Skip to content

Skip to table of contents

Eden Umana Ia Noho Momokani, a?

Eden Umana Ia Noho Momokani, a?

Eden Umana Ia Noho Momokani, a?

Amu, Heva bona Eden umana edia sivarai oi diba, a? Tanobada hegegemadai taunimanima momo be unai sivarai idia diba. Oi ura unai sivarai oi duahia, a? Genese 1:26–3:​24 ai do oi davaria. Ena hereva badadia be inai:

Iehova Dirava * ese tano ena kahu amo tau ta ia karaia, ena ladana ia henia, Adamu, bona uma ta, ladana Eden, lalonai ia atoa. Dirava sibona ese unai uma ia karaia. Ranu bada be unuseniai ia aru lao bona huahua idia atoa au mai hairaidia be momo. Uma huanai be “namo bona dika dibaia auna” ia noho. Dirava ese taravatu ia atoa, taunimanima be unai au ena huahua do idia ania lasi, ia gwau bema idia kamonai lasi do idia mase. Daudau lasi murinai, Iehova ese Adamu ena durua hahine—Heva ia karaia​—Adamu ena ruduna turiana amo ia karaia. Dirava ese idia dekenai uma naria ena gaukara ia henia bona idia ia hamaoroa natudia idia havaraia, do idia momo bona tanobada idia hahonua.

Heva be sibona ia noho neganai, gaigai ta ese ia hereva henia bona ia tohoa taravatua au ena huahua ia ania totona, ia gwau Dirava be ia koikoi bona gau namona ta be ia amo ia hunia, unai gauna dainai dirava bamona do ia lao. Gaigai ena hereva ia abia dae bona taravatua au ena huahua ia ania. Gabeai, Adamu danu be Heva ia badinaia, Dirava ia gwau-edeede henia. Unai dainai Iehova ese Adamu, Heva bona gaigai dekenai hahemaoro herevadia ia gwauraia. Gabeai Paradaiso uma murimuriai idia ia atodia, bona aneru ese vareai dalana idia koua.

Diba bada taudia bona histori torea taudia momo idia gwau Baibel bukana Genese ai idia noho herevadia be momokani bona histori ese unai idia hahedinaraia. Hari, momo be unai hereva idia daradaralaia. To dahaka dainai Genese bukana, Adamu, Heva bona Eden umana ena sivarai dekenai idia daradara? Mani momo idia daradaralaia gaudia 4 ita itaia.

1. Eden umana be gabu korikorina, a?

Dahaka dainai inai hereva dekenai idia daradara? Reana, taunimanima edia lalohadai dainai. Lagani handred momo lalonai, tomadiho idia stadilaia taudia idia laloa Dirava ena uma be gabu ta dekenai ia do noho. To, kerisendom tomadiho ese Grik aonega taudia Plato bona Aristotle edia hereva idia abia dae, idia gwau tanobada dekenai gau ta ia goeva lasi. Guba sibona be ia goeva. Unai dainai, tomadiho stadilaia taudia idia laloa toana be Paradaiso be guba kahirakahira ai. . * Haida idia gwau unai uma be ororo badana ataiai momokani ai ia noho, tanobada dikana amo ia daudau; ma haida idia laloa ia be Not Pol eiava Saut Pol dekenai ia noho; bona haida idia gwau ia be hua dekenai eiava hua kahirakahira ia noho. Unai dainai Eden be gori sivarai ta idia gwauraia herevana dekenai ita hoa lasi. Hari diba bada taudia haida danu idia gwau Eden be gabu korikori lasi, bona unai bamona gabu ia noho lasi.

To, Baibel ese uma gabu totona unai bamona ia gwauraia lasi. Genese 2:​8-​14 ai, uma gabu dekenai diba haida ita abia. Eden be ist kahana ai ia noho. Sinavai 4 amo ena ranu be unuseniai ia aru lao. Unai sinavai 4 edia ladana ia noho, bona ena ranu idia aru lao gabudia ia gwauraia danu. Diba bada taudia be nega daudau lalonai idia ura unai idia lalopararalaia, bona Baibel ai hereva ma haida idia tahua, unai gabu idia davaria totona. To, lalohadai idauidau idia abia. Unai ena anina be Eden uma, bona ena sinavai edia sivarai be koikoi eiava ia be gori sivaraidia, a?

Mani inai oi laloa: Eden umana dekenai idia vara gaudia be lagani 6,000 bamona gunanai idia vara. Tahua gaukara idia hahediaraia Mose ese unai sivarai ia torea bona reana ia be sivarai gunadia eiava idia noho toretoredia ia gaukaralaia. To, Mose be lagani 2,500 bamona murinai idia vara vadaeni gaudia edia sivarai ia torea. Eden ena sivarai be histori gunana. To, lagani handred momo lalonai sinavai ena ranu ia aru dalana be ia idau eiava? Tano ia marere dainai ena toana be ia idau ia lao noho. Reana Eden ia noho gabuna dekenai tano mareremarere momo ia vara—tanobada ibounai ena tano mareremarere badadia amo 17 pesen be Eden uma ia noho gauna dekenia ia vara. Unai bamona gabudia ai nega momo tano ena noho dalana ia idau. Unai sibona lasi, reana Noa ena negai ia vara Abata ese tano ena toana ia haidaua bona unai ia vara dalana ita diba lasi. *

To, ita dibaia hereva haida be inai: Genese bukana ese ia gwauraia uma be gabu korikorina. Danu Genese bukana ese ia herevalaia sinavai 4 amo rua—Euperate bona Taigarisi, eiava Hidekele—be hari idia noho, edia ranu ia hamatamaia gabudia be ia kahirakahira. Genese bukana ese unai sinavai idia aru lao gabudia edia ladadia bona unuseniai ranu ia lao ena badina ia gwauraia danu. Idau negai Israela taudia ese inai sivarai idia duahia bona inai rekodi bona idia gwauraia dalana be mai anina bada.

Sene bona gori sivaraidia be unai bamona idia gwauraia, a? Eiava mai ura ida hereva korikori o hereva haida idia kokia, a? Nega momo gori sivaraidia be inai bamona idia hamatamaia “Nega ta, gabu daudau dekenai.” To histori be idau ia be sivarai korikoridia idia gwauraia, Eden ena sivarai hegeregerena.

2. Dirava ese tano ena kahu amo Adamu ia karaia bona Heva be Adamu ena ruduna turiana amo ia karaia herevana be momokani, a?

Hari saiens taudia ese taunimanima edia tauanina lalonai idia noho gaudia—hegeregere hydrogen, oxygen, bona carbon​—be tano ena kahu amo. To, edena bamona unai gaudia idia noho taunimanima edia tauanina lalonai?

Saiens taudia momo edia lalohadai be mauri ia vara kava, idia gwau ia be gau maragidia amo ia matamaia, to lagani milioni ia hanaia lalonai, metairametaira unai gau maragidia edia kahana idauidau idia hedinarai matamaia. To, unai hereva ese mauri gaudia ibounai ia gwauraia hedinarai lasi—microscopic single-celled organisms danu—edia kahana idauidau be hoa dalana ia vara. Mauri ia vara kava ia hamomokani gauna ta ia noho lasi. To, mauri gaudia idauidau amo ita itaia, ita ia hereaia aonega bada tauna ese gau ibounai ia karaia. *Roma 1:​20.

Bema oi be symphony orchestra namona ta oi kamonai eiava laulau ta mai hairaina oi itaia eiava teknoloji amo idia karaia gaudia dekenai oi hoa, bona idia gwau ta ese ia karaia lasi to unai gaudia idia vara kava, do oi abia dae, a? Lasi ani! To taunimanima edia tauanina ena toana, hairai bona design, ese unai ibounai ia hereaia. Edena bamona haida idia gwau ia vara kava? Danu, Genese bukana ese ia hahedinaraia tanobada ai idia mauri gaudia ibounai amo taunimanima sibona be Dirava ese ena toana hegeregerena ia karaia. (Genese 1:​26) Unai dainai, Dirava ena ura ita ese iseda imana amo gau namodia ita karaia hegeregere miusiki namo herea, laulau mai hairaidia idia torea bona teknoloji amo gau namodia idia karaia. To, ita abia dae momokani Dirava be ita ia hereaia bona ia be havaraia tauna hereadaena ani?

Danu tau ena ruduna turia amo hahine ia karaia dalana be ita lalopararalaia ia auka, a? * Dirava be gau ma haida ia gaukaralaia diba, to hahine ia karaia dalana be mai anina bada. Ia ura tau bona hahine idia headava bona idia huanai tura heheni karana ia noho, “tauanina tamona” bamona. (Genese 2:​24) Unai dala amo tau bona hahine be idia heduru heheni bona hebamo namonamo diba, unai ese aonega bona lalokau Havaraia Tauna ia hahedinaraia namo herea ani?

Danu, genetics o sel idia stadilaia taudia idia abia dae taunimanima ibounai be tau bona hahine tamona amo idia vara. Unai dainai, ita abia dae Genese bukana ena hereva be momokani.

3. Namo bona dika dibaia auna bona mauri auna be gori sivaraina, a?

Genese bukana ese ia hahedinaraia unai au dekenai siahu ta ia noho lasi. To, Iehova ese unai au korikorina ia atoa ena badina be mai anina bada gauna ia laulaulaia totona.

Nega haida taunimanima be gau ta hahedinaraia totona unai bamona haheitalaia idia gaukaralaia, ani? Hegeregere, diadi ta be kota ai kerere ia karaia tauna do ia hamaoroa namona be kota ia matauraia. Anina be kota ruma lalonai idia noho helai gaudia, haba, do ia matauraia, a? Lasi. Diadi ena hereva ena anina be kota ai hahemaoro idia karaia taudia ia matauraia. King eiava kwini danu be laulau dalanai edia itotohi eiava edia korona idia gaukaralaia lohia siahuna hahedinaraia totona.

Unai dainai hari au rua ese dahaka idia laulaulaia? Lalohadai idauidau idia hedinarai. To, haere be auka lasi, to mai anina bada. Namo bona dika dibaia auna be Dirava ena maoro—dahaka be ia namo bona dika be ia sibona ese ia gwauraia diba. (Ieremia 10:23) Unai dainai au ena huahua idia abia neganai idia henaohenao, ani? To, mauri auna ese ia laulaulaia harihari gauna be, Dirava sibona ese ia henia—mauri hanaihanai.—Roma 6:​23.

4. Gaigai ta ia hereva karana be gori sivaraina.

Genese bukana ai, gaigai ta ia hereva hereva ita daradaralaia diba bema Baibel ena hereva ma haida ita duahia lasi. To, Baibel ese metairametaira unai sivarai ia hahedinaraia goevagoeva.

Daika ese dala ia karaia gaigai ia herevahereva bamona? Idau negai Israela taudia be sivarai haida idia diba unai dainai gaigai ena sivarai idia lalopararalaia. Hegeregere, idia diba animal idia hereva diba lasi, to aneru ese animal ia gaukaralaia diba ia hereva totona. Mose ese Balama ena sivarai ia torea danu; Dirava ese aneru ia siaia Balama ena doniki ena uduna ia kehoa bena tau ta bamona ia hereva.—Numera 22:26-​31; 2 Petero 2:​15, 16.

Dirava idia inai henia anerudia, be hoa karadia idia karaia diba, a? Mose be Aigupito ia noho neganai, ia ese Dirava ena hoa karadia idia tohotohoa meamea taudia edia hoa karadia ia itaia, itotohi be gaigai ai idia halaoa. Unai bamona hoa karana ena siahu be Dirava idia inai henia aneru ese idia karaia.—Esodo 7:​8-​12.

Danu Mose be Dirava ena siahu amo Iobu bukana ia torea. Unai buka ese Dirava ena inai tauna badana, Satani, ia herevalaia momo. Satani ese mai koikoi ida Iehova ena hesiai taudia edia badinaia karana ia tohoa. (Iobu 1:​6-​11; 2:​4, 5) Oi laloa Israela taudia idia laloparara Eden dekenai Satani ese gaigai ia gaukaralaia Heva ia hereva henia bona ia koia Dirava badinaia karana ia rakatania totona, a? Toana be unai bamona ia vara.

Satani be gaigai amo hereva koikoi ia gwauraia, a? Iesu ese gabeai, Satani ia gwauraia “koikoi tauna bona koikoi ena tamana.” (Ioane 8:​44) “Koikoi ena tamana” ena anina be ia be koikoi ginigunana ia gwauraia tauna, ani? Unai koikoi herevadia ginigunana be gaigai ese Heva dekenai ia gwauraia. Dirava ia gwau bema au ena huahua idia ania do idia mase, to gaigai ia gwau: “Lasi, do umui mase lasi.” (Genese 3:4) Oibe, Iesu ia diba Satani ese gaigai ia gaukaralaia. Iesu amo, Ioane be ia gwauraia herevadia ese unai ia hahedinaraia, ia gwau Satani be “idaunegai gaigaina.”—Apokalupo 1:​1; 12:9.

Unai dainai, aneru mai siahuna ese gaigai ia gaukaralaia ia herevahereva totona ita abia dae diba, a? Hari TV progam ai, taunimanima ese special effects idia gaukaralaia bona momo idia laloa unai be momokani.

Hamomokania Gauna Badana

Genese bukana ena sivarai ita abia dae diba, ani? Hamomokania gaudia ese idia hahedinaraia Genese bukana ia gwauraia sivaraina be histori momokani.

Hegeregere, Iesu Keriso idia gwauraia “kamonai bona hereva hamomokania tauna korikorina.” (Apokalupo 3:​14) Ia be tau goevadaena dainai, nega ta ia koikoi lasi bona hereva momokani ia gwauraia kerere lasi. Unai sibona lasi, ia gwau tanobada maurina ia do matamaia lasi neganai ia be guna ia noho—oibe, ia be iena Tamana, Iehova, badinai ia noho “tanobada ia do vara lasi neganai.” (Ioane 17:5) Unai ena anina be, tanobada ai mauri gaudia idia do noho lasi neganai ia be guna ia mauri vadaeni. Ia koikoi diba lasi witnes tauna ena hamomokania herevadia be dahaka?

Iesu ese Adamu bona Heva ia herevalaia neganai idia be taunimanima korikoridia. Iehova ena taravatu adavana tamona adavaia karana ia herevalaia neganai, Adamu bona Heva edia headava ia gwauraia. (Mataio 19:​3-6) Bema idia ruaosi bona idia noholaia uma be momokani lasi unai sivarai be gori sibona, bena reana ta ese Iesu ia koia eiava ia gwauraia herevadia be koikoi. Unai bamona lalohadai ita abia dae diba lasi! To Iesu be guba ai ia noho, uma gabu ai idia vara gaudia ibounai ia itaia. Unai be hamomokania gauna, ani?

Oibe, Genese bukana ena sivarai idia abia dae lasi karana ese ia hahedinaraia Iesu idia abidadama henia lasi. Unai bamona abidadama lasi karana dainai, Baibel ena hereva badadia bona gwauhamata namodia idia lalopararalaia be auka. Edena dala ai mani ita itaia.

[Futnout]

^ Baibel lalonai, Dirava ena ladana be Iehova.

^ Edia lalohadai be Baibel amo lasi. Baibel ese ia hahedinaraia Dirava ena gaukara ibounai be goevadae; kara gageva be ia amo idia mai lasi. (Deuteronomi 32:​4, 5) Iehova ese tanobada ia karaia murinai, ia gwau ia karaia gaudia ibounai be “namo herea.”—Genese 1:​31.

^ Dirava ia siaia Abata badana ese Eden umana ia hadikaia ore. Esekiela 31:18 ese ia hahedinaraia “Eden ena au iboudiai” be lagani 600  B.C.E. do lasi neganai, idia boio vadaeni. Unai dainai, Eden umana idia tahua noho taudia be idia hekwarahi kava.

^ Buklet ladana The Origin of Life—Five Questions Worth Asking itaia, Iehova ena Witnes Taudia ese idia printaia.

^ Hoa gauna be inai, medikol saiens taudia idia davaria ruduna turia be hoa dalanai sibona ia namo lou diba. Turia ma haida amo ia sibona ia tubu lou diba bema turia ena membrane o ena hakapua kahana ia do makoia lasi.