Hizaha raha an̈atiny

Handeha amy tany misy hevitry maventy

Efa Navy Nisy Ankitin̈y ma Zaridain̈iny Edena Zen̈y?

Efa Navy Nisy Ankitin̈y ma Zaridain̈iny Edena Zen̈y?

Efa Navy Nisy Ankitin̈y ma Zaridain̈iny Edena Zen̈y?

MALAZA erantany tantarany Adama ndreky Eva, avio zaridain̈iny Edena zen̈y. Asa anao mba mahay tantarandro io? Vakia amy Genesisy 1:26–3:24. Karaha ty tantaranizio:

Jehovah Zan̈ahary niasa lelahy araiky tamy fotaka. a Adama an̈aran̈a namiany izy. Napetrany tamy zaridain̈y tsara izy. Edena an̈arany zaridain̈y io. Feno rano tamy zaridain̈y io tao, avio feno kakazo maro tsara sady mamoa mare tao. Nisy “voany kakazo araiky ahaizan̈a ny tsara ndreky ratsy” koa tao. Tsy nimboany Zan̈ahary nihina voany kakazo araiky io izy, fa izy koa mihina izio, izy hofoaty edy. Tafaranizin̈y Jehovah niasa man̈angy araiky baka tamy taolantahezan̈any Adama, hatao vadiny Adama. Eva an̈arany man̈angy io. Iro roeny Adama nirahiny Zan̈ahary nikarakara zaridain̈y io, avio nirahiny hiteraka maro, baka tany jiaby feno olo.

Tandraraiky Eva zaraiky fo tamy zen̈y tiô, nisy bibilava nandrisiky Eva hihina voany kakazo tsy nimboany Jehovah hoanin̈y in̈y. Bibilava io nivolan̈a fa navandy zen̈y Zan̈ahary sady tsy nan̈amia Adama ndreky Eva izio, fotony halany zen̈y iro hitovy amy Zan̈ahary. Eva koa fa tsy voly nieritreritry izio, farany izy nihina. Adama koa fa navy, nihina koa. Nisaziny Zan̈ahary iry Adama ndreky Eva, avio bibilava in̈y. Niroasiny Jehovah niala tamy Paradisa tao iry Adama ndreky Eva. Nasiany anjely koa nisakana iro tsy hiditry tamy Paradisa.

Taloha tan̈y, maro manampahizan̈a ndreky olo nianatra ndreky olo pandiniky tantara aby io nan̈amia porofo fa marin̈y sady ten̈a nisy ankitin̈y tantara amy Genesisy ao. Mahaimaro fo olo izioty misalasala momba fahamarin̈anizio. Ino ma raha volan̈indro? Atsika izioty handiniky efatra amy raha volan̈indro.

1. Ten̈a nisy ankitin̈y ma zaridain̈iny Edena zen̈y?

Ino ma raha mahavy olo misalasala amy fisianizio? Mety ho baka amy filôzôfỳ. Tan̈atiny taon̈o maro iro manampahizan̈a momba fivavahan̈a aby io efa nivolan̈a fa zaridain̈iny Edena io mbala nisy. Fa kanefa, iro leglizy aby io nanjary voantsoriny filôzôfỳ griky. Karaha ataony Platon ndreky Aristote, filôzôfy izioty, man̈izinkizin̈y fa tsisy raha lavorary ambony tany eto. Ke iro manampahizan̈a momba fivavahan̈a aby io nieritreritry fa tsy maintsy narikitry lan̈itry tan̈y fo i Paradisa tamy voanalohany tan̈y io. b Nisy tamindro io koa nivolan̈a fa tsy nikasiky tany ty foeky Paradisa io fotony tany ty feno raha ratsy, fa tamy lengolengony bongo tan̈y zen̈y nisy izio. Sasany ndraiky nivolan̈a fa tamy Tendrontany Avaratra na Tendrontany Atsimo zen̈y izio, na tamy fanjava tan̈y, na narikirikitry izio. Misy koa manampahizan̈a mivolan̈a fa zaridain̈iny Edena zen̈y raha tsiary nisy, ke tsy hita amy sarintany foeky.

Fa amy Genesisy 2:8-14 ao, koran̈iny Baiboly raha maro momba zaridain̈iny Edena io. Ohatra, koran̈iny ao fa taminy ilany antin̈iana tamy faritry kahian̈a Edena tan̈y nisy izio. Avio, nisy ten̈arano araiky nandalo tao, ke izio nirasa efatra. Ambaranizio ao an̈arandro efatra io ndreky lalan̈a nandalovandro io. Rango efa ela, maro manampahizan̈a tihahay raha mazava koran̈iny Baiboly zen̈y. Safe maro tamindro io nandiniky iro toko sy andininy aby io, misy hahaizandro tany nisy zaridain̈y io. Maro hevitry hitandro, fa izy fo tsy mifan̈araka foeky. Ke zen̈y ma tihivolan̈a fa angano fo tantarany Edena ndreky zaridain̈y io avio ten̈arano tao io?

Diniha baka ty: Efa kadiriny 6 000 taon̈o tio nisiany raha nandalo tamy zaridain̈iny Edena tao. Azo antoko fa Mosesy nanoratra izio, kadiriny 2 500 taon̈o tafarany raha nandalo tao io. Ke ailany fotoan̈a nandeha, tsy ndraiky efa nisy raha niova eky amy ten̈arano aby io ndreky iro raha hafa nahaizan̈a zaridain̈iny Edena io va? Nofotro tany io baka miovaova fo, avio tany nisy zaridain̈y io matetiky misy horohorontany. Efa tan̈y edy 17 isanjatony horohorontany farany mahery. Sosoko zen̈y koa Safodrano tamy faha Noa in̈y koa mba nan̈ova raha, ke efa tsy hay eky ty tany misy zaridain̈y io. c

Ahaizan̈a fa ten̈a nisy koa zaridain̈y koran̈iny Genesisy io, mbala misy firaka izioty aroe amindro ten̈arano efatra koran̈inizio ao. Mbala ao Eofrata ndreky Tigra na Hidekela, avio tany misy iro io ten̈a mifankarikitry lohanizio. Koran̈iny Genesisy ao koa an̈arany tany nandalovandro ten̈arano aby io ndreky harian̈a voajan̈ahary mampalaza faritry io. Fikoran̈ana firaka amy raha madinidiniky karaha zen̈y an̈isany nahavy iro Israelita aby io nahay raha momba zaridain̈y io, iro koa fa namaky tantara io.

Tsy honohono karaha zen̈y foeky raha koran̈iny angano aby io. Tsy marin̈y baka raha koran̈indro momba izio na tsy niken̈a. Matetiky karaha ty baka raha volan̈inolo amy voanalohany angano: “Tandraraiky zen̈y, nisy...” Fa raha koran̈iny tantarany Edena io ndraiky tantara marin̈y ankitin̈y.

2. Izio ma fotaka ankitin̈y niasan̈a Adama, avio marin̈y ankitin̈y ma fa baka tamy taolantahezan̈any Adama niasan̈a Eva?

Iro siantifiky aby io manan̈a porofo ivolan̈ana fa mira fo raha an̈atiny vatan̈anolombelon̈o ndreky raha an̈atiny nofotrony tan̈y an̈y. Samy misy hidrozeny ndreky oksizeny, avio karbony amindro io. Fitambarandro raha telo aminjay manjary raha manampahin̈ana. Fa karakory nahavy zen̈y?

Maro siantifiky mivolan̈a fa iro raha manampahin̈ana aby io nisy ho azy zen̈y fo. Ho iro, raha ten̈a tsotra zen̈y nivoatra tsihelihely tan̈atiny antapitrisany taon̈o zen̈y, ke nanjary maro garamidany be. Fa fivolan̈ana “tsotra” io mety hamitaka olo. Fotony nan̈ino? Fotony na raha farany madiniky, avio nata selily araiky fo efa maro tsipiritikindraha an̈atinizio. Karaha zen̈y koa raha jiaby manampahin̈ana. Ke izikoa dinihin̈y tsarabe iro io, hita fa izio tsy navinavy hoazy zen̈y fa niasain̈y. Ten̈a mahay lavitry mandilatra atsika, araiky niasa izio. d​—Romanina 1:20.

Asa anao mba efa navy nandiniky sary namboarin̈y amy pentira, sa anao efa navy ravoravo nitandren̈y hira tsara, sa anao efa navy nizaha raha vitany teknôlôzỳ? Tsy mety anao hivolan̈a fa raha aby io navinavy ho azy. Fa mbala sarosarotrony fan̈amboaran̈a raha aby io fomba nan̈amboaran̈a vatan̈anolombelon̈o. Ke dikanizen̈y ma atsika tokony hieritreritry fa tsisy Pamoron̈o niasa izio? Koran̈iny Genesisy ao koa fa olo fo raha niasain̈y ambony tany eto, natao afaka manan̈a toetry mitovy amy niny Zan̈ahary. (Genesisy 1:26) Sady efa olo fo koa mahavita mangala tahaka Zan̈ahary, ke mahay mamoron̈o raha miavaka. Tsy lany fan̈ahy atsika izikoa mahay mandilatra atsika Zan̈ahary niasa raha jiaby!

Tsy sarotro tamy Zan̈ahary koa niasa man̈angy baka tamy taolantahezan̈any Adama. e Vitany nampiasa raha hafa, izikoa tiany, fa tsy zen̈y nataony. Misy dikany maventy baka fomba niasany man̈angy io. Tiany hanjary fivadiany baka lelahy ndreky man̈angy io, ke hanjary “nofotro araiky.” (Genesisy 2:24) Iro io nataony hifameno, ke hahadin̈y ela fiarahan̈andro, ho lambanakoho. Zen̈y ivolan̈ana fa Zan̈ahary ten̈a hendry ndreky be fitiavan̈a, niasa atsika io.

Nisy manampahizan̈a momba fototarazo koa nan̈eky fa lelahy araiky ndreky man̈angy araiky ankitin̈y naviany olombelon̈o jiaby. Ke vandy zen̈y tantara amy Genesisy ao?

3. Kakazo fahaizan̈a ny tsara ndreky ratsy ndreky kakazony fahin̈ana io zen̈y angano fo.

Genesisy tsy mivolan̈a fa iro kakazo aby io misy raha hafahafa. Iro io mira kakazo jiaby fo fa amy Jehovah fo misy dikany hafa.

Tsy karaha zen̈y fo ma ataonolombelon̈o? Ohatra misy polisy araiky mampitandrin̈y sofera araiky fa izikoa tsy amboariny tsarabe tomobilinany, sazin̈a mifan̈araka amy lalàn̈a edy izy. Sofera io tsy masaky mifamatra, fotony ikeny fa mandika lalàn̈a izy koa tsy man̈eky raha volan̈iny polisy io. Hitany baka fa manan̈a fahifan̈a ankitin̈y polisy io, fotony izy man̈ano lambany polisy, izy manan̈a karty, avio izy solonten̈ampanjakan̈a. Hainy fa izy koa tsy man̈araka raha volan̈iny polisy io, dikanizen̈y izy mandika lalàn̈a.

Maro olo mifen̈y man̈azava dikany kakazo aroe io, fa izy fo tsy takatra jery fan̈azavan̈andro. Tsotra fo valinizio fa misy lanjany. Kakazo fahaizan̈a ny tsara ndreky ratsy io mivolan̈a fa Jehovah zaraiky fo manan̈a fahifan̈a hamaritry amintsika ny tsara ndreky ratsy. (Jeremia 10:23) Ke voasazy lan̈iany olo mangalatra voany kakazo io. Fa kakazony fahin̈ana io ndraiky ivolan̈ana kadô araiky, fa Zan̈ahary zaraiky fo mahavita man̈amia izy. Fiain̈ana tsisy farany kadô io.​—Romanina 6:23.

4. Bibilava mivolan̈a zen̈y angano fo.

Izikoa tsy zahan̈a toko sy andininy hafa jiaby, mety tsy hikeny jery marin̈y bibilava mivolan̈a zen̈y. Fa izio hazavainy Baiboly tsihelihely.

Karaha nataondro Israelita taloha tan̈y, nisy raha hafa nan̈ampy iro hahay fa ten̈a marin̈y ankitin̈y bibilava mivolan̈a zen̈y. Ohatra, haindro fa anjely mahavita mampivolan̈a biby. Mosesy nitantara fa nisy anjely araiky nirahiny Zan̈ahary, ke nahavy borikiny Balama nivolan̈a karaha olo.​—Nomery 22:26-31; 2 Petera 2:15, 16.

Azo antoko fa Mosesy nanoratra bokiny Joba. Momba Satana ankamarozany raha koran̈inizio ao. Izio ten̈a fahavalobeny Zan̈ahary. Satana navandy, ke izy nivolan̈a fa hivadiky amy Jehovah zen̈y lan̈iany olo manompo Jehovah. (Joba 1:6-11; 2:4, 5) Haindro Israelita aby taloha tan̈y fa Satana nampiasa bibilava io ta Edena tao, baka Eva ho voafitaka ke hivadiky amy Zan̈ahary.

Efa ela tafaranizen̈y, Jesosy nivolan̈a fa Satana io ‘pavandy sady babany vandy.’ (Jaona 8:44) “Babany vandy” ikahian̈a izy, fotony izy navandy voanalohany, taminizy nampivolan̈a bibilava nikoran̈a taminy Eva io. Zan̈ahary efa nampitandrin̈y fa iro koa mihina voany kakazo tsy nimboany Zan̈ahary hoanin̈y io, iro hofoaty edy. Fa bibilava io tsy nan̈eky zen̈y. Ho izy taminy Eva: “Anaro tsy hofoaty zen̈y foeky.” (Genesisy 3:4) Ke hainy Jesosy fa Satana nampiasa bibilava in̈y. Zen̈y nahavy izy nivolan̈a fa Satana io “bibilava araiky tamy voanalohany tan̈y in̈y.”​—Apokalypsy 1:1; 12:9.

Izio ma anjely mahavita man̈ano bibilava io karaha mivolan̈a in̈y? Nata olombelon̈o fo mahavita man̈aboaka feo, kanefa son̈indro tsy mihetsiky. Avio misy koa olo mahavita man̈amboatra sary karaha efa ten̈a izy in̈y, karaha ataony man̈amboatra filma. Olombelon̈o malemy izikoa ampitovisin̈y aminy anjely, fa iro mahavita raha karaha zen̈y.

Porofo ten̈a tsy azo famaran̈a

Izikoa anao mbala tsy man̈eky fa tsy marin̈y volan̈andro olo aby misalasala amy fahamarin̈any tantara amy Genesisy ao io, mbala misy porofo velon̈o koa hikoran̈intsika izioty.

Jesosy Kristy ‘vavolombelon̈o atokisan̈a sady marin̈y.’ (Apokalypsy 3:14) Izy olo lavorary, ke izy tsiary navandy, avio raha koa fa marin̈y tsiary ndraiky nidisoviny. Izy nivolan̈a fa efa tio izy talohany naha olombelon̈o izy. “Talohany nisany zao tontolo zao”, efa niaraka tamy Babany tandan̈itry tan̈y izy. (Jaona 17:5) Ke rango nisiany raha manampahin̈ana tambony tany teto, efa nisy tandan̈itry tan̈y Jesosy. Fa ino ma porofo nivolan̈iny Jesosy vavolombelon̈o ten̈a atokisan̈a io?

Hita amy fomba fikoran̈any Jesosy fa Adama ndreky Eva io tsy angano. Izy koa fa nan̈azava fa nataony Zan̈ahary araiky fo vadiny lelahy araiky, efa vadian̈any Adama ndreky Eva edy nikoran̈iny. Navandy baka Jesosy nivolan̈a izio izikoa Adama ndreky Eva zen̈y olo tsiary nisy, avio zaridain̈iny Edena zen̈y angano marin̈y. Fa Jesosy tsiary ndraiky navandy, avio koa izy tsiary navoafitaka zen̈y. Izy tandan̈itry tan̈y, ke hitany raha nampalahelo nandalo tamy zaridain̈y io tao. Efa raha nivolan̈iny edy ny ten̈a tsy azo famaran̈a.

Tsy ten̈a mino Jesosy olo araiky, izikoa izy tsy mino tantara amy Genesisy io. Sarotro aminolo karaha zen̈y hahatakatra hevitry maventy koran̈iny Baiboly ndreky iro fampan̈antinan̈a maro tsara ao. Ino mahavy atsika mivolan̈a zen̈y?

[Lamariky amy pazy ambany]

a Jehovah io an̈aran̈any Zan̈ahary amy Baiboly ao.

b Tsy mifan̈araka amy Baiboly raha zen̈y, fotony koran̈inizio ao fa lavorary aby raha jiaby nataony Zan̈ahary. Fa hafa antony naviany raha ratsy ambony tany. (Deoteronomia 32:4, 5) Jehovah koa fa baka namoron̈o tany ty, izy nivolan̈a fa “tsara mare” raha nataony.​—Genesisy 1:31.

c Atokisan̈a tsarabe fa Safodrano nataony Zan̈ahary io nandravan̈a zaridain̈iny Edena. Izikoa Ezekiela 31:18 zahan̈a, efa ela talohany taonjato fahafito Talohany Kristy (T.K.) efa tsy hita eky “kakazo ta Edena.” Ke na mifen̈a karakory olo hitady tany misy zaridain̈iny Edena io, kajo fo iro fa izio tsy ho hitandro.

d Zahava bokikely Karakory ma Nampisy Atsika? Fan̈ontanian̈a Dimy Mila Dinihin̈y, naboakany Vavolombelon̈o Jehovah.

e Hitandro siantifiky aby io tafara tatỳ fa taolantahezan̈a io mora janga. Izio tsy mira taolan̈a hafa, fotony izio mbala maniry ndraiky koa izikoa mbala tsy robaka selily fon̈ony taolan̈a io.