Tinuod Bang Dihay Tanaman sa Eden?

NAHIBALO ka ba sa sugilanon bahin kang Adan ug Eva ug sa tanaman sa Eden? Pamilyar niini ang mga tawo sa tibuok kalibotan. Palihog basaha kini sa Genesis 1:26–3:24. Mao kini ang unod sa sugilanon:

Giumol ni Jehova nga Diyos * ang tawo gikan sa abog, ginganlan siyag Adan, ug gipapuyo sa usa ka tanaman, sa dapit nga gitawag ug Eden. Ang Diyos mismo maoy naghimo niini nga tanaman. Kini dagayag tubig ug matahom nga mga bungahoy. Sa taliwala niini mao ang “kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan.” Gidid-an sa Diyos ang tawo sa pagkaon sa bunga niini, ug mamatay sila kon kini supakon. Si Jehova naghimog kauban ni Adan, nga mao si Eva, gikan sa usa sa iyang mga gusok. Gisugo sila sa Diyos sa pag-atiman sa tanaman ug gimandoan sila sa pagsanay ug sa pagpuno sa yuta.

Sa dihang nag-inusara si Eva, ang halas nakigsulti kaniya. Gitental siya sa pagkaon sa gidiling bunga ug giingnan nga ang Diyos namakak ug naghikaw kaniya sa usa ka butang nga maayo, kanang makapahimo kaniyang sama sa Diyos. Siya nadani ug mikaon sa gidiling bunga. Sa ulahi, si Adan miduyog kaniya sa pagsupak sa Diyos. Tungod niadto si Jehova nagpahayag  ug hukom batok kang Adan ug Eva, ug sa halas. Human palayasa ang magtiayon sa paraiso, dili na sila makasulod niini kay kini gibantayan sa mga manulonda.

Kaniadto gipamatud-an sa mga eskolar, sa mga maalamon, ug sa mga historyano nga tinuod ang mga panghitabo nga girekord sa Bibliya diha sa Genesis. Karon, komon na ang pagduhaduha bahin niining mga butanga. Apan nganong nagduhaduha man sila sa asoy sa Genesis bahin kang Adan, Eva, ug sa tanaman sa Eden? Atong susihon ang upat ka komon nga pagtutol.

1. Tinuod ba gayod nga dapit ang tanaman sa Eden?

Nganong giduhaduhaan man kini? Tingali nakaimpluwensiya niini ang pilosopiya. Sa kasiglohan, gituohan sa mga teologo nga ang tanaman sa Diyos naglungtad pa gihapon sa usa ka dapit. Apan, ang simbahan naimpluwensiyahan sa Gregong mga pilosopo sama kang Plato ug Aristotle, kinsa nag-ingon nga walay hingpit ibabaw sa yuta. Ang kahingpitan atua ra sa langit. Busa, nangatarongan ang mga teologo nga ang orihinal nga Paraiso duol ra gayod sa langit. * Ang uban miingon nga ang tanaman nahimutang kono sa tumoy sa taas kaayong bukid nga dili ra kaayo layo sa ibabaw sa yuta nga namansahan sa kadaotan. Ang pipila miingon nga nahimutang kini sa North Pole o sa South Pole. Ang uban pa gayod miingon nga kini nahimutang sa bulan o duol niini. Nan, ang Eden daw mopatim-awng hinanduraw lamang. Ang pipila sa mga eskolar karon nag-ingon nga wala gayod sa mapa ang Eden.

Apan, dili ingon niana ang pagkahubit sa Bibliya. Sa Genesis 2:8-14, atong masayran ang pipila ka detalye sa maong dapit. Kini nga tanaman nahimutang sa sidlakang bahin sa dapit nga gitawag ug Eden. Nag-agos niini ang usa ka suba nga nahimong tinubdan sa upat ka suba. Ginganlan ang upat ka suba ug gihatag ang mubong kahubitan bahin sa direksiyon sa agos niini. Kini dugay nang nakapaikag sa mga eskolar, ug daghan kanila ang nagtuki niini nga asoy aron matino kon asa karon ang orihinal nga dapit niini. Apan, nagkasumpaki pag-ayo ang ilang mga opinyon. Nagpasabot ba kini nga dili tinuod o tumotumo lang ang kahubitan bahin sa Eden, sa tanaman, ug sa mga suba niini?

Tagda: Ang asoy sa mga panghitabo sa tanaman sa Eden maoy mga 6,000 na ka tuig ang milabay. Kini dayag nga gisulat ni Moises, nga tingali iyang gipasukad sa mga butang nga iyang nadungog ug sa kanhing mga sinulat. Pero misulat si Moises mga 2,500 na ka tuig human sa maong panghitabo sa Eden. Karon, posible bang ang mga ilhanan niini, sama sa mga suba, mabag-o latas sa kasiglohan? Ang dagway sa yuta kanunayng magbag-o. Ang dapit nga lagmit lakip niini ang Eden pirmeng linogon, ug gani mga 17 porsiyento sa kinadak-ang mga linog sa kalibotan karon ang moagi diha niini. Kanunayng may kabag-ohan sa maong mga dapit. Dugang pa, dili gayod nato masayran karon kon sa unsang paagi nabag-o ang dagway sa yuta tungod sa Lunop sa adlaw ni Noe. *

 Apan aniay pipila ka butang nga ato gayong nasayran: Gihisgotan sa asoy sa Genesis nga tinuod gayod nga dapit ang tanaman sa Eden. Ang duha sa upat ka suba nga gihisgotan—ang Euprates ug ang Tigris, o Hidekel—nag-agos gihapon karon, ug ang pipila sa ilang mga tinubdan dug-ol kaayo. Ginganlan sa asoy ang mga dapit nga giagosan niini ug espesipikong gihisgotan ang mga mineral nga ilado sa maong dapit. Alang sa mga tawo sa karaang Israel nga mobasa niini nga rekord, kini nga mga detalye makatabang kaayo.

Ingon ba niana ang mga tumotumo ug sugilambong? O panglaktawan hinuon niini ang mga detalye nga daling mapamatud-an o ikapanghimakak? Ang sugilambong sagad magsugod niining mga pulonga: “Sa kanhiayng panahon didto sa usa ka halayong dapit.” Apan ang kasaysayan, sama sa asoy bahin sa Eden, maglakip gayod ug hinungdanong mga detalye.

2. Katuohan ba gayod nga giumol sa Diyos si Adan gikan sa abog ug si Eva gikan sa usa sa mga gusok ni Adan?

Gipamatud-an sa modernong siyensiya nga ang lawas sa tawo gilangkoban sa lainlaing mga elemento sama sa hydrogen, oxygen, ug carbon, mga elemento nga makita ibabaw sa yuta. Apan sa unsang paagi kini nga mga elemento nahimong buhing linalang?

Teoriya sa daghang siyentipiko nga ang kinabuhi mitungha rag iya, nga nagsugod gikan sa simple kaayong matang hangtod nga nahimo kining komplikado kaayo latas sa minilyon ka katuigan. Apan ang terminong “simple” dili gayod haom kay ang tanang buhing butang, bisan ang gagmitoy kaayong organismo nga usa ray selula, komplikado man kaayo. Walay pamatuod nga dunay matang sa kinabuhi nga mitungha rag iya o posibleng motungha rag iya. Hinunoa, makita nato sa tanang butang nga sila gidisenyo gayod sa usa ka intelihensiya nga labaw kaayo kay sa atoa. *—Roma 1:20.

Kon ikaw makadungog ug nindot kaayong orkestra o makadayeg sa dibuho nga batid nga pagkahimo o mahibulong sa kalamposan sa teknolohiya, moinsistir ka ba nga walay naghimo niini? Dili gayod! Apan kini nga mga obra maestra wala ra sa kumingking kon itandi sa kakomplikado, katahom, ug kabatid sa disenyo sa lawas sa tawo. Dili gayod nato ikaingon nga wala kiniy Maglalalang! Dugang pa, ang asoy sa Genesis nag-ingon nga sa tanang linalang sa yuta, ang mga tawo lamang ang gilalang sumala  sa larawan sa Diyos. (Genesis 1:26) Nan, ang mga tawo lamang ang makapabanaag sa tinguha sa Diyos sa paglalang, kay sila usahay makamugna ug dalayegong mga obra sa musika, arte, ug teknolohiya. Ikahibulong bang ang Diyos batid kaayo nga molalang kay kanato?

Imposible ba ang paglalang sa babaye ginamit ang gusok sa lalaki? * Ang paagi sa Diyos sa paglalang sa babaye dunay dakong kahulogan, bisan tuod nga siya unta makagamit man ug laing paagi. Buot niyang ang lalaki ug babaye magminyo ug mahiusa, nga mahisamag “usa ka unod.” (Genesis 2:24) Dili ba ang pagtambayayongay ug maunongong pagminahalay sa lalaki ug babaye maoy dakong pamatuod sa usa ka maalamon ug mahigugmaong Diyos?

Dugang pa, ang modernong mga eksperto nga nagtuon sa genes miila nga ang tanang tawo lagmit naggikan sa usa ra ka lalaki ug babaye. Busa, ikaingon ba gayod nga ang asoy sa Genesis dili katuohan?

3. Ang kahoy sa kahibalo ug ang kahoy sa kinabuhi daw sugilambong lamang.

Sa pagkatinuod, ang asoy sa Genesis wala mag-ingon nga kining mga kahoya dunay talagsaong mga gahom. Hinunoa, kining literal nga mga kahoy gihatagan ni Jehova ug simbolikong kahulogan.

Dili ba ang mga tawo usahay mohimo man usab niana? Pananglitan, tingali ang usa ka huwes magpasidaan sa dili pagsukol sa hukmanan. Wala ipasabot sa huwes nga dili angayng pasipalahan ang mga muwebles, kasangkapan, ug mga bungbong sa hukmanan, kondili ang sistema sa hustisya nga maoy gibarogan sa hukmanan. Gigamit usab sa mga hari ang setro ug korona ingong simbolo sa ilang labawng awtoridad.

Nan, unsa ang gisimbolohan sa duha ka kahoy? Daghang komplikadong mga teoriya ang mitungha. Simple lang ang tinuod nga tubag, apan tulugkaron. Ang kahoy sa kahibalo sa maayo ug daotan nagsimbolo sa usa ka pribilehiyo nga iya lamang sa Diyos, ang katungod sa pagtino sa maayo ug sa daotan. (Jeremias 10:23) Usa gayod ka salaod ang pagpangawat gikan sa maong kahoy! Sa laing bahin, ang kahoy sa kinabuhi nagsimbolo sa usa ka gasa nga Diyos lamang ang makahatag, ang kinabuhing walay kataposan.—Roma 6:23.

 4. Ang usa ka halas nga mosulti daw hinanduraw lamang nga sugilanon.

Sa pagkatinuod, kini nga bahin sa asoy sa Genesis daw makapalibog, ilabina kon dili nato tagdon ang ubang bahin sa Bibliya. Apan, kini nga misteryo inanayng gipatin-aw sa Kasulatan.

Kinsay nagmaniobra aron ang halas tan-awon nga daw maoy nakigsulti? Ang mga Israelinhon kaniadto nahibalo kon nganong ang maong halas makasulti. Pananglitan, nasayod sila nga bisag ang mga hayop dili makasulti, puwede kining maniobrahon sa usa ka espiritung persona aron kini daw maoy nakigsulti. Sa asoy usab nga gisulat ni Moises bahin kang Balaam, ang Diyos nagsugo ug manulonda aron ang asno ni Balaam makasulti sama sa tawo.—Numeros 22:26-31; 2 Pedro 2:15, 16.

Ang uban bang espiritung mga persona, lakip ang mga kaaway sa Diyos, makahimog mga milagro? Nakita ni Moises nga gisundog sa salamangkerong mga saserdote sa Ehipto ang mga milagro sa Diyos, sama sa paghimo sa sungkod ingong bitin. Mga kaaway lamang sa Diyos nga nagpuyo sa dominyo sa mga espiritu ang makahimo niana.—Exodo 7:8-12.

Dayag nga si Moises mao usab ang inspiradong magsusulat sa basahong Job. Daghag gitudlo kanang basahona bahin sa pangunang kaaway sa Diyos nga si Satanas, kinsa malimbongong naghagit sa integridad sa tanang alagad ni Jehova. (Job 1:6-11; 2:4, 5) Nan, miingon ba ang mga Israelinhon nga gimaniobra ni Satanas ang halas sa Eden, aron tan-awon nga kini maoy nakigsulti ug naglimbong kang Eva aron siya mosupak sa Diyos? Lagmit gayod.

Si Satanas ba ang nagpaluyo sa halas? Sa ulahi, gitawag ni Jesus si Satanas ingong “bakakon ug ang Amahan sa bakak.” (Juan 8:44) Dili ba “ang amahan sa bakak” mao gayod ang sinugdanan sa unang bakak nga gipamulong? Ang unang bakak mabasa nato sa Bibliya diha sa gipamulong sa halas ngadto kang Eva. Sa pagsupak sa pasidaan sa Diyos nga ang pagkaon sa gidiling bunga mosangpot sa kamatayon, ang halas miingon: “Dili gayod kamo mamatay.” (Genesis 3:4) Dayag nga nasayod si Jesus nga gimaniobra ni Satanas ang halas. Ang Pinadayag nga gihatag ni Jesus kang apostol Juan nagtawag kang Satanas nga “ang orihinal nga halas.”—Pinadayag 1:1; 12:9.

Lisod bang tuohan nga maniobrahon sa gamhanang espiritung persona ang usa ka halas, aron kini daw maoy nagsulti? Bisan gani ang ordinaryong mga tawo makahimo mag ekspertong mga pamaagi sa pagpasulti sa kikokiko ug makapatunghag special effects diha sa mga pelikula.

Ang Labing Katuohan nga Ebidensiya

Dili ka ba mouyon nga walay basehanan ang pagduhaduha sa asoy sa Genesis? Sa laing bahin,  dako ang pamatuod nga kini tinuod nga kasaysayan.

Pananglitan, si Jesu-Kristo gitawag nga “ang matinumanon ug matuod nga saksi.” (Pinadayag 3:14) Ingong tawong hingpit, siya wala gayod mamakak. Lain pa, iyang gitudlo nga siya dugay nang naglungtad sa wala pa siya moanhi sa yuta ingong tawo—gani, siya kauban na sa iyang Amahan, si Jehova, “sa wala pa ang kalibotan.” (Juan 17:5) Busa siya naglungtad na sa dihang nagsugod ang kinabuhi dinhi sa yuta. Unsa ang pamatuod nga gihatag niining labing kasaligan sa tanang saksi?

Gihubit ni Jesus si Adan ug Eva ingong tinuod nga mga tawo. Iyang gihisgotan ang ilang kaminyoon sa dihang nagpatin-aw sa sukdanan ni Jehova sa pagbaton ug usa lamang ka kapikas. (Mateo 19:3-6) Kon sila wala gayod maglungtad ug ang tanaman nga ilang gipuy-an maoy tumotumo lamang, nan si Jesus nalimbongan o kaha siya bakakon. Pareho kining dili makataronganon. Si Jesus didto na sa langit, ug nagsud-ong samtang nahitabo ang katalagman sa tanaman. Dili ba mas katuohan gayod kini nga ebidensiya?

Oo, ang pagsalikway sa asoy sa Genesis nagpahuyang sa pagtuo kang Jesus. Mao usab kiniy hinungdan nga dili na hinuon masabtan ang uban sa hinungdanong mga tema ug labing makapahupay nga mga saad sa Bibliya. Atong tan-awon kon ngano.

[Mga footnote]