Jupjam iyawsäwinïpxañäni

Jan waltʼañanakansa jikxataskchïnxa nayrar sartaskakïnwa

MÄ URUNAKWA filisteonakax mä jachʼa chʼaxwäwin 30.000 israelitanakar jiwayapxatayna, ukat uka nayrax yaqha chʼaxwäwinx 4.000 israelitanakaruw jiwarayapxarakitayna. Siló markankirinakax walpun jacharasipkäna. Walja wawanakaw jan awkini ukat jan jilanakani uñjasipxäna, warminakas jan chachani ukat jan yuqanakaniw uñjasipxäna. Uk uñjasax Samuel profetax walpun llakisirakpachäna (1 Samuel 4:1, 2, 10).

Uka jan waltʼäwixa walja jan waltʼäwinakat mayniriwa. Kunapachatï Elí sacerdoten Ofni ukat Finees sat jan wali yuqanakapax Siló chiqat Diosamp arustʼäwir mantat arka campamentur apapxäna ukhaw uka jan waltʼäwix qalltäna. Uka arkaxa, Jehová Diosan ukankkatapwa uñachtʼayäna. ‘Nuwaskañäni ukharutï apañänixa, uka chʼaxwäwin atipjañäniwa’ sasaw israelitanakax amuyapxäna. Uka qullan cofrexa, tabernaculon mä qullan chiqanwa imasïna, janiw jan walinakat jarkʼaqasiñatak illäkaspas ukhamäkänti. Filisteonakaw uka chʼaxwäwin israelitanakar atipjapxäna, Arksa katuntasipxäna ukat Elí sacerdoten yuqanakaparus jiwarayapxänwa (1 Samuel 4:3-11).

Walja maranakaw Arkax Siló chiqarux wali askirjam uñjayäna. Jichhax janiw ukankxänti, uk yatisaw 98 marani Elí sacerdotex sillapat jalaqtasin jiwxatayna. Ukat mayni yuxchʼapasti ukhakis viudaptkchïnxa, ukürpachaw wawa ususkasin jiwäna. Ukat janïr jiwkasaxa akham sänwa: “Israelasti jichhax jiskʼachjatawa” sasa. Ukhamawa, Diosamp arustʼäwir mantat arkax jan ukankatapatxa, Siló markax armatäñapänwa (1 Samuel 4:12-22).

Taqi ukanakaxa, Samuel profetatakix wali llakipunipachänwa. Ukampis iyawsäwipax janiw aynachtʼañapäkänti. Jupaxa, Jehová Diosamp sum apasipxañapataki ukat yanaptʼap katuqapxañapatakiw markarux yanaptʼañapäna. Jichhürunakanxa ukhamarakiw jan walinakan uñjassna ukat chuyma ustʼat jikxatasiraksna, ukhamasti kunsa Samuel profetat yatiqassna uk jichhax uñjañäni.

Kunatï chiqapäki uk arxatapunirïnwa

Liytʼawayktan uka sarnaqäwit qhanañchasaxa, kuna jan waltʼäwinakansa filisteonakax Arka katuntasipxatapat jikxatasipxäna ukat kunjamsa kuttʼayapxäna uka tuqitawa Bibliax qhanañchi. Ukampis Samuel profetat Bibliax wasitat parlxi ukhakamaxa, 20 maranakaw pasxatayna (1 Samuel 7:2). Ukampis ¿kunsa ukäñkamax luraskpachäna? Bibliaw uka tuqit qhanañchistu.

Janïr chʼaxwäwinak qalltkipanxa, “Tatitux taqi arunakapa yatiyarakïna. Ukatsti Samuelux uka arunakwa taqi Israel markarux yatiya[skakï]na” sasaw Bibliax qhanañchi (1 Samuel 3:21). Ukat chʼaxwäwi qhipatxa ukham luraskakïnwa. Sapa maraw pachpa kimsa markanakar sarirïna, israelitanakan chʼaxwanakap uñjiri ukat yatichiri. Ukatsti Ramá siski uka chiqaruw kuttʼxarakïna, kawkhankkänti utapax ukharu (1 Samuel 7:15-17). Ukhamasti, Samuel profetax uka 20 maranakanxa jan inaktʼasaw wal irnaqtʼaskpachäna.

Elí sacerdoten jan wali ukat qʼañu lurir wawanakapar uñjasaxa, jaqinakax janiw iyawsäwinïxapxänti. Ukatwa waljanix kʼari diosanakar yupaychapxäna. Samuel profetax 20 maranak wal irnaqtʼatap qhipatxa, akham sasaw  israelitanakar säna: “Jumanakatix taqi chuymampi Tatitur kuttʼanxapxäta ukapachaxa, uka yaqha diosanakamsa, Astarté diosanakamsa apanukxapxañamawa, ukatsti jakañanakamxa jupa saparukiw churxapxañamaraki, jupa saparukirakiw yupaychapxañama. Ukapachakiw jupax taqi filisteo jaqinakan amparapatxa qhispiyapxätam” sasa (1 Samuel 7:3).

Filisteonakax jan khuyaptʼayasisaw israelitanakarux tʼaqhisiyapxäna. Niyakixay israelitanakan ejercitopax tʼunjatächïnxa, janis khiti arxatirinïpkaspas ukhamwa uñisirinakapax amuyapxäna. Samuel profetax Diosar jakʼachasipxañapataki ukat filisteonakat qhispiyasipxañapatakiw arxayaskäna. ¿Jupanakax istʼapxpachänti? Jïsa, idolonakap tʼunjasax Jehová Diosarukiw yupaychxapxäna. Ukat profetax wali kusisitaw Mizpa sat chiqar taqinir tantachthapïna, uka markasti Jerusalenat alay tuqinkänwa. Ukanwa ayunapxäna ukat juchanakapat arrepentisipxatap uñachtʼayapxäna (1 Samuel 7:4-6).

Uk yatisaxa, jichhaw Jehová Diosan yupaychirinakaparux tʼunjañäni sasaw filisteonakax amuyapxäna, ukatwa jupanakan ukar sarapxäna. Israelitanakax ukham jan walin jikxatasipxatap amuyasinxa wal sustxasipxäna, ukatwa Samuelurux Jehová Diosar yanap mayim sasin sapxäna. Iyaw sasaw jupax Diosar mayisïna ukat mä ofrends luqtarakïna. Janïr ofrenda luqtañ tukuykipanwa, filiteonakax markar tʼunjañatak muyuntapxäna. Jehová Diosax markapan achiktʼasitap istʼänwa. Ukspachaw alaxpachat “mä jachʼa qʼixuqʼixu” filisteonak contra apayanïna (1 Samuel 7:7-10).

Filisteonakax janiw aliq qʼixu qʼixu istʼasakix mä wawar uñtat mamapan ukar jaltapkänti, jan ukasti jan sinttʼasiri ukat jan axsarir jaqinakäpxänwa. Ukhamäpkchïnsa, qhispiyasiñatakiw jaltxapxäna. ¿Kunas jupanakar wal sustjpachäna? Inas qʼixu qʼixunakax mä qullut mä qullukam wal istʼaschïna, jan ukax inas alaxpachan qinayas jan utjkchïnti, ukanakaw sustjpachänxa. Ukhamächi janisa, mä tiempon jiwayañatak arknaqapxäna ukanakax jichhax jupanakaw jiwayatäñatak arknaqatapxäna. Israelitanakax Mizpa chiqat mistusaw filisteonakar artapxäna, Jerusalenat Inti jalanta aynach tuqikama (1 Samuel 7:11).

Mizpa chiqan chʼaxwäwi qhipatxa kunjamaxänsa Israel markax ukat nayraxa kunjamänsa uk sum amuyasiwayi. Ukat Samuelux taripirjam irnaqtʼaskäna ukhakamaxa, filisteonakax aparapkäna uka markanakxa wasitatwa jupanakankxäna (1 Samuel 7:13, 14).

Walja maranak qhipatxa, apóstol Pablox ‘suma apnaqiri’ taripirinakana ukat profetanakan sutinakap aytkäna ukhaxa, Samuel profetan sutips aytarakïnwa (Hebreos 11:32, 33). Jïsa, kunatï Jehová Dios nayraqatan chiqapäki uk lurasiñapatakiw Samuelux yanaptʼäna. Jan walinakansa jikxataschïnxa, janiw llakimp aynachtʼkänti, jan ukasti Jehová Diosaw uñjaskani sasaw kuntï lurañapäkän uk luraskakïna. Ukampisa, Mizpa chiqan chʼaxwäwi atipjapxatap qhipatxa, “mä qala ittasin Mizpa, ukhamarak Sen siski uka taypiruw ayruntäna”, Diosax markapar yanaptʼatap amtañataki, ukhamatwa yuspärasiritap uñachtʼayäna (1 Samuel 7:12).

Kunatï Jehová Dios nayraqatan chiqäki uk lurañ munstanxa, Samuel profetjamrakiw paciencianïñasa, llampʼu chuymanïñasa  ukat yuspärasirïñasa. ¿Taqinixay ukhamäñatak chʼamachasiñasaxa? Samuelutakix waynatpach ukham jaqïñax wali askipunïnwa, kunattix jilirïxäna ukhax kunayman jan waltʼäwinakaruw saykatäna.

“Yuqanakamasti janirakiw jumjama sarnaqapkiti”

Biblian wasitat Samuel profetat parlasxi ukhaxa, sinti chuymanïxänwa ukat israelitanakar sum uñjañatakixa, Joel ukat Abías sat pä yuqaparuw taripirjam jupar yanaptʼañatak uttʼayäna. Ukampis yuqanakapax janiw kunjamtï awkipax sarnaqkäna ukham sarnaqapkänti, ‘jan ukasti taqi kun muniriw tukxapxäna, qullqi chilltayasipxäna, janirakiw taqi kunsa chiqaparu uñjapkänti’ (1 Samuel 8:1-3).

Mä uruxa, markankir jilïrinakaw Samuelun ukarux akham sasin jutapxäna: “Yuqanakamasti janirakiw jumjama sarnaqapkiti” sasa (1 Samuel 8:4, 5). ¿Kuntï yuqanakapax lurki uk janit Samuel profetax yatkpachäna? Bibliax janiw uk qhanañchkiti. Wawanakapar jan sum chiqañchatapatxa, kunsa Diosax Elí sacerdoter luräna uk uñjasaxa, Samuelux yuqanakapar sum uywañatakiw chʼamachaspachänxa (1 Samuel 2:27-29). Ukhamawa, Jehová Diosax Samuelut janiw kuna jan wali luratapsa jikxatkänti.

Yuqanakapan jan wali luratanakapat yatisax kunjamsa Samuel profetax jikxatasïna uk janirakiw Bibliax siskiti. Ukampis ukhamanak yatisax kunja chuyma ustʼatas jikxatasipxaspa ukat kunja phinqʼasa uk sumwa awk taykanakax yatipxi. Aka qhipa urunakanxa, wawanakax janiw awk taykaparux istʼxapxiti ni respetxapxarakisa (2 Timoteo 3:1-5). ¿Iwxanak jan katuqasiri ukat chiqañchatas jan istʼasir wawanïtam laykuti jumax llakit jikxatasta? Ukhamächi ukhaxa, kunsa Samuel profetax ukhaman jikxatasisax luräna uk yatiñaw yanaptʼätam. Yuqanakapax jan walinaksa lurapkchïnxa, jupax janipuniw Jehová Diosat jithiqtkänti. Ak amtapunim: janisay istʼapkchïtam ni chiqañchatas yäqapkchïtamxa, kuntï luräwinakamp uñachtʼayapxäta uk janipuniw armapkaniti. Ukat Samuel profetjamarakiw Jehová Diosar kusisiyarakisma.

“Mä rey uttʼayam”

Munañapar sarnaqapxatapat kuna jan waltʼäwinakarus mayninakar aptʼapxaspän uk janipuniw Samuel profetan yuqanakapax amuyasipkänti. Markankir jilïrinakax jan walinak  yatiyasaxa, akham sapxänwa: “Mä rey uttʼayam nanakar apnaqañapataki, kunjamatix taqi markanakanxa utjki ukhama” sasa. ¿Juparus jan walit uñjapkaspa ukhamti Samuel profetax amuypachäna? Janiwa, kunattix jupaw Jehová Diosan uttʼayatjamax Israel markar walja maranak uñjaskäna. Ukampis janiw mä profetampiki apnaqatäñ munapkänti, jan ukasti mayni markanakjamarakiw mä reyimpi apnaqatäñ munapxäna. ¿Ukham mayipxatapax Samuel profetatakix walikïpachänti? ‘Jupatakix jan walipunïnwa, NM’ siw Bibliaxa (1 Samuel 8:5, 6).

Samuelux Jehová Diosar uka jan waltʼäwit yatiyäna ukhaxa, akham sasaw Jupax säna: “Kuna mayitanakapsa istʼaskakim, kuntix markax maykatam ukxa jaysaskakim, janiw jumaruti jiskʼachapktamxa, jan ukasti nayaruw jiskʼachasipkitu, jan nayan jupanakaru apnaqañax layku”. Ukhamwa Samuel profetar jan jiskʼachapxatap Jehová Diosax amuytʼayäna, jan ukasti Juparuw jiskʼachaskäna. Ukat profeta tuqiw kuna jan walinakansa israelitanakax rey mayipxatapat uñjasipxaspa uk yatiyäna. Ukampis jupanakax mayisipkakïnwa, akham sasa: “Nanakax mä reyinïñ munapxta” sasa. Diosax mä apnaqir ajllïna ukat uttʼayañapatak Samuel profetar khitäna ukhaxa, iyaw sasaw saräna (1 Samuel 8:7-19).

Ukampis ¿pä chuymakit istʼpachäna? ¿Llakimpit aynachtʼpachäna? Chiqas waljaniw ukhaman jikxatasisax llakimpi aynachtʼapxaspa, ukampis janiw Samuel profetaxa llakimp aynachtʼkänti. Jan ukasti, Jehová Diosaw Saularux marka apnaqañapatak ajlli sasaw amuyäna, ukat aceitemp pʼiqipat warxatkäna ukhax jampattʼarakïnwa, ukhamatwa wali kusisit katuqtʼatapa ukat jupampiskatap uñachtʼayäna. Ukat akham sasaw israelitanakar säna: “¿Jichhax kawkïrirutix [Jehová] Tatitux reyit ajllki ukarux uñkatxapxtati? ¡Janiw mayni israelitas jupjamax utjkiti!” sasa (1 Samuel 10:1, 24).

Khitirutï Diosax ajllkäna ukan pantjasitanakap uñchʼukiñat sipansa aski luräwinakapwa uñjäna. Munañapar sarnaqir jaqinakax janis jupar yäqapkchïnxa, Samuel profetax janipuniw llakimp aynachttʼkänti, jan ukasti qhawqha maranakas Diosar taqi chuym luqtäna uk amtasaw nayrar sartaskakïna (1 Samuel 12:1-4). Ukat kuntï lurañapäkäna uk phuqaskakïnwa, kuna jan walinakasa Diosar yupaychañ tuqit utjaspa ukwa qhanañchtʼäna ukat Jehová Diosat jan jithiqtapxañapatakiw chʼamañchtʼarakïna. Arunakapax israelitanakan chuymanakaparuw purtʼäna, ukatwa jupanak layku Diosar mayiñapatak achiktʼapxäna. Ukat akham sasaw junapanakarux säna: “Nayasti Tatitu contrax janik juchañchasïti, jumanakataki mayiñ apanukusaxa. Ukampisa nayax yatichapxamawa, sumana ukhamarak chiqapana sarnaqapxañamataki” sasa (1 Samuel 12:21-24).

¿Kuna aski luräwtï katuqañ suyaskayäta uk yaqhar katuqir uñjirïtati? ¿Kunjamsa jikxatasirïta? Samuel profetattï yatiqasiñänixa, janipuniw chuymasan uñisiñax utjkaniti ni llakimpis aynachtʼkañäniti. Aka amtapuniñäni, Jehová Diosaw jupat jan jithiqtiri luqtirinakaparux walja kusiskañ luräwinak churi.

“¿Kunapachkamas ukham llakitaki sarnaqäta uka Saúl reyi laykuxa?”

Saúl reyix aski jaqipunïnwa. Jachʼa tansa, suma uñnaqtʼani, jan axsariri ukat wali chʼikhi ukhamänwa. Ukhamarus qalltanxa, suma chuymani ukat jan jupatakik munïri ukham jaqïnwa (1 Samuel 10:22, 23, 27). Ukat taqi jaqinakjamarakiw amtaparjam sarnaqir luratänxa, mä arunxa, kunsa jakäwipan lurani uk jupaw amtxañapäna (Deuteronomio 30:19). ¿Ukarjamat sum sarnaqpachäna?

Kunapachatï maynix munañanïxi ukhaxa, janiw awisax llampʼu chuymanïxiti. Mä qhawqha tiempotxa Saúl reyix jachʼa jachʼaw tukxäna. Ukat Diosan kamachinakap Samuel profetax yatiykäna uk jan istʼasaw mä sacrificio Diosar luqtäna, ukampis ukxa Samuel profetakiw lurañapäna. Ukatwa jupax chiqañchäna ukat wawanakamat janiw khitis reyjam uttʼayatäkaniti sasin yatiyarakïna. Ukampis chiqañchäw istʼañat sipansa jukʼampikiw Diosan kamachinakap pʼakintäna (1 Samuel 13:8, 9, 13, 14).

Jehová Diosax Samuel tuqiw amalecitanakar mä chʼaxwäwin jiwarayañataki, taqi yänakap tukjañapataki ukat Agag sat ñanqha reyipar  jiwayañapatakiw Saular khitäna. Ukampis Saulax janiw reyir jiwaykänti ukat taqi kunatï wali askïkäna ukanaksa jiltʼayarakïnwa. Kunapachatï Samuelux Saular chiqañchäna ukhaw kunjam reyïnsa uk amuyxäna. Uka chiqañchäwi katuqasiñat sipansa, profetaruw kutkatasïna ukat pantjasitapax janis kuna jachʼa juchäkaspa ukham amuyayäna. ¡Markar kunakiw juchañchxäna! Jehová Diosar sacrificion luqtañatakiw uka suma uywanak apantxa sasaw arxatasïna. Uka istʼasaxa, akhamwa profetax säna: “Jupar istʼañaw sumaxa, sacrificiot luqtañat sipansa” sasa. Ukat jan axsartʼasaw kuntï Diosax jupatak amtkäna uk yatiyäna: ‘Tronomat apaqatäyatawa ukat kawkïritix jumat sipansa jukʼampi askïki ukaruw juma lantix churasini’ sasa (1 Samuel 15:1-33).

Samuel profetax wali llakitapuniw Saulan jan wali luratanakapat jikxatasïna ukat arum paqarapuniw Jehová Diosat mayisïna, ukat qhipatxa wali llakitʼataw Saúl laykux sarnaqäna. Ukham jachʼa jach’ tukutapata ukat Jehová Diosar jan istʼatapat walpun chuym ustʼaypachäna. Uñtʼkäna ukhax kunja aski jaqïnsa uk amtasax janiw Saularux mayampsa uñjañ munkänti. Diosax Samuelur ukham llakita uñjasaxa, akham sasaw säna: “¿Kunapachkamas ukham llakitaki sarnaqäta uka Saúl reyi laykuxa? Janiw nayax munkxti jupan Israel markxaru reyikïskañapxa. Jichhax sartasim, ukat uka waxraru aceitempi phuqhantam, ukatsti Isaí [‘Jesé’, NM] chachan utapar sarañamwa munta, Belén chiqaru, nayasti mayni wawaparuw ajllista reyïñapataki” sasa (1 Samuel 15:34, 35; 16:1).

Amtanakap phuqañatakix Jehová Diosax janiw pantjasir jaqinakaruk atiniskiti. Mä ajllitapatï jupa contra saytʼasxanixa, yaqharuw jupa lantix uchi. Ukhamasti, Samuelux janiw Saúl laykux llakisxänti ukat Belén chiqaruw machaq reyir uttʼayañatak Jesé chachan utapar saräna. Jesé chachan yuqanakapar uñjasaxa, kawkïris walïspaw reyiñapatakixa, sasaw amuyäna. Ukampis Jehová Diosax akham sasaw amtayäna: “Jan jumax uñnaqapataki, ukhamarak jachʼa tansatapataksa ajllimti, nayasti ukanakxa maysaruw apanuktxa. Janiw kuntix jaqix uñkatki ukhamäkaniti; jaqix uñnaqakwa uñjixa, ukampisa nayax jaqin chuymapwa yatiraktxa, ukwa uñjaraktxa” sasa (1 Samuel 16:7). Qhipatwa David sat sullk sullka yuqapar irptanipxäna, ukat jupawa reyïñapatak ajllitänxa.

Samuel profetax qhipa maranak jakäwipanxa, Davitar Saúl lanti uttʼayasxatapat wali askïtapwa uñjäna. Kunattix Saulax jukʼamp jan wali ñanqha jaqiruw tuküna, Diosaruw kutkatasïna ukat Davitarus jiwayañwa munäna, ukampis Davitax janiw ukhamäkänti, jan ukasti taqi chuyma ukat jan jithiqtasaw Diosarux luqtäna ukat jan axsaririrakïnwa. Samuel profetan iyawsäwipax jukʼampiw jilxattäna. Kunjamsa Jehová Diosax chuymachtʼistaspa ukat jan walinakan jikxatastan ukhas kunjamsa ukanakat mistuñ yanaptʼistaspa ukat bendicirakistaspa uk sumwa Samuel profetax uñjäna. Jiwxäna ukhaxa, markpachaw jupat jachapxäna. Jupax jan walinakansa jikxataskchïnxa, niya patak maranakaw Jehová Dios nayraqatan kunatï chiqäki uk luräna. Jichhürunakanxa, Diosan luqtirinakapax akham jisktʼasipxañapax askipunispawa: “¿Nayax Samuel profetjamti sarnaqarakïxa?” sasa.

[26 janan fotopa]

¿Kunjamsa Samuel profetax israelitanakar jan waltʼäwinakat mistuñ yanaptʼäna?

[27 janan fotopa]

Samuel profetax jan istʼasiri yuqanakanïnwa, ¿kunas uka llakimp jan aynachtʼañatakix yanaptʼpachäna?