O Endene Ankho Eumbo Umwe Liotete Liovanthu?

NKHELE soka ñgeno ukahi motyikunino. Mutupu natyiki tyikutalukisa, mutupu omuyuelo wehangayalo liomuenyo utundilila mepundaumbo limwe popepi. Otyikunino otyo otyinene, iya natyike tyinyona ombembwa ikahimo. Haunene, momutima wove mutupu omasukalalo, molutu luove mutupu ouvela nawike. Mutupu natyike tyikusukalalesa.

Ove uhambukwa tete okutala ovivala oviwa viononthemo mbatema nawa, nonondongi mbangelevela, nonthumbo yomafo atalala nawa, neholi lialaima nawa kotyitei tyekumbi, nokahi katenda nawa. Utehelela okamphepo katenda nawa kekufila, nomuniko omuwa wononthemo. Utehelela omuuno womafo, no womeva aveta komamanya, no woviila viliihana nokuimba, no wounyama uundapa. Tyina usoka komphangu ngooyo, kuhande okukalamo?

Ovanthu ouye auho, vetavela okuti kohale ovanthu vakalele momphangu ngoyo. Mokueenda kuomanima, ova Judeu, no Vakristau vomouye, no va Islamiku, valongesa konthele yotyikunino tyo Endene muna Huku apakele Andau na Eva. Ngetyi Ombimbiliya ipopia, ankho vena ombembwa, nehambu. Ankho vena ombembwa pokati kavo, novinyama, na Huku, una weveavelele ekevelelo liokuakala apeho nomuenyo momphangu oyo ongwa.—Gênesis 2:15-24.

Ova Indu navo vetavela okuti omphangu oyo yombembwa tyotyili yaliko. Ova Budista vetavela okuti ononkhalamutwe mbonongeleya, ine ono Buda, vamoneka pomuvo opo etyi ouye nkhele omphangu yombembwa. Iya onongeleya ononyingi mo Afilika, mbulongesa omahipululo apopia konthele ya Andau na Eva.

Tyotyili, olusoke luomphangu yombembwa yotete, luvasiwa monongeleya no moviso viovanthu. Omuhoneki umwe wati: “Ovanthu ovanyingi vakaleleko kohale, ankho vetavela okuti omphangu oyo yakaleleko tyili, iya ankho muna ombembwa, nehambu, novipuka ovinyingi, mutupu onkhali, nomauvela,  nonondyaya. . . . Etavelo olio liaavela ovanthu epeleyo liomphangu oyo yombembwa yavomba, nokulinga ononkhono opo veipindulepo.”

Okuti omahipululo oo aeho noviso ena onthuko ike? Okuti “omalusoke ovanthu aveho”ahongiliyua notyipuka tyimwe tyotyotyili vahinangela? Okuti kohale kuali umwe otyikunino tyo Endene? Iya Andau na Eva ankho ovanthu umwe votyotyili?

Ovanthu vokuhetavela vakuela olusoke olo. Hono, ovanyingi vasoka okuti omahipululo oo, onoñgano vala nomatutu. Mahi havokuheli vala mongongeleya vasoka ngotyo. Ononkhalamutwe ononyingi mbonongeleya, mbulongesa ovanthu okuhetavela okuti kuali otyikunino tyo Endene. Vapopia okuti omphangu oyo kayaliko. Tupu vapopia okuti otyo omatutu vala, novimo, no noñgano, no nonthengele-popia.

Tyotyili, Ombimbiliya ipopia ononthengele-popia. Jesus wapopile mbuna mbankhimana vali. Mahi, Ombimbiliya kaipopi ehipululo lio Endene ngatyina onthengele-popia, anthi ehipululo olio oliotyotyili, nokuaviuka. Tyotyili, inkha etyi Ombimbiliya ipopia konthele yotyikunino tyo Endene hatyiliko, oñgeni matuyumbu onthumbi movikuavo ipopia? Tutalei omokonda yatyi ovanthu vamwe vehetavelela ehipululo liotyikunino tyo Endene, nokutala inkha etyi vapopia otyili. Tupu matutale omokonda yatyi kese umwe puonthue ena okusuka nehipululo olio.