Onde ekambɔ k’ɛdɛna aki edjaselo ka ntondo k’anto?

OHƆSA dia wɛ ekɔ lo jardɛ mɔtshi. Ndooko ɛngɔ kekola yimba yayɛ lo yoho ya kɔlɔ, weho wa mindjo yonga l’esomba wa weke bu. Jardɛ shɔ yekɔ woke efula ndo ndooko ɛngɔ kafukutanya wɔladi wa lɔkɔ. Ndo kɛnɛ koleki tshɛ dimɛna ele ndooko kakokiyanya, wɛ hayotata hemɔ ndo aya bu la tokandjikandji tɔmɔtshi ta lo demba. Vos sens perçoivent alors pleinement ce qui vous entoure.

Ntondotondo, washo ayɛ ngɛnangɛnaka alɛmbɔlɛmbɔ wele la kulɛrɛ y’amɛna, woho wakɛla ashi, alangi w’ashi wa djɛsɛ wa l’akatshi ndo l’adiyo. Yema ya loonge la tshitshɛ ngɛnyangɛnyaka demba ndo ditutadjaka. Wɛ mbokaka woho wasala akatshi shwa shwa, woho wakɔmama ashi l’ave, nkembo ya tofudu ndo londjo la waa tofumbɔfumbɔ takamba elimu atɔ. Onde wɛ hakombola nsɛna lo dihole dia ngasɔ?

Le anto wa l’andja w’otondo, vɔ mbutaka dia ngasɔ mbakahombe monga andja ɔnɛ. L’edja k’ɛnɔnyi nkama, ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda, Ɛtɛmwɛlɔ w’Akristo ndo wa waa Mizilima mbetshaka ekambɔ k’Ɛdɛna kakikɔ ndo lɔkɔ mbakakitsha Nzambi Adama la Eva. Lo ndjela Bible, vɔ waki la lɔsɛnɔ la wɔladi ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Vɔ waki la diɔtɔnganelo dia dimɛna lam’asawɔ, lam’asawɔ la waa nyama ndo lam’asawɔ la Nzambi, lele oma l’ɔlɔlɔ ande, nde akawasha elongamelo ka vɔ nsɛna pondjo pondjo lo dihole dia dimɛna dia ngasɔ.​—Etatelo 2:15-24.

Waa Hindu wekɔ la woho wɔsawɔ paradiso ka lo nshi y’edjedja. Ase Buda lo wedi awɔ fɔnyaka dia ewandji wa weke wa lo nyuma, kana buda, tombaka mbala tshɛ l’eleko kelɛwɔ ɔnɛ eleko koleki dimɛna kele andja fɔnaka la paradiso. Ndo ɛtɛmwɛlɔ efula wa l’Afrikɛ wekɔ la toshimu tatɛkɛta dia lɔsɛnɔ la woho waki la Adama la Eva.

Lo mbuta mɛtɛ, kanyi ya paradiso k’edjedja sɛngiyaka ɛtɛmwɛlɔ efula ndo awui w’ashidi. Ombewi w’ɛkɔndɔ welɛwɔ Jean Delumeau akate ate: “Wedja efula waketawɔ dia paradiso kakikɔ lɛnɛ aki anto la eongelo ka kokele, la lotshungɔ, lɛnɛ aki komonga awui wa lonyangu, w’ewanu ndo w’ata. [...] Diakɔ diele anto tshɛ l’olengolengo lo dikambo sɔ, mbuta ate lo dikambo dia paradiso kakashishɔ kɛsɔ, kele vɔ watakiohɛ ndo kewɔ la nsaki k’efula ka nyomɛkiɛna nto.”

Ɛkɔndɔ ndo awui w’ashidi asɔ shɛ wakatɔngɔ oma lo dihole ɔtɔi? Onde timba t’anto tshɛ sɛngiyamaka la dui dimɔtshi dia mɛtɛ diewɔ lo mbohɔ? Onde ekambɔ k’Ɛdɛna kambongaka deko aha nɛ? Ko kayotota di’Adama l’Eva?

Ambola asɔ mbayaoka anto wahetawɔ dui esadi. Lo nshi yambokita awui wa siansɛ dikuma nyɛ, anto efula mbutaka di’ɛkɔndɔ ɛsɔ wekɔ tsho toshimu ndo ɛkɔndɔ wa kashi. Dui dia diambo ko, anto asɔ tshɛ bu anto k’anto. Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ efula konyaka anto dia ndjambola dia kana mɛtɛ ekambɔ k’Ɛdɛna kakikɔ. Otondongaka dihole sɔ komonga, tshike ɔkɔndɔ w’Adama l’Eva wotonga tsho ɔkɔndɔ w’anyanya kana shimu kana wɛla ɔmɔtshi

Lo mɛtɛ, Bible kekɔ la wɛɛla efula ndo wɔnɛ woleki lokumu ekɔ wɔnɛ wakakambe la Yeso. Nde mɛnyaka di’ɔkɔndɔ w’ekambɔ k’Ɛdɛna, aha oko wɛɛla, koko oko ɔkɔndɔ wa shikaa, wele mɛtɛ ndo wele bu wolo nshihodia. Oma lɔkɔ, naka awui watɛkɛta ɔkɔndɔ ɔsɔ kosalema, ko ngande wakokaso mbetawɔ awui akina wa lo Bible? Tɔsɛdingola ɛkɔkɔ wakonya anto amɔtshi diaha mbetawɔ ɔnɛ ekambɔ kɛsɔ kakonge kele teende kana ɛkɔkɔ akɔ wekɔ shikaa. Oma laasɔ, tayɔsɛdingola woho wendana ɔmɔmɔ la l’atei aso l’ɔkɔndɔ w’ekambɔ k’Ɛdɛna.