A Dua Dina na Vanua na Were o Iteni?

O BAU kila na italanoa ni nodrau bula ena were o Iteni o Atama kei Ivi? E kilai levu qo vei ira e veiyasa i vuravura. Vakacava mo wilika na kena itukutuku ena Vakatekivu 1:26–3:​24. Qo na ka e yaco:

A bulia na imatai ni tamata na Kalou o Jiova * mai na kuvuniqele, a vakayacani koya o Atama, qai vakatikori koya ena dua na were e vakatoka o Iteni. Na Kalou sara ga a tea na were qo. E levu kina na kauvuata e tubu bulabula qai yaga me laukana. Ena lomadonu ni were e tubu tu kina “na kau sa kilai kina na ka vinaka kei na ka ca.” E vakatabuya na Kalou me dua e kana mai na kau qo, ena mate ke kania. Ni toso na gauna a bulia o Jiova e dua na itokani yaga i Atama​—a bulia na yalewa o Ivi mai na suinisarisarina. A vakacolata vei rau me rau qarava na were o Iteni, me rau vakawa tale ga vakalevu.

Ia a vosa vei Ivi na gata ni tiko taudua, a bacani koya me kania na kau vakatabui. E kaya ni lasutaki koya na Kalou, e bureitaka tiko vua e dua na ka vinaka, oya na nona rawa ni vaka na Kalou. A rawai o Ivi, qai kania na kau vakatabui. A tomani koya tale ga o Atama ena kena laukana, e talaidredre kina vua na Kalou.  Mani tauca kina o Jiova na kedratou itotogi o Atama, Ivi, kei na gata. Ni rau sa vakatalai tani mai na were parataisi na imatai ni tamata, rau qai yadrava na agilosi na kena icurucuru.

O ira na dauvakadidike, na vuku, kei ira na dauvolaitukutuku makawa era vakadinadinataka ena dua na gauna ni veika e volai ena Vakatekivu a yaco dina ena gauna makawa. Nikua sa takalevu na kena vakatitiqataki na ivolatukutuku qo. Na yavu cava e vakatitiqataki kina na itukutuku qo ena Vakatekivu me baleti Atama kei Ivi, kei na were o Iteni? Meda raica mada e va na yavu.

1. A dua dina na vanua na were o Iteni?

Na cava e vakatitiqataki kina na ulutaga qo? E rairai vu vakalevu ena ivakavuvuli vakatamata. Sa vica vata mai na senitiuri nodra nanuma voli na daunicioloji ni se tiko ga ena dua na vanua na were ni Kalou. Ia o lotu, a vakamuai ena nodrau ivakavuvuli na vuku ni Kirisi o Plato kei Aristotle, erau vakabauta ni sega ni dua na ka e vuravura e rawa ni uasivi. Ena kune ga qori mai lomalagi. Koya gona era nanuma kina na daunicioloji ni Parataisi taumada e tiko volekata yani na lomalagi. * Era kaya eso ni tiko na were oya ena dua na ulunivanua cecere duadua me kua ni vakadukadukalitaka na vuravura ca qo; so era kaya ni tiko ena Nocapole se na Saucapole na mua ni vuravura e rau tu vakadua, sega ni cowiri; ia eso tale era kaya ni tiko volekata na vula se tiko sara ga kina. E sega gona ni kurabuitaki ni itukutuku kece me baleti Iteni e vaka tu ga me itukuni. Eso na vuku nikua era kaya ni sega ni dua dina na vanua o Iteni, e ka vakalialia gona na kena vakabauti.

Na iVolatabu e sega ni vakamacalataka ena sala oya na were o Iteni. Eda wilika ena Vakatekivu 2:​8-​14 eso na ka matailalai me baleta na were qo. Ni a tiko ena yasayasa vakatokalau, na yacana o Iteni. E drodro mai kina e dua na uciwai me vakasuasuataka na were qai va tale na uciwai e sucu mai kina. E tukuni sara ga na yaca ni va na uciwai, kei na ivakamacala lekaleka me baleta na vanua e drodrova yani. Na itukutuku matailalai qo era sekutukututaka tiko na vuku ena dua na gauna balavu, levu era vaqaqara voli ena ivola na Vakatekivu mera kila na vanua e koto kina nikua o Iteni. Ia e dulu na nodra vaqaqara nira sega ni kunea, sa qai levu ga na vakasama e veisaqasaqa. Kena ibalebale ni italanoa buli ga na ivakamacala me baleti Iteni, na were kei kena uciwai?

Vakasamataka mada qo: Na veika a yaco ena were o Iteni a vakatakilai ena rauta na 6,000 na yabaki sa sivi. A vola o Mosese na veika a rairai rogoca se na veika sa volai oti tu. Ia a rairai volavola tiko o Mosese ena rauta na 2,500 na yabaki ni sa vakamacalataki oti na veika a yaco. Kena ibalebale na itukutuku me baleti Iteni e makawa. Ena rawa beka ni veisau na ivakatakilakila ni vanua me vaka na uciwai ni sa sivi e vica vata na senitiuri? Io, na iyalayala ni vanua e vuravura ena veiveisau tiko ga. Koya gona, na yasayasa rairai okati kina o Iteni e koto ena vanua e yaco vakalevu kina na uneune​—e vakuru kina e rauta ni 17 na pasede na uneune vakaitamera e vuravura. E sega ni ka vou na veiveisau ni yalayala ni vanua e kea. Sa  qai kuria qo na Waluvu ena gauna i Noa, a rairai veisautaka na iyalayala ni vanua sa sega kina ni kilai nikua. *

Ia qo eso na ka dina eda kila: Na itukutuku ena Vakatekivu e vakaraitaka ni were qo e dua dina na vanua. E cavuti kina e rua vei ratou na va na uciwai​—na Uferetisi kei na Taikirisi, se na Itikeli​—e se drodro tu ga nikua, qai veivolekati na kena uluniwai. E tukuni sara mada ga ena ivolatukutuku na veivanua e drodrova yani na uciwai kei na iyaubula era kilai kina na veivanua qori. Na itukutuku matailalai qo e yaga vei ira e Isireli makawa, ni o ira sara ga na imatai mera wilika.

E va beka oya na itukuni se na italanoa buli? Se ra bokoca na itukutuku matailalai e rawa ni vakadeitaki se vakacalai? Na itukuni e dau tekivutaki va qo “Tikotiko kina o . . . . . ”. Ia na itukutuku makawa e dau okati kina na ivakamacala e yaga, me vaka e volatukutukutaki me baleti Iteni.

2. E dina beka ni a buli Atama na Kalou mai na kuvuniqele, qai buli Ivi mai na suinisarisari i Atama?

E vakadeitaka na tabana vakasaenisi ena gauna qo ni tiko ena kuvuniqele na veika e yaga e yagoda. Ia era mai kumuni vata vakacava me buli kina e dua na kabula?

Era nanuma e levu na sainitisi ni tekivu ga vakataki koya na bula, e rawarawa ga na kena itekitekivu, ni oti e vica na milioni na yabaki sa qai vereverea mai. Ia e veivakacalai ni tukuni ni rawarawa ga na itekitekivu ni kabula kece​—ni kena e rawa ni laurai ga ena iloilo ni vakalevutaki ka sa bau vereverea dina. E sega gona ni dua na ivakadinadina ni dua na kabula e basika ga mai vakataki koya. Ia na kabula kece e tu na kena ivakadinadina ni dua e vuku sara vei keda a bulia. *​—Roma 1:​20.

Kaya mada ni o vakarogoca tiko e dua na mataivakatagi levu, se o qoroya e dua na droini totoka, se na nomu drukataka na ka e rawa ni cakava na iyaya vovou, o na kaya beka ni sega ni dua e cakava na veika qori? Dravusakulukulu! Ia na veika qori e sega mada ga ni bau via yacova yani na vereverea, totoka, se na maqosa ni vukutaki ni keda ibulibuli. E rawa gona vakacava meda tukuna ni sega ni  dua e bulia? Sa rauta me vakamacalataka na Vakatekivu ni veika bula kece e vuravura, na tamata duadua ga a buli me ucuya na Kalou. (Vakatekivu 1:​26) E veiganiti gona ni rawa nida vakatotomuria na Kalou meda dau via buli ka, ena so na gauna eda bulia e dua na ivakatagi totoka, na iyaya vovou kei na cakacakaniliga. Meda kurabuitaka beka ni Kalou e uasivi keda sara ena veika e bulia?

Vakasamataka mada na vereverea ni kena buli na yalewa ni vakayagataki na suinisarisarina e dua na tagane, na cava e dredre kina oya? * A rawa ni vakayagataka e dua tale na ka na Kalou, ia na ka e vakayagataka me bulia kina na yalewa e vakaibalebale vakalevu. E vinakata me rau vakamau na tagane kei na yalewa me rau qai veitokani voleka sara, me vaka ga e rau “lewe dua ga” se dua ga na yago. (Vakatekivu 2:​24) Na nodrau rawa ni veitokani veivolekati na veiwatini, erau tekivuna kina e dua na veiwekani e dei, e sega li ni ivakadinadina levu ni nona vuku na Dauveibuli e dauloloma?

O ira era dau dikeva na gene era tukuna ni kena irairai nida kawa ga mai na dua na yalewa kei na tagane. Ke dina qori, me vakatitiqataki beka na volaitukutuku ena Vakatekivu?

3. Na kau me kilai kina na ka vinaka kei na ka ca, kei na kau ni bula e vaka na italanoa buli.

E sega ni bau tukuni ena Vakatekivu ni duatani se tiko na kaukaua mana vuni ena rua na vunikau qo. Ia a tea o Jiova qai vakaivakatakarakara na kedrau ibalebale.

Sega beka ni qo na ka eda dau cakava ena so na gauna? Me kena ivakaraitaki, ena rairai vakarota o turaganilewa me kua ni beci na mataveilewai. A sega ni vakaibalebaletaka tiko o koya na iyaya kei na lalaga ni valeniveilewai, ia e vinakata o koya me dokai na mataveilewai. O ira na veimataqali tui tale ga era vakayagataka na nodra matanakilagi se isala me ivakatakilakila ni nodra veiliutaki vakatui.

Na cava gona e vakatakarakarataka na rua na vunikau? E levu sara na kena ivakamacala vereverea. Na kena isau dina e rawarawa, qai yavutaki vinaka. Na vunikau e kilai kina na ka vinaka kei na ka ca e vakatayaloyalotaka na ka e nona duadua ga na Kalou​—na dodonu me lewa na vinaka kei na ca. (Jeremaia 10:23) Sa rauta me cala na kena butakoci na kau  vakatabui! Ena yasana adua, na kau ni bula e vakatayaloyalotaka na isolisoli ni bula tawamudu e rawa ga ni solia na Kalou.​—Roma 6:​23.

4. E rairai italanoa buli ga na gata a vosa.

Ena rawa ni vakavu veilecayaki na itukutuku qo ena Vakatekivu ke sega ni wiliki na itukutuku kece ena iVolatabu. Ia e vakamatatataki ena iVolatabu na itukutuku e lomatarotarotaki tu mai vakabalavu.

O cei a vakavuna me vosa na gata? Era kila e Isireli makawa eso tale na ka ena kilai vinaka kina na ka e rawa ni cakava na gata. Me kena ivakaraitaki, era kila ni sega ni vosa na manumanu, ia e rawa ni vakavuna na vosa ni manumanu e dua na kabula vakayalo. A vola tale ga o Mosese na itukutuku me baleti Pelami; a tala na Kalou e dua na nona agilosi me vakavuna me vosa na asa i Pelami me vaka na tamata.​—Tiko Voli Mai na Lekutu 22:​26-​31; 2 Pita 2:​15, 16.

E rawa vei ira na kabula vakayalo eso, oka kina na meca ni Kalou mera cakamana? A raici ira na daucakamana ni Ijipita o Mosese nira cakava tale ga eso na cakamana ni Kalou, ena nodra viritaka na ititoko qai vuki me gata. Na cakamana era cakava oya e taka mai vua na meca ni Kalou mai lomalagi.​—Lako Yani 7:​8-​12.

E macala ni a uqeti vakalou tale ga o Mosese me vola na ivola na Jope. Na ivola qo e tukuna vakalevu na veika me baleti Setani na meca nabadua ni Kalou, e lasutaka ni o ira kece na tamata nei Jiova era na sega ni yalodina. (Jope 1:​6-​11; 2:​4, 5) Era kila beka na Isireli ena gauna makawa ni o Setani a vakayagataka vaqaseqase na gata me vaka e vosa tiko ena were o Iteni qai vecei Ivi me kua ni yalodina vua na Kalou? A rairai vaka kina.

A vakavuna beka o Setani me lasu na gata? E muri a tukuna o Jisu ni o Setani e “daulasulasu, e tama ni lasu kece.” (Joni 8:​44) Ni “tama ni lasu kece,” sega ni o koya ga a tekivuna na imatai ni lasu? E kilai na imatai ni lasu ena ka a tukuna na gata vei Ivi. Na ivakaro ni Kalou ni rau na mate ke rau kania na vuanikau vakatabui e veicalati kei na ka e tukuna na gata: “Drau na sega dina ni mate.” (Vakatekivu 3:4) E kila vinaka o Jisu ni a vakayagataka vaqaseqase na gata o Setani. Na iVakatakila a solia o Jisu vua na yapositolo o Joni e vakadeitaki kina ni o Setani “na gata makawa.”​—Vakatakila 1:​1; 12:9.

E dredre beka me vakabauti ni dua na kabula vakayalo kaukaua e rawa ni vakayagataka vaqaseqase na gata me vosa? Na tamata mada ga e sega ni tu vua na kaukaua me vaka na kabula vakayalo ia e se rawa ga ni cakava eso na ilawaki e nanumi ni dina, me dreta kina na vakasama.

iVakadinadina Matata Duadua

O na duavata ni sega na yavu dei ni kena vakatitiqataki na itukutuku ena Vakatekivu?  Ena yasana adua, e tiko na ivakadinadina matata ni dina na itukutuku makawa qo.

Me kena ivakaraitaki, e vakatokai o Jisu Karisito “na ivakadinadina yalodina e daudina tale ga.” (Vakatakila 3:​14) Ni uasivi a sega ni bau lasu se me cakitaka na dina. Kuria qo a vakavulica ni a bula makawa tu mai ni bera ni mai bula vakatamata e vuravura​—a bula vata tiko kei na Tamana o Jiova “ni bera o vuravura.” (Joni 17:5) A sa bula rawa tu qai tekivu na bula e vuravura. Na ivakadinadina matata cava eda nuitaka kina qo?

A tukuna o Jisu ni rau tamata dina o Atama kei Ivi. Ena nona vakamacalataka na ivakatagedegede i Jiova me baleta na nodrau vakawati, a tukuna o Jisu ni dodonu me dua ga na watina na tagane se na yalewa. (Maciu 19:​3-6) Ke rau a sega dina ni bula qai italanoa buli ga na were rau a bula kina, kena ibalebale a rairai vecei se a lasu o Jisu. E sega ni dina qori. Ni o Jisu a tiko mai lomalagi qai raica na leqa a yaco ena were o Iteni. E dua tale beka na ivakadinadina matata me vakabauti mai na kena qo?

Na kena vakatitiqataki na itukutuku ena Vakatekivu ena vakalatia na nona vakabauti o Jisu. Ena sega ni rawa tale ga ni kilai kina eso na usutu bibi ena iVolatabu kei na vosa ni yalayala e veivakadeitaki. Meda raica sara mada se yaco vakacava oya.

[iVakamacala e ra]