Runap kawsaynin: ¿Edén huertapichu qallarirqa?

MAY kʼacha huertapi kachkasqaykita tʼukuriy, llaqtap chʼaqwayninmanta may karupi kachkanki. Mana unquyniyuq, nitaq nanayniyuq, ni ima llakiypis umaykiman jamusunkichu. May kʼachitu kasqanraykutaq sunquykita qhallallarichin.

Ni imata niyta atispa kicha similla qhipakunki: tukuy laya qʼumirkunata intip kʼanchayninqa lliphipirichichkan, tʼikastapis qhallallarichichkan, wayrita phukurisqanqa sachaspa laqhisninta pukllarichichkan, chantapis pʼisqitusqa takirichkanku, pillpintustaq, lachiwanastaq tʼikaspa miskʼinta maskʼaspa kayniqta jaqayniqta phawaykachachkanku, yakupis rumi chawpista correrichkan... ¿Manachu pillapis chayjinapi kawsayta munanman?

May chhika runas, ñawpa kaq tatasninchik kay qhallallaq huertapijina kawsayta qallarisqankuta ninku. Unaymantapacha judíos, cristianos, musulmanes ima, ñawpa tatasninchik Edén huertapi kawsasqankuta creenku. Bibliaqa, Adanwan Evawan uywaswan ima kusisqa kawsakusqankuta niwanchik. Tukuy imata quq Diosninkuwantaq sumaqta apanakuq kanku, chantapis wiñaypaq kawsanankupaq ruwasqas karqanku (Génesis 2:15-24).

Hindú religionniyuq runas, unay tiempo qhallallaq huerta kasqanta yachachillankutaq. Achkha budismo religionniyuq yachachiqkunasninku —budas sutichasqas— juk tʼika pachapi, ima ratopis rikhurisqankuta chayri rikhurinankuta creellankutaq. Africamanta achkha religionespis, Adanmanta Evamanta chayman rikchʼakuqta yachachillankutaq.

Chiqamantapuni yaqha tukuy religiones, ima laya ususniyuq kaspapis, ñawpa tiempopi juk qhallallaq huerta kasqantapuni creenku. Kaymanta yachaq runa nirqa: “Achkha civilizaciones qhallallaq huerta kasqantapuni yuyarqanku, mayqinpichus tukuy ima sumaq, kusiy kawsay, ni maqanakuspis, nitaq chʼampaykunapis karqachu. [...] Chayrayku runasqa sunqunkupi juk huertapi yuyanku, mana qunqapunkuchu, tariytataq munallankupuni”.

¿Imaraykutaq runas jinata yuyanku? ¿Manachu runap yuyasqan, Edén huertapipuni qallariyninchik kasqanta yachachiwanchik?  Chantá, ¿chiqamantachu Adán, Eva, Edén huerta ima karqanku?

Wakinkunaqa chay yuyayta asikunatajina qhawanku. Kunan tiempopi runasqa tʼukuna imasta ruwaptinkupis, achkha runas qhallallaq huertata cuentotajina pisipaq qhawanku. Wakin iglesiasta kamachiqkunapis, juk rikchʼanachinalla chayri juk kikinchaylla kasqanta ninku.

Bibliapiqa, chiqamantapuni achkha rikchʼanachinas tiyan. Aswan riqsisqa rikchʼanachinastaq, Jesús discipulosninman yachachinanpaq apaykachasqan kanku. Diospa Palabrantaq Edén huertamanta willawasqanchikqa chiqapuni, sutʼi, manataq juk musquy cuentojinallachu kasqanta niwanchik. Llulla yachachiy kanman chayqa, ¿imaynatá Bibliapi atienekusunman? Chayrayku, allin kanman imaraykuchus achkha runas Edén huertapi mana creesqankuta reparay. Chantapis, Edén huertamanta chiqata yachakuyqa allinninchikpaq kasqanta yachakullasuntaq.