Oĩpa rakaʼe peteĩ lugár hérava Edén?

KATUETE rehendúmane heta hénte heʼiha Adán ha Eva oiko hague hardín de Edénpe. Péro, releémapa ndete voi mbaʼépa heʼi la Biblia ko témare? Ikatúpa relee koʼág̃a? Rehechakuaa Génesis 1:26–3:24 heʼíva. Upépe omombeʼu oiko hague péicha:

Jehová * ojapovaʼekue yvýgui pe kuimbaʼe ypykuépe, ombohéra Adán ha omoĩ chupe peteĩ hardín iporãitereívape. Ñandejára opreparavaʼekue upe lugár hérava Edén, upépe oĩ hetaiterei yvyramáta, opaichagua yva hetereíva ha ojere hese cuatro ysyry. Pe hardín mbytépe Ñandejára omoĩ ‘peteĩ yvyramáta oikuaaukáva mbaʼépa iporã ha mbaʼépa ivai’. Péro heʼi Adánpe ani hag̃ua hoʼu upe yva nomanoséiramo. Upéi Ñandejára ojapo Évape Adán kostíllagui ha heʼi chupekuéra oñangareko hag̃ua pe hardín rehe, ifamília reta hag̃ua ha upéicha tomyenyhẽ ko yvy.

Peteĩ jey Eva oĩrõ guare haʼeño, peteĩ mbói omboliga chupe hoʼu hag̃ua pe yva. Heʼi chupe Ñandejára ijapu hague ha hoʼúramo pe yva oikotaha Ñandejáraicha. Eva oguerovia upéva ha hoʼu pe yva. Adán ojapo  avei upéicha. Upe rire Jehová heʼi mbaʼépa oikóta chuguikuéra naiñeʼẽrendúi haguére. Adán ha Eva oñemosẽ pe hardíngui ha anivéma hag̃ua oike hikuái upépe Ñandejára omoĩ umi ánhel pe Edén renondépe.

Ymave, heta istoriadór ha karai arandu ostudiáva Ñandejára Ñeʼẽ, heʼi añeteha la Biblia omombeʼúva pe hardín de Edén rehe. Péro koʼág̃a rupi hetave oĩ ndogueroviasevéimava upéva. Mbaʼépa heʼi jepi hikuái? Koʼág̃a ñambohováita cuatro porandu ojejapóva jepi.

1. Moõpa oĩrakaʼe pe hardín de Edén?

Heta tiémpore umi teólogo oimoʼãvaʼekue oĩha gueteri pe hardín de Edén. Péro upéi umi rrelihión omoakãva oñepyrũ oguerovia umi filósofo Platón ha Aristóteles omboʼéva, haʼekuéra heʼi ko yvy ape ári ndaikatuiha oĩ perfeksión. * Upévare umi teólogo heʼi pe hardín de Edén oĩne hag̃ua yvágape, ótro heʼi oĩha peteĩ sérro ijyvatetereíva ári, ỹrõ pólo nórte térã pólo súr gotyo. Ha ambue katu heʼi oĩha Jasýpe. Opa koʼã mbaʼére ndojegueroviavéi oĩne hague pe hardín de Edén, ha opyta peteĩ kuénto térã ñemombeʼu guaʼúnteramo. Ivaiveha katu, oĩ heʼíva japuha umi lugár réra ojekalkulahápe opyta hague pe Edén, ha amo ipahápe ontendeka hikuái ñandetavyetereitamaha jagueroviáramo upe istória.

Péro jahechamína mbaʼépa omombeʼu la Biblia pe hardín rehe. Pór ehémplo Génesis 2:8-14 omombeʼu porã moõitépa opytarakaʼe: heʼi oĩha kuarahy resẽ gotyo peteĩ lugár héravape Edén, ha ijerére oĩha cuatro ysyry. Oñemombeʼu káda rrío réra ha moõ gotyopa osyry. Heta tiémporema umi iñarandúva ojoka iñakã ko téysto heʼívare, jahecha ndotopavéipa peteĩ mbaʼe ohechaukáva moõitépa oĩrakaʼe pe hardín de Edén. Péro mbaʼevetépe nog̃uahẽi hikuái, oikeve guei peteĩ javorái kuápe ikatuʼỹvagui osẽ. Heʼisépa upéva la Biblia ijapuha oñeʼẽvo Edén rehe ha umi ysyry oĩvaʼekuére upépe?

Nahániri, ñanemanduʼavaʼerã ohasamaha 6.000 áño rupi koʼã mbaʼe oiko hague ha oiméne pe lugár tuicháma okambia. Moisés ohaírõ guare ko istória ohasamavaʼekue voi 2.500 áño rupi, oiméne haʼe oikuaa koʼã mbaʼe oikovaʼekue oñemombeʼu rupi chupe térã oĩgui umi kuatiañeʼẽme ojehaíva upe tiémpope. Upéicha jahecha Moisés ohaírõ guare ohasáma hague heta tiémpo. Ha upérõ guare oiméne tuicháma okambia umi lugár ha ko yvy voi. Mbaʼérepa jaʼe upéva? Ñane planéta ningo mbeguekatúpe okambia ohóvo oĩ rupi yvyryrýi, ha ama guasu. Pe lugár Edén oĩ haguépe oiko jepi heta yvyryrýi tuichaitereíva. Avei ñanemanduʼavaʼerã Ñandejára ombou hague pe dilúvio Noé tiémpope ha oiméne upéva tuicha okambiáraʼe ko yvy. *

La Bíbliape oñeñeʼẽvo pe hardín rehe omombeʼu oĩ hague ijerére cuatro rrío,  ha mokõi umíva apytégui koʼag̃aite peve oĩ gueteri, pe rrío Éufrates ha Tigris térã Hidequel. Ha oĩ párte koʼã rrío osyryha ojoypyetépe. La Biblia omombeʼu avei mbaʼe lugár rupípa osyry ha mbaʼe mbaʼépa oĩ umírupi. Katuete umi Israelgua oikuaa porã vaʼekue umi lugár, ñanemanduʼavaʼerã chupekuéra g̃uarã voi ojehai hague ko istória.

Ñapensamína avei ko mbaʼére: oñemombeʼu jave káso térã kuénto, noñemombeʼúi opa mbaʼe oiko hagueichaite, ndojeʼéi moõpa ni arakaʼépa oiko. Kóicha oñepyrũ jepi: “Oĩ ndaje rakaʼe, mombyry koʼágui...”. Péro la Bíbliape oñeñeʼẽ jave hardín de Edén rehe oñemombeʼu mbaʼéichapa héra umi lugár ha arakaʼépa oiko umi mbaʼe, oñemombeʼuháicha jepi peteĩ istória añetehápe oikovaʼekue.

2. Mbaʼéicha piko Ñandejára ojapóraʼe Adánpe yvýgui ha Évape katu Adán kostíllagui?

Umi sientífiko ohechakuaa ñande retépe oĩha heta eleménto orekóva ko yvy. Pór ehémplo hidrógeno, oxígeno ha carbono. Mávapa ombojeheʼa koʼã mbaʼe oiko hag̃ua chugui peteĩ yvypóra?

Heta sientífiko heʼi opa mbaʼe oiko hague ijehegui reínte. Heʼi hikuái oñepyrũ hague peteĩ sélulagui, ha upe sélula mbeguekatúpe okambia hague ohóvo oiko peve chugui peteĩ mymba térã yvypóra. Péro, añete piko upéva? Haʼekuéra jepe ndaikatúi ohechauka mbaʼéichapa opa mbaʼe oiko ijehegui rei. Upéva rangue ñamañaha gotyo jahechakuaa oĩ hague peteĩ Apohare iñaranduetereíva (Romanos 1:20). *

Ñamoĩ chupe rehenduha vevyimi peteĩ musikapu igustoitereíva, térã rehechahahína peteĩ kuádro iporãitereíva, ỹrõ katu rehecha mbaʼéichapa ombaʼapo peteĩ aparáto pyahu osẽvaʼekue. Ndépa eréta koʼã mbaʼe ijehegui reínte oiko hague? Nahániri, ajépa. Ha ñapensa porãramo ni peteĩ mbaʼe yvypóra ojapovaʼekue ndaikatúi ñambojoja ñande retére. Mbaʼéicha piko upéicharõ jaʼéta ndajaguerekoiha peteĩ apohare? Génesis kuatiañeʼẽme oñemyesakã voi Ñandejára ojapo hague yvyporakuérape  añoite ijoguaháramo (Génesis 1:26). Upévare oĩ heta yvypóra ivaléva ha ojapokuaáva heta mbaʼe iporãitereíva. Ñapensamína: ñande jajapokuaáramo heta mbaʼe, mbaʼére piko jahecharamóta térã ndajagueroviamoʼãi Ñandejára ñandeapo hague yvýguinte?

Ha mbaʼérepa jagueroviakuaa Ñandejára ojapo hague Évape Adán kostíllagui? Ñandejárape g̃uarã oiméne upéva ndahasyietéraʼe. * Ojapóvo upéicha Jehová ohechaukase Eva haʼeha Adán kostílla pehẽngue. Ñandejára oipota haʼekuéra omenda, ojoayhu ha upéicha ‘oiko mokõivégui peteĩnte’ (Génesis 2:24). Haʼe ojapo kuimbaʼe ha kuñáme ojoayhu, oñopytyvõ ha oñangareko hag̃ua ojuehe. Ajépa iñarandu ha imbaʼeporãite ñande Apohare!

Avei heta sientífiko ostudiáva pe ADN rehe heʼi iñepyrũme ikatu hague oĩ peteĩ kuimbaʼe ha peteĩ kuña, ha chuguikuéra ouha opavave yvypóra. Amo ipahápe ñapensa porãramo, mbaʼére piko ndajagueroviamoʼãi Génesis kuatiañeʼẽme heʼíva?

3. Mbaʼéicha piko peteĩ yvyramáta ikatu oikuaauka ñandéve iporãva ha ivaíva ha ótro katu ñanemoingove?

Ñepyrũrã jaikuaavaʼerã la Biblia ndeʼiriha koʼã mokõi yvyramáta oreko hague podér, Jehová omoĩ koʼã yvyramáta orrepresenta hag̃ua peteĩ mbaʼe.

Ñande ningo pyʼỹi jajapo avei upéicha. Pór ehémplo peteĩ mboʼehára heʼi jepi iñalumnokuérape orrespetavaʼerãha pe vandéra, péro añetehápe, mbaʼépa heʼise upéva? Ndahaʼéi pe téla reínte omombaʼétava hikuái, jaikuaa porã ningo pe vandéra orrepresentaha peteĩ tetãme.

Mbaʼépa orrepresenta upéicharõ umi mokõi yvyramáta oĩvaʼekue hardín de Edénpe? Hetaiterei mbaʼéma ojeʼe ko mbaʼére, upéicharõ jepe ndahasyiete jaikuaa mbaʼépa orrepresenta ha mbaʼérepa iñimportánte ñandéve g̃uarã. Pe yvyramáta oikuaaukáva iporãva ha ivaíva ohechauka Ñandejára añoite ikatuha odesidi mbaʼépa oĩ porã ha  mbaʼépa oĩ vai (Jeremías 10:23). Upévare, Jehovápe g̃uarã ivaieterei Adán ha Eva ojapovaʼekue. Ha pe yvyramáta oporomoingovéva orrepresenta jeikove opaveʼỹva, peteĩ jopói Ñandejára añoite ikatúva omeʼẽ (Romanos 6:23).

4. Mbaʼéicha piko peteĩ mbói oñeʼẽraʼe Évape?

Ikatu hasy ñantende hag̃ua Génesis kuatiañeʼẽ heʼíva ko pártepe. Péro jahecháramo mbaʼépa heʼive la Biblia hesakãta ñandéve mbeguekatúpe.

Mbaʼéicha rupípa oñeʼẽraʼe pe mbói? Ñepyrũrã ñanemanduʼavaʼerã umi isrraelíta oikuaa porãha mávapa upe oñeʼẽvaʼekue pe mbói rupive. Mbaʼérepa jaʼe upéva? Moisés voi ohaivaʼekue Ñandejára ombou hague peteĩ ánhel ha upéicha rupi Balaam rymba vúrro oñeʼẽvaʼekue upérõ (Números 22:26-31; 2 Pedro 2:15, 16).

Avei umi isrraelíta oikuaa porã umi ánhel aña térã demónio ipoderosoha. Pór ehémplo Moisés ohechavaʼekue mbaʼéichapa umi saserdóte Egiptoygua ojapo yvyra pukúgui peteĩ mbói. Mávapa omeʼẽ chupekuéra podér? Katuete oiméne umi demónio raʼe (Éxodo 7:8-12).

Ipahápe ñanemanduʼavaʼerã avei umi isrraelíta oreko hague Job kuatiañeʼẽ, oiméne Moisés ohairakaʼe upéva. Ko kuatiañeʼẽ omboʼe chupekuéra mbaʼéichapa Satanás opuʼã Ñandejárare ha otaky yvyporakuérare (Job 1:6-11; 2:4, 5). Opa koʼã mbaʼére umi isrraelíta oikuaa porã Satanás oiporu hague pe mbóipe ombotavy hag̃ua Évape.

Oĩ hetave mbaʼe ohechaukáva Satanás ojevale hague pe mbóire ijapu hag̃ua Évape, pór ehémplo Jesús voi heʼivaʼekue Satanás haʼeha ‘japu ruvicha’ (Juan 8:44). Haʼe oñepyrũvaʼekue ijapu heʼírõ guare Adán ha Eva ‘nomanomoʼãiha’ hoʼúramo pe yva (Génesis 3:4). Ha koʼýte jahechakuaa upéva Jesús heʼírõ guare apóstol Juánpe, Satanás haʼeha pe ‘mbói ypykue’ (Revelación [Apocalipsis] 1:1, 12:9).

Ñapensamína, koʼág̃a rupi oĩ heta artísta omoĩva muñéko ipóre ha ojapo oñeʼẽramoguáicha upe muñéko. Upéicharõ, mbaʼére piko hasýta peteĩ ánhelpe oiporu peteĩ mbóipe oñeʼẽ hag̃ua?

Añetehápe ikatu jaguerovia

Ñambohovái rire koʼã porandu, ajépa ikatu jaʼe Génesis kuatiañeʼẽ heʼíva añetehápe oiko hague. Jahecháma ningo heta mbaʼe ohechauka porãva upéva. Péro jahechavemína ambue mbaʼe.

La Biblia heʼi Jesucristo haʼeha ‘testígo jeroviapy ha añetetéva’ (Revelación 3:14).  Haʼe ningo perfékto, upévare arakaʼeve ndaijapúiva ha omombeʼu opa mbaʼe oiko hagueichaite. Ou mboyve ko yvy ape ári, ha ko yvy ojejapo mboyve jepe, haʼe oikomavaʼekue yvágape Itúva Jehová ndive (Juan 17:5). Jesús oĩmavaʼekue yvyporakuéra ojejapo mboyve, upévare ikatu heʼi porã ñandéve mbaʼépa oikovaʼekue iñepyrũme. Mbaʼépa haʼe heʼivaʼekue hardín de Edén rehe?

Jesús imanduʼa Ñandejára heʼivaʼekuére omomendárõ guare Adán ha Évape, upéicha ohechauka haʼekuéra añetehápe oiko hague (Mateo 19:3-6). Ñapensáramo Génesis kuatiañeʼẽme heʼíva peteĩ kuénto reinteha, jaʼehína Jesús ijapuha. Péro tuichaiterei jajavýta ñapensáramo upéicha, jaʼéma haguéicha haʼe yvága guive ohechapaitékuri pe oikovaʼekue.

Ñande ndajagueroviáiramo Génesis omombeʼúva, ndaikatumoʼãi jajerovia añete Jesús rehe. Ndaikatumoʼãi avei ñantende porã la Biblia omboʼéva ni umi promésa Ñandejára ojapóva. Jahechamína mbaʼérepa.

[Nóta]