Hot tas wërklich een Eetem kaate kep?

KHËNST tuu tas pexeet iwich Aatam, Ewa un te Eetem kaate? Layt in te kans welt khëne tas. Tuu khanst tas in te Piipel leese. Tas xteet in Xeenesis 1:26–3:24. In khortse wërter wërt tas soo fertseelt:

Yeehoowa Kot * hot te man fom xtaap kemacht, hot te naame Aatam kep un hot tee im kaate ketuun, in een rechyoon woo kenënt is Eetem. Te aychne Kot hot te kaate kemacht. Too waar fiil waser un fiil xeene oopst peem. In te mite waar te paam fon “khëntnis fom kuute un fom xlechte”. Kot hot te man ferpoot fon tiise paam ese, tee saat tas wën Aatam net heere teet, teet tee xtërpe. Mit te tsayt, hot Yeehoowa tëm yemant kemacht fer iim helfe — ti fraa Ewa. Kot hot tii kemacht fon een rip woo tee aus Aatam kehool hot. Tee hot se aan kextelt fer te kaate uf phase un saat tas se solte khiner hon un ti Eyert pewoone.

Wii Ewa aleen waar keweest, hot een xlang mit iir kexproch un hot kesaat tas se solt tas ferpootne peer ese. Ti xlang saat aach tas Kot keloo hët un tee teet etwas kuutes fon iir ferxtekele, etwas woo khent mache tas tii teet wëre soo wii Kot. Tas hot tëne kefalt un tan hot se fon te peer kes. Xpeeter hot Aatam sich kesamelt mit tëne un hot aach net keheert. Tan, hot Yeehoowa Aatam, Ewa un ti xlang kericht. Noochte hot tee ti mënxe aus te kaate raus kexikt un hot engele kextelt aan tëm inkang tas se khonte net mee tsurik keen.

Friier hon ti meyerste kexichte unersuucher un kelërnte layt woo ti Piipel xtutiirt hon aan kenom wii een woere kexicht was in Xeenesis xteet. Awer hayt se taach, is es keweenlich tas fiil layt net mee traan klaape. Awer was fer tswayfele hon se iwich tas kexicht fon Aatam, Ewa un Eetem kaate? Wole mer fier phunkte unersuuche.

1. Hot tas wërklich een Eetem kaate kep?

Warom sin tswayfele too triwer? Im xtant hot ti filosofii xult too traan. Torich hunerte yoore, hon tii woo relichyoon xtutiire keklaapt tas Kot sayne kaate teet wërklich noch eksistiire uf een plats. Awer, mit te lëngt, hot ti kristenthum aan kenom was kreekixe filoosofer, wii Plataan un Aristooteles, kesaat hon, tas uf te Eyert niks khent perfekt sin. Perfektsyoon teet es ploos im himel kepe. Soo, hon tii woo relichyoon xtutiire ketacht tas te paratiis mist ticht am himel sin. Soo hon etliche kesaat tas te kaate mist uf te kipel fon een hooche përich sin, woo hooch fon tiise imperfekt welt weyer. * Anere saan tas te weyer im Nort orer Siit Phool; noch anere saan tas te kaate weyer ticht orer ufm moon. Tas is khee wuner tas ti kexicht iwich te Eetem kaate aus siit wii een fantasii, etwas woo aus ketacht is woer. Hayt se taache, etliche unersuucher saan tas es tumheet is sich aan xtrenge fer raus fine kenau woo te Eetem kaate waar, wayl tii saan tas tas plats nii eksistiirt hot.

Awer ti Piipel tsaycht te kaate net in tiise aat. Xeenesis 2:8-14 pringt fiil kleenichkheete iwich tas plats. Te kaate waar in te lëst sayt, woo Eetem keheest hot. Too waar een kroos flus woo sich tsu fier kemacht hot. Al hate se een naame, un ti Piipel xprecht etwas iwich woo tiise fluse torich kang sin. Tiise kleenichkheete tuun xon fon een lang tsayt ti unersuucher ferwunere. Fiil tuun tas Piipel kexicht iwich te kaate oft mools unersuuche fer raus kriin etwas woo tsayche khan woo hayt se taach tas plats weyer woo te paratiis friier waar. Awer tii khome net iwer eens. Meecht tas tan petayte tas was ti Piipel saat iwich te Eetem, sayne kaate un sayn fluse falx is?

Iwerlee tich mool: Was mer wise iwich te Eetem kaate is pasiirt unkefeer foer 6 tausent yoore. Mooses hot tas kexrip, un tee hat sich im xtant kehal aan was ti layt too triwer kexproch hon orer soo kaar aan etwas woo xon kexrip waar. Un noch, Mooses hot tas kexrip 2.500 yoore noo tëm woo ales pasiirt waar. Te Eetem waar xon een kexicht fon friier. Awer meecht tas lant sich keënert hon? Orer meecht te lauft fon te fluse torich ti yoore sich keënert hon? Ti Eyert khorst tuut sich imer ënere — ti rechyoon woo te Eetem im xtant waar, is een plats woo fiil eyertxutere kept. Tat pasiire hayt se taach unkefeer 17% fon te kreeste eyertxutere fon te welt. In tiise rechyoon, ënerunge pasiire ufm lant is normaal. Un noch, ti sintfluut fon Noee sayn taache hot tas lant soo keënert tas es net meechlich is wise hayt wii tas aus kesiin hot. *

Awer mer wise etwas too triwer: Xeenesis xprecht iwich te Eetem kaate wii een plats woo wërklich eksistiirt hot. Tswaay fon te fier fluse woo kenënt sin — Eufrates un Tikris, orer Hiitekel — tuun noch eksistiire, un etliche fon iire kwële sin kans ticht een fon te aner. Ti Piipel saat soo kaar te naame fon te lënter woo tiise fluse torich kang sin, un xprecht fon kleenichkheete fon te raychtum woo tat waar. Fer ti layt fon friirixe Israël, ti eyerste woo tas keleest hon, waare tiise kleenichkheete aarich nutslich.

Ausketachtne kexichte un reetsle fer khiner sin net soo. Tii pringe khee kenaue kleenichkheete. Ti meyerste fange soo aan: “Tas waar friier ufm een wayt, wayt plats . . .” Awer ti woere kexichte fange aan mit kenaue un wichtiche kleenichkheete, soo wiis is mit tas kexicht iwich te Eetem.

2. Khene mer wërklich klaape tas Kot Aatam fom xtaap kemacht hot un Ewa fon een fon Aatam sayn ripe?

Ti motërn syens tsaycht tas te mënxliche khërper is kemacht mit fiil elemënte, wii hitroxeenyo, oksixeenyo un koolextuft — tii wëre al kefun in te Eyert khorst. Awer, wii sin tiise elemënte samer ketuun woer fer etwas lepeentiches mache?

Fiil syentiste saan tas tas leepe aan kefang hot torich sich selepst, fon een kans keweenlich muster, lamsam, torich milyoone yoore, hot tas sich mee komplëks kemacht. Awer tas wort “keweenlich” khan ferkheert ferxtan wëre, wayl ales was lepeentich is — soo kaar kanse kleene orkanismus woo ploos een sëlule hon — sin mechtich komplëks. Too is niks woo pewayst tas een lepeentich tings khom is orer khan khome oone kepleent sin. Awer in woerheet, ale lepeentiche tinge pewayse kans klaar tas se kepleent sin woer fon yemant woo fiil kliicher is wii yeete eene fon uns. * (Romaaner 1: 20)

Meecht tas tswek hon een mënx een kroos sinfonii horiche, sich een xeen kemooltne pilt pekuke orer sich wunere iwich een nay teknoloxii un nochter saan tas tas nimant kemacht hot? Sicher net! Awer al tiise wunerliche tinge khome kaar net ticht aan te komplëks, xeen un wunerlich aat wii te mënxliche khërper kemacht is. Wii khent ma tan tenke tas soo was praycht khee Kriatoer? Un noch, was in Xeenesis xteet leet aus tas, fon tas kanse leepe woo uf te Eyert is, ploos ti mënxe sin kemacht woer noo Kot sayn pilt. (Xeenesis 1:26) Tes weeche, hot ploos te mënx, soo wii Kot, te wunx fer xeene tinge mache, soo wii xeene musike, kemooltne pilter un teknoloxii. Sol tan tas uns wunere tas Kot khan fiil pesere un xeenere tinge mache wii meyer?

Weyer tas tan een wuner, Kot ti fraa mache fom man sayn rip? * Tee hët khene was aneres penutse, awer ti aat woo tee ti fraa kemacht hot, petayt etwas wichtiches. Tee wolt tas te man un ti fraa sich ferhayrate solte, un solte soo ticht sin een mim anere als wën se ploos “een flayx” weyer. (Xeenesis 2:24) Man un fraa phase sich kenau eene mim anere — tii khene sich samer hale mit een xtark liip woo kuut is fer ale tswaay. Mënst tuu net tas es is een tsayche tas es een kluuche un liipliche Kriatoer kept?

Un noch, hayt se taach, syentiste woo mit xenëtik um keen pexteen tas es meechlich is tas ti kanse mënxe khome ploos fon eene man un een fraa. Tan, meecht tas kexicht fon Xeenesis net woer sin?

3. Te paam fon te khëntnis un te paam fom leepe sin etwas woo aus ketacht is.

Was in Xeenesis xteet iwich tiise peem tsaycht net tas tii unatiirlich kraft in sich hëte. Awer tas waare keweenliche peem. Yeehoowa hat tëne een simpoolixe petaytung kep.

Als mool mache ti mënxe aach soo was. Tsum payxpiil, wën een richter tsu yemant saat tas tee net tas kericht respektiirt, xprecht te richter net iwich tas kepay woo tas kericht is, awer iwich ales was too tsu keheert — soo wii ti kesetse un te aychne richter. Soo aach, traan ti kheeniche een kroon un te kheenich xtok, simpol fon iire aychne autoriteet.

Was petayte ti tswaay peem? Too is fiil triwer ketacht un kexproch woer. Awer ti woere antwort tsu tiise frooch is keweenlich awer aarich wichtich fer uns. Te paam fon te khëntnis fom kuute un fom xlechte petayt tas recht woo ploos Kot hot fer saan was kuut un was xlecht is. (Yeeremias 10:23) Tes weeche, waar tas soo ferkheert etwas fon tiise paam hoole. Un te paam fom leepe petayt tas ploos Kot khan uns tas eewiche leepe kepe. (Romaaner 6: 23)

4. Een xlang woo xprecht — tas heert sich aan wii een reetsel fer khiner.

Sicher is tas teel fom puuch Xeenesis net laycht tsum ferxteen, haupstseechlich wën mer net wees was ti anere teele fon te Piipel too triwer xpreche. Awer lamsam heleft se uns tas peser ferxteen.

Was orer weer hot ti xlang xpreche kemacht? Ti friirixe israeliiter hon mee kleenichkheete kekhënt woo mit tiise xlang tsu tuun hate. Tsum payxpiil, tii wuste tas ti tiere net xpreche khente, awer tas een kaystliche persoon khent mache tas es aus teet siin tas tas tier kexproch hët. Mooses hot iwich Palaan kexproch; Kot hot een engel kexikt fer mache tas Palaan sayne esel xpreche teet wii een mënx. (Nuumere 22:26-31; 2 Pheeter 2:15,16)

Meechte aach anere kayste, soo kaar tii woo Kot sayn faynte sin, wunere mache khene? Mooses hot kesiin wii ti priister fom Ejipt etliche wunere fon Yeehoowa noo kemacht hon, soo wii een xtok tsu een xlang mache. Soo een kroos macht khont ploos khome fon te kayste woo Kot sayn faynte sin. (Eeksotus 7:8-12)

Mooses hot aach tas puuch Yoop kexrip. Tas puuch xprecht iwich Kot sayne haupste faynt, Satanaas, woo een liieray uf kepracht hot fer saan tas Yeehoowa sayn tiine net troy weyere. (Yoop 1:6-11; 2:4, 5) Soo, khont ti friirixe israeliiter ferxteen tas es waar Satanaas woo ti xlang xpreche kemacht hot im Eetem, fer Ewa hiner keen un mache tas se net Kot aan keheert hot.

In te Piipel sin noch mee tsayche tas es waar Satanaas woo ti xlang xpreche kemacht hot. Xpeeter, hot Yeesus Satanaas kenënt wii te “liichner un te fater fon te lii”. (Yoohan 8:44) Mënst tuu net tas ploos te “fater fon te lii” khent te eyerste sin woo keloo hot? Ti eyerst lii waar was ti xlang fer Ewa kesaat hot. Kot saat tsu Aatam un Ewa tas se xtërpe teete wën se fom ferpootne peer ese teete. Awer ti xlang hot keloo un saat: ‘Tii teete net xtërpe.’ (Xeenesis 3:4) Sicher wust Yeesus weer torich ti xlang kexproch hot, wayl in puuch Apokalipsis hot tee tsu te aphostel Yoohan kesaat tas Satanaas ti “friirix xlang” weyer. (Apokalipsis 1:1; 12:9)

Mënst tuu tas mer khente net klaape tas een kayst khent een xlang xpreche mache? Soo kaar mënxe khene tas mache. Tuu host, im xtant, xon kesiin etliche artiste orer khinsler woo mit pope fertseele. Siit tas net aus tas ti pop wërklich xprecht?

Was uns ti sicherheet kept.

Yets woo mer tiise phunkte unersuucht hon, mënst tuu net tas mer klaape khene aan was ti Piipel saat in Xeenesis iwich te Eetem un was tat pasiirt is? Un too sin noch mee tsayche. Wole yets een siin.

Tsum payxpiil, Yeesus Kristus is kenënt “te troye un woere tsayer”. (Apokalipsis 3:14) Wayl tee een perfekt mënx waar, hot tee nii keloo orer yemant hiner kang. Un tee hot aach kesaat tas eyer xon eksistiirt hot fiil eente eep eyer hiir uf ti eyert khom is wii een mënx. Tee hot im himel keleept mit sayne Fater “eep ti welt eksistiirt hot”. (Yoohan 17:5) Soo, hot tee xon eksistiirt eep tas leepe uf ti eyert aan kefang hot un, tes weeche, is tee te troyerste fon ale tsayer. Was hot tee too triwer kesaat?

Yeesus hot kexproch iwich Aatam un Ewa wii woere mënxe. Tee hot iwer tëne iire hayrat kexproch, wii eyer aus keleet hot tas Yeehoowa wil hon tas yeete man ploos een fraa sol hon. Tan, wën Aatam, Ewa un te Eetem kaate net eksistiirt hëte, tan hët Yeesus sich hiner kang orer keloo. Awer tas is net meechlich! Yeesus waar im himel un tee hot kesiin ales was im kaate pasiirt is. Khent etwas uns noch mee sicherheet kepe?

In woerheet, net klaape was in Xeenesis xteet khan mache tas mer aach net aan Yeesus klaape. Tes weeche, khent mer net kenau ferxteen anere wichtiche sache fon te Piipel un Kot sayn ferxpreche. Warom net?

[Noote]