Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

¿Okpe jardín de Edén te kynajbʼil xjal?

¿Okpe jardín de Edén te kynajbʼil xjal?

¿Okpe jardín de Edén te kynajbʼil xjal?

XIMANA tiʼj qa ma pona toj jun tbʼanel lugar ex matij, aju najchaq taʼ tiʼj tkyaqilju nya bʼaʼn in bʼaj toj tnam. Mintiʼ in bʼisuna tiʼj jun tiʼ, mintiʼ yabʼil tiʼja nix kʼixkʼoj. In tzalaja tuʼnju in nok tqʼoʼna twitza tiʼj.

Mlayx che kanet yol tuʼna tuʼn t-xi tqʼamaʼn aju in nok tqʼoʼna twitza tiʼj: in qoptzʼaj kyxaq tzeʼ tuʼn tqan Qʼij, qe tbʼanel kycolor qe bʼech, in qʼajt kyxaq tzeʼ tuʼn kyqʼiqʼ, qe tbʼanel tqʼajqʼajel kywiʼ pájaro, in che tzanin onin kyiʼj tbʼechil tzeʼ, puro spikʼun twitz aʼ in kuʼx kyxol abʼj. ¿Alkyetzun jun nya taj tuʼn tanqʼin toj jun lugar ik tzeʼn jlu?

Chʼixme kykyaqil xjal in tzaj kyqʼamaʼn qa ik lugar ik tzeʼn jlu jatumel e anqʼin tnejel xjal. Atxix ojtxe in xi kynimen judiy, qe okslal ex qe musulmán qa e anqʼin tnejel qtat toj jardín te Edén. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa in che tzalajtoq ex attoq mujbʼabʼil kyxol kyukʼil txkup. Ax ikx, attoq jun tbʼanel kyamiwbʼil tukʼil Bʼinchal kye, aju otoq txi tqʼoʼn ambʼil kye tuʼn kyanqʼin te jumajx toj Tbʼanel Najbʼil (Génesis 2:​15-24).

Ax ikx in tzaj kyqʼamaʼn xjal te okslabʼil hindú qa toj ambʼil ojtxe ten jun paraíso. In kubʼ kyximen nim budista qa in che ten qe aj xnaqʼtzal kye kyoj ambʼil jatumel in che tzalaj xjal ex at tbʼanel tiʼchaq kye ik tzeʼn toj jun tbʼanel najbʼil. Ax ikx ateʼ nim okslabʼil te África in tzaj kyqʼamaʼn junjun txʼolbʼabʼil kyiʼj tbʼanel lugar, chʼixme ik tzeʼn jatumel ten Adán ex Eva.

Chʼixme kykyaqil okslabʼil ex qe xjal in xi kyimen qa ten jun tbʼanel najbʼil toj ambʼil ojtxe. In tzaj tqʼamaʼn Jean Delumeau jun xjal in jyon tqanil tiʼjju bʼaj ojtxe qa «ateʼ nim kʼloj xjal ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa te jun paraíso jatumel attoq tzaqpibʼil, tzalajbʼil, mintiʼtoq qʼoj, mintiʼtoq nya bʼaʼn ex tzʼaqlitoq tkyaqil. [...] In tzaj kybʼis xjal tuʼnju naj tbʼanel najbʼil, pero naʼmx tikʼ tnaʼl kyuʼn ex kyaj tuʼn tten juntl maj».

¿Tiquʼn kykyaqil xjal nimen jlu kyuʼn? ¿Axpe tok ten aju lugar in tzaj kynaʼn xjal? ¿Axpe tok ten Adán, Eva ex aju jardín te Edén?

Ateʼ junjun xjal in tzaj kyqʼamaʼn qa nya ax tok jlu. Ex tuʼnju mas in nel kynikʼ científico kyiʼj junjun tiʼchaq, nim xjal in kubʼ kyximen qa mintiʼ ten Paraíso. Ex in qo jaw labʼin tuʼnju in tzaj kyqʼamaʼn junjun nejenel kye okslabʼil qa mintiʼ ten jardín te Edén ex qa noq jun techel jlu.

Ax tok, ateʼ nim techel tkuʼx toj Tyol Dios. Ex mas ojtzqiʼn qeju techel ajbʼen tuʼn Jesús tej t-xi tqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye tdisípulo. Noqtzun tuʼnj, mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa mintiʼ ten jardín te Edén, sino in tzaj tqʼamaʼn qa axix tok txʼolbʼabʼil lu. Noqwit nya ax tok jlu, ¿jakupe tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj tkyaqilju tkuʼx toj Biblia? Tuʼntzunju, tbʼanel qa ma qo xnaqʼtzan tiʼj tiquʼn mintiʼ in nok qeʼ kykʼuʼj xjal tiʼj jlu. Ex yajxitl, qo xnaqʼtzal tiʼj junjun techel tuʼntzun tel qnikʼ tiʼj tiquʼn nim toklen txʼolbʼabʼil lu te qe.