Matuod Gid Bala ang Hardin sang Eden?

BAL-AN mo bala ang istorya parte kanday Adan kag Eva kag parte sa hardin sang Eden? Halos tanan nga tawo kabalo sini. Mabasa mo ini sa Genesis 1:26–3:24. Ari ang sumaryo sini nga istorya:

Ginhimo ni Jehova nga Dios * ang tawo halin sa yab-ok. Ginngalanan niya sia nga Adan kag ginpaistar sa isa ka hardin sa lugar nga ginatawag Eden. Ang Dios mismo ang naghimo sini nga hardin. Bastante ini sa tubig kag puno sing matahom kag nagapamunga nga mga kahoy. Sa tunga sini ara ang “kahoy sang pagkilala sang maayo kag malaut.” Gindilian sang Dios ang mga tawo nga kaunon ang bunga sini, kag ang magsupak mapatay. Ginhimuan man ni Jehova sing kaupod si Adan halin sa isa niya ka gusok—ang babayi nga si Eva. Ginsugo sila sang Dios nga atipanon ang hardin, magbuad, kag magtugob sang duta.

Sang nagaisahanon si Eva, gin-istorya sia sang man-ug kag ginsulay nga kaunon ang ginadilian nga bunga. Suno sa man-ug, nagbutig ang Dios kay Eva kag may ginatago ini nga maayo nga butang kay Eva nga magahimo sa iya  nga pareho sa Dios. Nagpati sia kag ginkaon ang bunga. Sang ulihi, nagkaon man si Adan. Ginsentensiahan ni Jehova si Adan, si Eva, kag ang man-ug. Sang ginpagua ang mag-asawa sa hardin, ginpabantayan sa mga anghel ang alagyan pasulod.

Sang una, ginatinguhaan gid sang mga iskolar, mga intelihente, kag mga istoryador nga pamatud-an ang mga hitabo sa tulun-an sang Genesis sa Biblia. Pero subong, mas madamo ang nagaduhaduha sa ginasiling sini parte kanday Adan kag Eva kag parte sa hardin sang Eden. Pero may basihan bala sila? Binagbinagon naton ang apat ka isyu.

1. Matuod bala nga lugar ang hardin sang Eden?

Ngaa ginaduhaduhaan ini? Mahimo nga bangod sa pilosopiya. Sa sulod sang ginatos ka tuig, ginhaumhaum sang mga teologo nga ang hardin nga ginhimo sang Dios ara gihapon. Pero, naimpluwensiahan ang simbahan sang ginasiling sang Griego nga mga pilosopo pareho nanday Plato kag Aristotle, nga wala sing butang nga perpekto sa duta kundi sa langit lang. Gani suno sa mga teologo, ang orihinal nga Paraiso dapat malapit sa langit. * Siling pa sang iban, ang hardin ara sa putukputukan sang tama kataas nga bukid nga indi malab-ot sang makasasala nga duta; ukon ara sa North Pole ukon South Pole, kag puede man nga ara sa bulan ukon malapit sa sini. Gani, ang Eden daw imahinasyon na lang. Para sa iban nga mga iskolar subong, wala sing amo sini nga lugar.

Pero, indi amo sini ang ginasugid sang Biblia parte sa hardin. Sa Genesis 2:8-14, mabasa ang pila ka detalye parte sini nga lugar. Ara ini sa sidlangan, sa lugar nga ginatawag Eden. Ang tubig diri nagahalin sa isa ka suba nga amo ang puno sang apat pa gid ka suba. Ara man ang ngalan sining apat ka suba kag kon diin ini nagaagi. Ini nga mga detalye nagpalibog sa mga iskolar. Gintun-an sang madamo sa ila ini nga mga bersikulo para mabal-an kon diin na subong ini nga lugar. Pero, nagresulta ini sa sarisari nga opinyon. Buot bala silingon, ang Eden, kag ang hardin kag ang mga suba sini, indi matuod ukon sugidsugid lang?

Binagbinaga: Ang mga hitabo parte sa hardin sang Eden mga 6,000 ka tuig na ang nagligad. Mahimo nga ginsulat ini ni Moises base sa mga istorya nga nabatian niya ukon sa mga dokumento nga ara sadto. Pero sang ginsulat ini ni Moises, kasaysayan na lang ang parte sa Eden kay mga 2,500 ka tuig na ini nga natabo. Posible bala nga magbag-o ang mga lugar pareho sang mga suba pagligad sang tuman kalawig nga panahon? Ang duta padayon nga nagabag-o. Sa lugar nga mahimo ginhamtangan sang Eden, pirme may linog. Diri nagakatabo ang mga 17 porsiento sang pinakamabaskog nga mga linog sa kalibutan. Kinaandan na nga nagabag-o ang porma sang duta sa sini nga mga lugar. Isa pa, wala sing may nakahibalo kon bala ginbag-o sang Anaw sang panahon ni Noe ang porma sang duta. *

 Pero may pila ka kamatuoran nga nabal-an naton: Suno sa Genesis, ang hardin matuod nga lugar. Ang duha sa apat ka suba nga ginsambit sini—ang Eufrates kag ang Tigris, ukon Hidekel—ara pa subong, kag ang mga ginahalinan sini nagalapitay lang. Ginsambit man ang mga lugar nga ginaagyan sining mga suba kag ang duna nga mga manggad nga makita sa sini nga mga lugar. Ini nga mga detalye pamilyar gid sa mga Israelinhon sadto nga amo ang una nga nakabasa sini.

Amo bala sini ang mga sugidsugid kag mga uluistorya? Wala bala ini nagasugid sang mga detalye nga puede mausisa? Ang mga uluistorya pirme nagaumpisa sa: “Sang una nga panahon, sa isa ka malayo nga lugar.” Pero ang kasaysayan, pareho sang rekord parte sa Eden, nagasambit sang importante nga mga detalye.

2. Mapatihan bala nga ginhimo sang Dios si Adan halin sa yab-ok kag si Eva halin sa gusok ni Adan?

Napamatud-an sang siensia nga ang lawas sang tawo ginahuman sang mga elemento pareho sang hydrogen, oxygen, kag karbon, nga ara tanan sa duta. Pero, paano nangin buhi nga tinuga ini nga mga elemento?

Suno sa madamo nga sientipiko, ang kabuhi amat-amat lang nga nagluntad halin sa pinakasimple pakadto sa pinakakomplikado sa sulod sang minilyon ka tuig. Pero sala ang termino nga “simple” kay ang tanan nga buhi nga butang, pati ang isa ka selula nga organismo nga makita lang sa mikroskopyo, tuman ka komplikado. Wala sing ebidensia nga ang bisan ano nga sahi sang kabuhi natabuan lang. Sa baylo, ang tanan nga buhi nga butang pamatuod nga gindesinyo ini sang isa nga mas maalam sa aton. *—Roma 1:20.

Kon makabati ka sing matahom nga musika, makakita sing matahom nga painting, ukon moderno nga mga butang, iinsister mo gid bala nga wala sing may naghimo sini? Siempre indi! Pero ini tanan indi makatupong sa kakomplikado, katahom, kag kapinasahi sang desinyo sang lawas sang tawo. Paano kita makasiling nga wala ini sing Manunuga? Isa pa, ginapaathag sang Genesis nga sa tanan nga sahi sang kabuhi sa duta, ang tawo lamang ang ginhimo sa dagway sang Dios. (Genesis 1:26) Gani, pareho sa Dios, ang tawo lamang ang may ikasarang sa paghimo sang mga butang. Amo nga makahimo sila sing matahom nga  musika, art, kag mga gadyet. Matingala pa bala kita kon matuga sang Dios ang mga butang nga indi naton mahimo?

Mabudlayan bala sia maghimo sing babayi halin sa gusok sang lalaki? * Mahimo man ini sang Dios sa iban nga paagi, pero ang iya paagi sa paghimo sa babayi may kahulugan. Gintuyo niya nga mag-asawahay ang lalaki kag babayi, magbakod ang ila relasyon, kag “mangin-isa sila ka unud.” (Genesis 2:24) Indi bala nga ang pagbuligay sang lalaki kag babayi kag ang ila mabakod kag makalilipay nga relasyon, ebidensia nga may maalam kag mahigugmaon nga Manunuga?

Nagsiling man ang mga sientipiko nga ang tanan nga tawo mahimo naghalin sa isa lang ka lalaki kag isa ka babayi. Gani, mabudlay bala patihan ang ginasiling sang Genesis?

3. Uluistorya lang bala ang kahoy sang pagkilala kag ang kahoy sang kabuhi?

Wala ginatudlo sang Genesis nga pinasahi ukon may gahom ini nga mga kahoy. Sa baylo, mga kahoy lang ini nga ginhatagan ni Jehova sing simbuliko nga kahulugan.

Indi bala nga kon kaisa ginahimo man ini sang mga tawo? Halimbawa, ang isa ka hukom mahimo magpaandam batok sa contempt of court ukon indi pagtahod sa korte. Pero indi mga muwebles, kagamitan, ukon dingding sang korte ang dapat tahuron kundi ang hustisya nga ginarepresentar sang korte. Madamo man nga manuggahom ang nagagamit sang setro ukon korona bilang simbulo sang ila awtoridad.

Kon amo, ano ang kahulugan sang duha ka kahoy? Madamo sing teoriya parte sa sini. Ang sabat simple lang, pero may kahulugan. Ang kahoy sang pagkilala sang maayo kag malaut nagarepresentar sa kinamatarong nga iya lamang sang Dios—ang magbuot kon ano ang maayo kag malain. (Jeremias 10:23) Gani, sala gid nga mangawat sa sini nga kahoy! Ang kahoy sang kabuhi naman, nagarepresentar sa regalo nga mahatag lamang sang Dios—ang kabuhi nga walay katapusan.—Roma 6:23.

4. Isa lang bala ka karakter sa sugilanon ang man-ug nga nagahambal?

Daw makalilibog gid man ini nga bahin sang istorya sa Genesis, labi na gid kon indi naton  pagbasahon ang bilog nga Biblia. Pero amat-amat ini nga ginpaathag sang Biblia.

Sin-o ukon ano ang nagpahambal sa man-ug? Nahibaluan sang mga Israelinhon sang una ang iban nga paathag parte sa papel sang man-ug. Halimbawa, bal-an nila nga bisan indi makahambal ang mga sapat, puede ini mapahambal sang isa ka espiritu nga persona. Ginsulat man ni Moises ang natabo kay Balaam sang nagpadala ang Dios sing anghel para makahambal ang asno ni Balaam.—Numeros 22:26-31; 2 Pedro 2:15, 16.

Makahimo bala sing milagro ang mga espiritu, pati ang mga espiritu nga kaaway sang Dios? Nakita ni Moises nga nahimo man sang madyikero nga mga saserdote sang Egipto ang pila ka milagro sang Dios, pareho sang baston nga nangin man-ug. Ang pareho sini nga gahom mahimo lamang sang espiritu nga mga kaaway sang Dios.—Exodo 7:8-12.

Si Moises man ang gingiyahan sang Dios nga magsulat sang tulun-an sang Job. Madamo ang gintudlo sini parte sa panguna nga kaaway sang Dios, nga si Satanas, nga naghangkat sang katutom sang tanan nga alagad ni Jehova. (Job 1:6-11; 2:4, 5) Naintiendihan bala sang mga Israelinhon sang una nga si Satanas ang nagpahambal sa man-ug sa Eden, para dayaan si Eva nga maglapas sa Dios? Posible gid.

Si Satanas bala ang nagpahambal sa man-ug? Sang ulihi, nagsiling si Jesus nga “butigon [si Satanas] kag amay sang kabutigan.” (Juan 8:44) Indi bala nga bilang “amay sang kabutigan” sia gid ang una nga nagbinutig? Ang una nga kabutigan amo ang ginhambal sang man-ug kay Eva. Nagsiling ini nga indi matuod ang paandam sang Dios nga mapatay ang magkaon sang ginadilian nga bunga. Ang man-ug nagsiling: “Dili kamo mapatay nga totoo.” (Genesis 3:4) Nahibaluan gid ni Jesus nga gingamit lang ni Satanas ang man-ug. Ang Bugna nga ginhatag ni Jesus kay apostol Juan maathag gid nga nagtawag kay Satanas bilang “orihinal nga man-ug.”—Bugna 1:1; 12:9.

Mabudlay bala patihan nga mapahambal sang isa ka gamhanan nga espiritu ang man-ug? Indi, kay bisan gani ang mga tawo nga indi gamhanan pareho sa mga espiritu, makahimo sang mga trick kag mga special effect.

Ang Pinakamabakod nga Ebidensia

Indi bala nga ang mga pangduhaduha sa ginasiling sang Genesis wala sing basihan? Pero mabakod ang ebidensia nga natabo gid ini sang una.

Halimbawa, si Jesucristo gintawag nga “matutom kag matuod nga saksi.” (Bugna 3:14) Perpekto sia, gani wala gid sia nagabutig, kag wala gid niya ginapatiko ang kamatuoran. Isa pa, suno sa iya, madugay na sia nga nagkabuhi antes pa sia nangin tawo sa duta. Nagkabuhi sia upod sa iya Amay nga si Jehova “sang wala pa ang kalibutan.” (Juan 17:5) Gani ara na sia sang gintuga ang kabuhi sa duta. Ano  ang testimonya sining pinakamasaligan nga saksi?

Ginpakita ni Jesus nga matuod nga mga tawo sanday Adan kag Eva. Ginsambit niya ang ila pag-asawahay sang ginpaathag niya ang kasuguan ni Jehova nga isa lang dapat ang asawa. (Mateo 19:3-6) Kon indi sila matuod kag ang hardin nga ila gin-istaran sugidsugid lang, masiling nga butigon si Jesus ukon nadayaan sia. Pero indi amo sini si Jesus! Nagkabuhi sia sa langit kag nakita niya ang natabo sa hardin. May mas mabakod pa bala nga ebidensia sa sini?

Kon indi naton pagpatihan ang ginasiling sang Genesis, magaluya ang aton pagtuo kay Jesus. Indi man naton maintiendihan ang pila sa panguna nga mga panudlo sang Biblia kag ang makalilipay nga mga promisa sini. Binagbinagon naton kon ngaa.

[Mga Footnote]