahibaluan nila nga magaantos sila. * Nagatulo gihapon ang amon luha kon madumduman namon ang ila ginpakita nga gugma kay Jehova kag ang ila ginbatas bangod sa pagpabilin nga matutom.

Sa masami, tuman gid kainit kag kapaang sa Somalia kag Eritrea. Nadugangan pa ini sang pila ka pagkaon didto nga tuman kakahang. Sang una nga bes nga nagkaon kami sang isa sini sa balay sang amon ginatun-an sa Biblia, ang akon asawa nagsiling nga nagpalanginit gid ang iya dulunggan!

Sang nakabaton sanday Angelo kag Arturo sang bag-o nga asaynment, kami na lang ang nabilin. Nabudlayan kami kay wala na sing nagapalig-on sa amon. Apang, ini nga kahimtangan nakabulig sa amon nga mangin suod pa gid kay Jehova kag magsalig sa iya sing bug-os. Ang pagduaw namon sa mga pungsod nga ginadumilian ang hilikuton amo ang isa nga nagpalig-on sa amon.

Madamo kami sing naeksperiensiahan nga kabudlayan sa Somalia. Wala kami sing repridyeretor, amo nga nagabakal lang kami sing pagkaon nga maubos namon sa sina nga adlaw, kaangay sang hammerhead shark ukon lokal nga mga prutas, subong sang paho, kapayas, kabugaw, lubi, ukon saging. Madamo man sing nagalupad nga mga insekto. Kon kaisa nagahugpa sila sa amon liog samtang nagadumala kami sing pagtuon sa Biblia. May gamay kami nga motor. Bangod sini, indi na kinahanglan nga maglakat kami sing inoras sa nagatagiti nga adlaw.

 Pagbalik sa Italya

Sa bulig sang amon maalwan nga mga abyan, nakasakay kami sa isa ka barko nga nagakarga sang mga saging pabalik sa Italya agod magtambong sa internasyonal nga kombension sa Turin sang 1961. Didto namon nahibaluan nga isaylo kami sa bag-o nga asaynment. Sang Septiembre 1962, nagbalik kami sa Italya, diin nagsugod ako sa pag-alagad subong manugtatap sang sirkito. Nagbakal kami sing gamay nga salakyan, nga amo ang gingamit namon sa paglakbay sa duha ka sirkito sa sulod sang lima ka tuig.

Kon sa Aprika nagaagwanta kami sa kainit, diri naman nagaantos kami sa katugnaw. Sa una nga tigtulugnaw, samtang nagaduaw kami sa mga kongregasyon sa tiilan sang kabukiran sang Alps, nagtulog kami sa isa ka kuarto sa ibabaw sang isa ka bodega nga wala sing heater. Tuman gid ka tugnaw amo nga nagasuksok kami sing coat bisan nagatulog. Sadto nga gab-i, apat ka manok kag duha ka ido ang napatay bangod sa tugnaw!

Sang ulihi, nag-alagad ako subong manugtatap sang distrito. Sadto anay, bug-os nga Italya ang amon teritoryo. Madamo nga beses nga ginduaw namon ang pila ka lugar, subong sang Calabria kag Sicily. Ginpalig-on namon ang mga pamatan-on nga mag-uswag sa espirituwal kag lab-uton ang mga pribilehiyo subong sang manugtatap sang kongregasyon, nagalakbay nga ministro, ukon Bethelite.

Madamo kami sing natun-an sa amon matutom nga mga abyan nga nagaalagad kay Jehova sing bug-os tagipusuon. Naapresyar gid namon ang ila pagkamainunungon kay Jehova, kaalwan, gugma sa ila mga utod, pagkamapasibusibuon, kag pagkamasinakripisyuhon. Nakatambong kami sa mga kasal sa Kingdom Hall nga gindumalahan sang mga Saksi nga awtorisado sa pagkasal, nga sang una imposible gid. Ang mga kongregasyon wala na nagahiwat sang miting sa mga kusina ukon nagapungko sa mga tapi, subong sang ginahimo nila anay sa Turin. Sa baylo, ang kalabanan nga kongregasyon may yara na matahom nga Kingdom Hall nga nagapadungog kay Jehova. Wala na kami nagahiwat sang mga asembleya sa baratuhon nga mga sinehan kundi sa maligwa na nga mga Assembly Hall. Kag daw ano ka makalilipay nga ang mga manugbantala naglab-ot na sa kapin sa 243,000. Sang nag-abot kami sa Italya, 490 lang sila.

Husto ang Amon Desisyon

Madamo kami sing naagyan nga kabudlayan, subong sang kahidlaw sa amon pamilya kag pagbalatian. Si Fern nahidlaw sa iya pamilya kada may makita sia nga dagat. Tatlo ka beses man sia nga gin-operahan. Isa ka bes, sang nagapakadto sia sa iya Bible study, ginbuno sia sang pitchfork sang isa ka manugpamatok. Bangod sini gindala sia sa ospital.

Bisan pa kon kaisa nagapakig-away kami sa kaluya sang buot, ‘naghulat kami kay Jehova’ nahisuno sa ginasiling sang Panalabiton 3:24 (NW). Sia ang Dios sang lugpay.  Isa ka bes, sang naluyahan kami sing buot, nakabaton si Fern sing isa ka matahom nga sulat halin kay Utod Nathan Knorr. Nagsulat sia nga nahibaluan gid niya nga ang mga babayi nga naghalin sa nasidlangan sang Pennsylvania, kaangay ni Fern, mabakod kag may determinasyon. Nahibaluan niya ina bangod natawo sia malapit sa Betlehem, Pennsylvania, diin nagpayunir anay si Fern. Husto gid ang iya ginsiling. Sa sulod sang mga tinuig, nakabaton kami sing mga pagpalig-on sa nanuhaytuhay nga paagi gikan sa madamo nga tawo.

Walay sapayan sang mga kabudlayan, gintinguhaan namon nga huptan ang amon kakugi. Ginpaanggid ni Fern ang espiritu sang kakugi sa Lambrusco, isa ka manamit kag nagabukal nga alak sang Italya. Pirme sia nagalahog, “Indi naton dapat pagtugutan nga magtahaw ang pagbukal sang aton espiritu.” Pagkatapos sang kapin sa 40 ka tuig nga paglakbay sa sirkito kag distrito nga hilikuton, nakabaton kami sing bag-o nga pribilehiyo sa pagduaw kag pag-organisar sang mga grupo kag kongregasyon sa iban nga lenguahe luwas sa Italyano. Ina nga mga grupo nagabantala sa mga tawo gikan sa Bangladesh, China, Eritrea, Etiopia, Ghana, India, Nigeria, Pilipinas, Sri Lanka, kag iban pa nga kadutaan. Kon isulat ang tanan nga dalayawon nga paagi nga nakita namon kon paano ginbag-o sang Pulong sang Dios ang kabuhi sang mga nakaagom sang kaluoy ni Jehova, indi ini makaigo sa isa ka libro.—Miq. 7:18, 19.

Kada adlaw ginapangamuyo namon nga kabay nga padayon kami nga hatagan ni Jehova sing emosyonal kag pisikal nga kusog nga kinahanglan namon para matuman ang amon ministeryo. Ang kalipay sang Ginuo amo ang amon kusog. Amo ini ang nagapasanag sang amon mga mata kag nagakumbinsi sa amon nga husto ang amon ginhimo nga desisyon sa kabuhi samtang ginapalapnag namon ang kamatuoran sa Biblia.—Efe. 3:7; Col. 1:29.

[Nota]

[Tsart/Mga Retrato sa pahina 27-29]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Ang akon mga ginikanan sa Rochester, NY

1948

Sa South Lansing para sa ika-12 nga klase sang Gilead

1949

Kami ni Fern sang manugkadto na sa Italya

Capri, Italya

1952

Sa Turin kag Naples upod sa iban pa nga misyonero

1963

Si Fern upod sa iya pila ka estudyante sa Biblia

“Indi naton dapat pagtugutan nga magtahaw ang pagbukal sang aton espiritu”