Konttenttiyaa bessa

Kesuwaa bessa

Edene Gannatee Tumuppe Deˈidabee?

Edene Gannatee Tumuppe Deˈidabee?

Edene Gannatee Tumuppe Deˈidabee?

ADDAAME, Hewaaninne Edene ataakiltte sohuwaa taarikiyaa ereetii? Alame yuushuwan deˈiya asay he taarikiyaa erees. Hegaa aybissi nabbabekketii? He taarikee Doomettaabaa 1:26–3:24n deˈees. Ha taarikiyaa qofay qanttan kaallidi deˈiyaagaa:

Xoossaa Yihooway * issi bitaniyaa saˈaa baanaappe medhidi, a Addaama giidi sunttiis; qassi Edene geetettiya ataakiltte sohuwan a wottiis. Xoossay ba huuphe he ataakiltte sohuwaa giigissiis. He ataakiltte sohoy haattaa alidi uyees; qassi yan loˈˈiyaanne ayfiyaa ayfiya daro mittay deˈees. Gannatiyaa gidduwan “lo77uwaanne iitaa erissiya” mittay deˈees. Asay he mittaa ayfiyaa meennaadan Xoossay azaziis; hegaa azazettennaagee hayquwaa kaalettiyoogaakka yootiis. Guyyeppe Yihooway Addaameyyo lagge gidanaadan, Hewaano geetettiya maccaasiyo a gaylle meqettaappe medhiis. Xoossay eti gannatiyaa naaganaadan oosuwaa immiis; qassi eti yelettanaadaaninne saˈaa kumanaadan yootiis.

Hewaana barkka deˈishin shooshshay o haasayissiis; loˈˈobaa, giishin a Xoossaa mala gidanaadan oottiyaabaa diggidi, Xoossay iyyo wordduwaa yootiis giidi, eti meennaadan odido mittaa ayfiyaa maanaadan o paacciis. A he paaciyan kunddada he mittaa ayfiyaappe maasu. Guyyeppe Addaamee a giyoobaa siyidi Xoossaa azazuwaa kanttiis. Yihooway Addaame bolli, Hewaani bollinne shooshshaa bolli pirddiis. He asati gannatiyaappe yedetetti simmin kiitanchati eti gannatiyaa gelennaadan teqqidosona.

Taarikiyaa eranchatinne hara eranchati Doomettaabaa maxaafan deˈiya ha hanotay tumanne taarikiyan hanidaba gidiyoogaa yootiyoogee issi wode keehippe erettidaba. Ha wodiyan hegaa mala yohuwaa xeelliyaagan ubbabaa siriyoogee keehippe meeze gididaba. SHin Addaama, Hewaanonne Edene ataakiltte sohuwaa xeelliyaagan Doomettaabaa maxaafan deˈiya taarikiyaa siranau gaaso gidiyaabay aybee? Erettida oyddu sire qofata ane pilggoos.

1. Edene gannatee tumuppe deˈida sohoo?

Ha qofaa xeelliyaagan asay siriyoy aybissee? Siranaadan asa eray darobaa oottidaba milatees. Haymaanootiyaa eranchati Xoossaa gannatee issisan deˈiyaabadan daro xeetu layttau qoppidosona. Gidikkokka, saˈaa bolli aybinne polo gidana danddayenna giya, Giriike palasppaa gidida Pilaatonne Arstotile qofaa woosa keettay ekkiis. Polo gididabay deˈana danddayiyoy saluwaa xallaana giidi qoppoosona. Yaatiyo gishshau, haymaanootiyaa asttamaareti koyro Gannatee saluwaayyo matattidi deˈidaba gidana bessees giidi qoppidosona. * Issoti isooti ha gannatee hambbalashettida saˈay moorana danddayenna xoqqa sohuwan deˈiis goosona; harati, gannatee saˈaayyo Huuphessa Gaxan woykko Tohossa Gaxan deˈiis goosona; harati qassi, aginaa bolli woykko aginaa matan deˈiis goosona. Ha ubba qofay Edene hayse malatissidoogee garamissenna. Ha wodiyan deˈiya issi issi eranchati hegaa mala sohoy mule deˈi erennaagaa yootiyoogan, Edenee deˈido sohuwaara gayttidabaa pattennabadan xeelloosona.

Gidoppe attin, Edene ataakiltte sohuwaa Geeshsha Maxaafay hegaa mala ogiyan qonccissenna. Doomettaabaa 2:8-14n he sohuwaa qonccissiya daro qofaa akeekoos. Hegee Edene geetettiya sohuwau away mokkiyoosaa baggaara deˈidaba. Yaappe kiyidi oyddau shaahettiya shaafay he sohuwaa ushshees. He oyddu shaafaukka a sunttay sunttay deˈees; qassi shaafay goggidi biyo sohuwaa xeelliyaagan qantta qofay odettiis. Geeshsha Maxaafan deˈiya ha qofay eranchata daro wodiyau hidootaa qanxxissiis; etappe daroti ha wodiyan he sohoy deˈiyoosaa eranau ha qofaa pilggoosona. Gidikkokka, eti issoy issuwaara moggenna keehi daro qofaa yootoosona. Hegaa giyoogee Edene, yan deˈiya ataakiltte sohuwaanne shaafata xeelliyaagan odettidabay worddo woykko hayse giyoogee?

Ane hagaa qoppite: Edene ataakiltte sohuwan hanettidabay polettidoy 6,000 layttappe kase. He taarikiyaa xaafidaagee Muusa gidiyoogee qoncce; i he sohuwaa xeelliyaagan odettiyaabaa woykko geella hegaappe kase xaafetti uttidabaa goˈettennan aggenna. Gidoppe attin, Muusee hegee hanoosappe 2,500 gidiya layttay aadhi simmin xaafiis. He wodekka gidin Edenebay daro wodee aadhido taarike. Yaatin, daro xeetu layttaa giddon shaafay goggiyoosaynne hegaa malabay laamettana danddayii? Deree dembbay wodiyaappe wodiyan laamettees. Edenee deˈiyo heera geetettiyaasan darotoo biittay qaaxxees—ha wodiyan alamiyan denddida wolqqaama biittaa qaattan xeetaappe 17 kushe gidiyaagee he heeran denddiis. Hegaa mala sohuwan heeray laamettiyoogee erettidaba. Hegaappekka aaruwan, Nohe wode Bashshaa Haattay nuuni ha wodiyan erana danddayenna hanotan deriyaa dembbaa laammennan aggenna. *

Gidikkokka, nuuni kaallidi deˈiya amaridabata eroos: Doomettaabaa maxaafay Edene ataakiltte sohoy tumu soho gidiyoogaa yootees. He taarikiyan odettida oyddu shaafatuppe naaˈˈati—Efiraaxiisinne Xegiroosi woykko Hidekeli ha wodiyankka deˈoosona; qassi etau denddo gidida haattatuppe amaridaageeti issoy issuwaara keehippe matattoosona. He shaafati goggiyo heeraa sunttaynne he heeran keehi erettiya mereta aqoy he taarikiyan odettiis. Ha taarikee koyro etau xaafettido, beni wode deˈida Israaˈeele asau ha qonccissoy akeekanau maaddiyaaba.

Haysee hegaadaanee? Woy qassi pilggidi naqaashaa demmanau woykko kashi gaanau metennabata aggibayii? “Beni issi wode issi biittan” yaagidi haysiyaa doommiyoogee meeze gididaba. Gidoppe attin, taarikee Edenebaa yootidoogaadan koshshiyaabaa qonccissees.

2. Xoossay Addaama biittaa baanaappe, Hewaano qassi a gaylle meqettaappe medhidoogee tumuppe ammanttiyaabee?

Asaa bollay biittaa baanaa giddon deˈiya, keehippe koshshiyaanne kumi palahidabatuppe merettidoogaa ha wodiyaa saynisee qonccissees. SHin medhanau goˈettidobati paxa deˈiya mereta giddon waanidi ohettidonaa?

Daro saynttisteti miilooniyan qoodettiya layttaa giddon deˈoy keehi laafabaappe doommidi, loddan loddan keehippe muttumurettidi, barkka bau yiis goosona. Gidoppe attin, “laafaba” giya qaalay balettana danddayees; ayssi giikko, deˈon deˈiya ubbabay, ayfiyan beettenna issi seele xalla gididabaykka keehippe muttumurettidaba. Deˈon deˈiya aybinne qaadadan yiidoogaa woykko yaana danddayiyoogaa bessiya naqaashi mule baawa. Hegaappe, ubbabay asaappe keehi aadhiya, erancha gididaagan merettidoogau deˈon deˈiya ubbabay bali baynna naqaasha. *Roo. 1:20.

Issi keehippe ufayssiya muuziqaa siyidi woy loˈˈiya misiliyaa beˈidi woy tekinolojiyan oosettidaban maalaalettidi, hegeeta giigissida asi baawa giidi qoppana danddayeetii? Qoppennaagee qoncce! SHin hegaa mala maalaalissiyaabati muttumurettida, loˈˈiya woy eratettan giigida asaa naatu bollay merettido hanotau mataanne shiiqokkona. Hegaa Medhidaagee baawa giidi waatidi qoppana danddayiyoo? Hegaa bollikka, saˈaa bollan deˈon deˈiya ubbabaappe asaa naatu xallay Xoossaa leemisuwan merettidoogaa Doomettaabaa maxaafay qonccissees. (Doo. 1:26) Issi issitoo muuziqan, misiliyaaninne tekinolojiyan maalaaliyaaba oottidi medhiyo koshshan saˈaa bollan asaa naatu xallay Xoossaa leemisuwaa kaallana danddayiyoogee hegaara moggiyaaba. Medhiyoogan Xoossay nuuppe keehi aadhiyoogee nuna garamana koshshii?

Bitaniyaa gaylle meqettaa goˈettidi maccaasiyo medhiyoogee hegaa keena metiyaabee? * Xoossay harabaa goˈettana danddayees; shin maccaasiyo hegaadan medhidoogau gita gaasoy deˈees. I bitanee maccaasiyo ekkanaadaaninne eti ‘issi ashodan’ issippe ohettanaadan koyiis. (Doo. 2:24) Bitaneenne maccaasiyaa issoy issuwaa maaddiyo mino issippetettaa medhiyoogan issoy issuwaa pacaa kunttana danddayiyoogee, Medhidaagee aadhida eranchanne siiqiyaagaa gidiyoogau mino naqaasha gidennee?

Hegaa bollikka, ha wodiyan jiiniyaabaa xannaˈiyaageeti asa ubbay issi attumaagaanne issi maccaari xallaappe yiidaba milatees giidi ammanoosona. Yaatin, Doomettaabaa maxaafan deˈiya qofay tumuppe ammanttennabee?

3. Loˈˈuwaanne iitaa erissiya mittaynne deˈo mittay hayse milatees.

Ha mittatuyyo dumma gidida wolqqay deˈiyaabadan Doomettaabaa maxaafaa taarikee yootenna. Hegaappe dumma hanotan, he mittati Yihooway leemisobaayyo wottidobata.

Asaa naati issi issitoo hegaa malabaa oottokkonaa? Leemisuwau, asay ba biittaa banddiraa bonchanaadan odiyo wode, ba biittaayyo malaata gididabadaanappe attin carqqiyaa bonchanaadaana gidennaagaa ubbay erees. Daro kawoti bantta kawotetta xamˈˈaanne kallachaa bantta maataa malaatiyaabadan goˈettoosona.

Yaatin, he naaˈˈu mittati ay malaatiyoonaa? Hegaa xeelliyaagan kirqqi giya daro qofay odettees. Likke zaaroy qoncce gidikkokka, hegee ciimma qofaa oyqqidaba. Loˈˈuwaanne iitaa erissiya mittay, Xoossaa xallau deˈiya maataa, giishin aybi iitakko aybi loˈˈokko kuuyiyo maataa malaatees. (Erm. 10:23) He mittaappe wuuqqiyoogee kobaba gidiyoogee maalaalissenna! Hara baggaara, deˈo mittay Xoossaa xallay immana danddayiyo, merinaa deˈuwaa imotaa malaatees.—Roo. 6:23.

4. SHooshshay haasayiis giyoogee hayse milatees.

Geeshsha Maxaafan harasan deˈiya qofaa nuuni erana xayikko, Doomettaabaa maxaafan deˈiya ha taarikee akeekanau metiyaaba gidana danddayiyoogee erettidaba. Gidoppe attin, geema gidida ha qofay Geeshsha Maxaafan harasan qoncci qoncci biis.

He shooshshay haasayiyaaba milatanaadan oottiday oonee woykko aybee? Muusee geeshsha ayyaanay denttettin xaafido wode ha taarikiyaa koyro siyidaageeti, 16tta xeetu layttan K.K. deˈida Israaˈeele asata. Eti he shooshshaabaa qonccissiya harabaa eroosona. Mehee woy doˈi haasayennaba gidikkokka, haasayiyaaba milatanaadan issi ayyaana mereti oottana danddayiyoogaa eroosona. Balaama hariyaa asadan haasayanaadan oottana mala Xoossay issi kiitanchaa kiittiis.—Qoo. 22:26-31; 2 PHe. 2:15, 16.

Xoossaa morkketa gujjin, hara ayyaana meretati maalaaliyaabaa oottana danddayiyoonaa? Gatimay shooshsha milatanaadan oottidoogaa gujjin, Xoossay oottido maalaalissiyaabaappe amaridaageeta milatissidi Gibxxe shareechoti oottidoogaa Muusee beˈiis. He maalaalissiyaabaa oottanaadan wolqqaa immidaageeti ayyaana mereta gidida, Xoossaa morkketa gidiyoogee qoncce.—Kes. 7:8-12.

Ayyaanay denttettin Iyyooba maxaafaa xaafidaageekka Muusa gidiyoogee qoncce. Yihoowa ashkkarati ubbay suuretettaa naagidi deˈokkona giidi wordduwan mootida, Xoossau waanna morkkiyaa Seexaanaabaa he maxaafay darobaa yootees. (Iyy. 1:6-11; 2:4, 5) Yaatin, Edenen Seexaanay shooshshaa haasayiyaaba milatissidi, Hewaana Xoossaayyo ammanettennaadan cimmidoogaa beni wode deˈida Israaˈeeleti qoppidonaa? Qoppidaba milatees.

SHooshshay wordduwaa haasayanaadan oottidaagee Seexaanay? Guyyeppe Yesuusi Seexaanay “worddanchchanne qassi wordduwaukka aawa” gidiyoogaa yootiis. (Yoh. 8:44) Worddo ubbaappe koyroogau denddoy, ‘wordduwaa aawaa’ gidennee? Koyro worddoy shooshshay Hewaaniyyo yootidoogaa. Meennaadan diggido mittaa teeraa miyoogee hayquwaa kaalettiyoogaa Xoossay yootidobaa eqettidi shooshshay, “CHii, intte ainnekka haiqqekketa” yaagiis. (Doo. 3:4) SHooshshay haasayiyaaba milatanaadan Seexaanay oottidoogaa Yesuusi eriyoogee qoncce. Yesuusi kiitettida Yohaannisa bessido Ajjuutay, Seexaanaa ‘beni shooshshaa’ yaagidi qonccissiyoogee hegaa bessees.—Ajj. 1:1, 12:9.

Wolqqaama ayyaana mereti shooshshay haasayiyaaba milatanaadan oottana danddayiyoogee tumuppe ammanttennabee? Ayyaana meretaappe keehi guutta wolqqay deˈiyo asaa naatikka, haasayennabaa haasayiyaaba milatissidi ammanttiyaabaa bessana danddayoosona.

Aybippenne Aaruwan Ammanttiya Naqaashaa

Doomettaabaa maxaafan deˈiya taarikiyaa siriyoogee naqaashi baynnaba gidiyoogaa maayekketii? Hara baggaara, he taarikee tuma gidiyoogau ammanttiya naqaashay deˈees.

Leemisuwau, Yesuus Kiristtoosi ‘ammanettida tumanchcha markkaa’ geetettiis. (Ajj. 3:14) Polo asa gidiyoogaadan, i mule worddotibeenna; ayba ogiyankka tumaa geellayibeenna. Hegaa bollikka, i asa gididi saˈaa yaanaappe daro wodiyaappe kase deˈiyoogaa tamaarissiis—“sa7ai merettanaappe kase” i ba Aawaa Yihoowa matan deˈees. (Yoh. 17:5) Yaatiyo gishshau, saˈan deˈon deˈiyaabay merettiyo wode i deˈees. Hara markkatu ubbaappe aadhidi ammanttiyaagee markkattidobay aybee?

Addaameenne Hewaana tumuppe deˈida asa gidiyoogaa Yesuusi yootiis. Issi macho xallaa ekkanaadan Yihooway kessido maaraa i qonccissido wode, eta eko geluwaabaa yootiis. (Maa. 19:3-6) Eti mule deˈibeennabanne eti deˈido ataakiltte sohoy hayse gidikko, Yesuusi cimettiis woykko worddotiis. Hegaadan kuuyiyoogee ammanttiyaaba gidenna! Yesuusi saluwan deˈiiddi, he ataakiltte sohuwan merettida azzanttiyaabaa beˈiis. Hegaappe aadhidi ammanttana danddayiya naqaashi aybi deˈii?

Doomettaabaa maxaafan deˈiya taarikiyaa ammanennaagee Yesuusan ammanennaagaa bessiyoogee qoncce. Ammanennaagaa bessiya hegaa mala hanotay Geeshsha Maxaafaa waanna qofatuppe amaridaagaanne keehippe ammanttiya hidootaa akeekennaadankka oottees. Waanidi hegaadan haniyaakko ane beˈoos.

[Tohossa qofata]

^ MENT. 3 Yihoowa giyaagee Geeshsha Maxaafan Xoossau buzo sunttaa.

^ MENT. 7 Ha qofay Geeshsha Maxaafan baynnaba. Geeshsha Maxaafay Xoossay oottidobay ubbay polo gidiyoogaa tamaarissees; moorobaa pulttoy haraa. (Zaa. 32:4, 5) Yihooway saˈaa bolli medhidobaa wurssido wode, i medhidobay ubbay “daro lo77o gididoogaa” yootiis.—Doo. 1:31.

^ MENT. 9 Xoossay oottido maalaalissiyaaba gidida Bashshaa Haattay, Edene ataakiltte sohuwaara gayttida ubbabaa muleera xayssidoogee erettidaba. Laappuntta xeetu layttan K.K., “Edene gannatiyaa giddo [mittati]” xayoosappe daro wodee aadhidoogaa Hizqqeela 31:18y qonccissees. Yaatiyo gishshau, he wodeppe simmin Edene ataakiltte sohuwaa koyida ubbatu koshshay hada.

^ MENT. 14 Yihoowa Markkati attamissido, Deˈuwau Doomettaa—Oychana Koshshiyo Ichashu Oyshata giya brooshuriyaa (Amaarattuwaa) xeella.

^ MENT. 16 Gaylle meqettay maalaaliya hanotan paxana danddayiyoogee ha wodiyan akkamuwaa saynisiyan erettiis. Hara meqettaappe dumma hanotan, gaylle meqettay a giddon deˈiya issippe gattiya bolla qommoti qohettibeennaba gidikko, zaarettidi diccana danddayees.